«Կոսմոլոգիական հաստատուն»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
[[File:CMB Timeline300 no WMAP.jpg|thumb|400px|Տիեզերքի ժամանակային ձևավորման գծապատկերը [[լամբդա-CDM մոդել|ΛCDM մոդելում]]։ Ժամանակի վերջին մեկ երրորդ մասում արագացված ընդարձակումը ներկայացնում է մութ էներգիայի գերակշռությամբ ժամանակը։]] |
[[File:CMB Timeline300 no WMAP.jpg|thumb|400px|Տիեզերքի ժամանակային ձևավորման գծապատկերը [[լամբդա-CDM մոդել|ΛCDM մոդելում]]։ Ժամանակի վերջին մեկ երրորդ մասում արագացված ընդարձակումը ներկայացնում է մութ էներգիայի գերակշռությամբ ժամանակը։]] |
||
{{Տիեզերագիտություն}} |
{{Տիեզերագիտություն}} |
||
'''Կոսմոլոգիական հաստատուն''' (տիեզերագիտական հաստանուն), [[ֆիզիկական տիեզերագիտություն|տիեզերագիտության]] մեջ էներգիայի խտության արժեքը |
'''Կոսմոլոգիական հաստատուն''' (տիեզերագիտական հաստանուն), [[ֆիզիկական տիեզերագիտություն|տիեզերագիտության]] մեջ էներգիայի խտության արժեքը [[վակուում]]ում։ Սովորաբար նշանակվում է հունարեն մեծատառ լամբդա տառով՝ Λ։ Սկզբնապես ներմուծել է [[Ալբերտ Այնշտայն]]ը 1917 թվականին<ref>{{cite journal|author=Einstein, A |title=Kosmologische Betrachtungen zur allgemeinen Relativitaetstheorie |date= 1917 |url=http://einstein-annalen.mpiwg-berlin.mpg.de/related_texts/sitzungsberichte |journal=[[Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա|Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften Berlin]] |volume=part 1|pages=142–152}}</ref>՝ որպես լրացում իր [[հարաբերականության ընդհանուր տեսություն|հարաբերականության ընդհանուր տեսության]] մեջ, որպեսզի հնարավոր լինի պահպանել [[ստատիկ տիեզերք|տիեզերքի ստատիկությունը]], ինչը այդ ժամանակ ընդունված տեսակետ էր։ Այնշտայնը հրաժարվեց այս գաղափարից 1929 թվականին, երբ [[Էդվին Հաբլ]]ը հայտնաբերեց, որ գալակտիկաները [[տիեզերքի ընդարձակում|հեռանում են իրարից]]։ 1929-ից մինչև վաղ 1990-ական թվականները տիեզերագիտության հետազոտողների մեծ մասը համարում էր, որ կոսմոլոգիական հաստատունը զրո արժեք ունի։ |
||
1990-ականներից ի վեր տիեզերագիտական դիտարկումները, հատկապես [[տիեզերքի արագացող ընդարձակում]]ը հեռավոր գերնոր աստղերից (տիեզերական միկրոալիքային ճառագայթման և մեծ գալակտիկաների կարմիր շեղման հետ միասին) ցույց տվեցին, որ տիեզերքի զանգվածի և էներգիայի խտության շուրջ 68%-ը կարելի է վերագրել [[մութ էներգիա]]յին<ref>[http://www.space.com/20929-dark-energy.html What is Dark Energy?], Space.com, 1 May 2013</ref>։ Չնայած հիմնարար մակարդակում մութ էներգիան դեռ լավ ընկալված չէ, այնուհանդերձ դրան ներկայացվող հիմնական պահանջն այն է, որ մութ էներգիան գործում է որպես մի տեսակ հակա-գրավիտացիա, տիեզերքի ընդարձակման ընթացքում այն նոսրանում է շատ ավելի դանդաղ, քան նյութը, և դրա կուտակումները շատ ավելի թույլ են, քան նյութինը, կամ էլ առհասարակ չկան։ Կոսմոլոգիական հաստատունը մութ էներգիայի ամենապարզ հնարավոր ձևն է, քանի որ այն հաստատուն է տարածության և ժամանակի մեջ, իսկ սա հանգեցնում է տիեզերագիտության ներկայիս ստանդարտ մոդելին, որը հայտնի է որպես [[լամբդա--CDM մոդել]], ինչը լավ համընկնում է բազմաթիվ տիեզերագիտական դիտումներին։ |
1990-ականներից ի վեր տիեզերագիտական դիտարկումները, հատկապես [[տիեզերքի արագացող ընդարձակում]]ը հեռավոր գերնոր աստղերից (տիեզերական միկրոալիքային ճառագայթման և մեծ գալակտիկաների կարմիր շեղման հետ միասին) ցույց տվեցին, որ տիեզերքի զանգվածի և էներգիայի խտության շուրջ 68%-ը կարելի է վերագրել [[մութ էներգիա]]յին<ref>[http://www.space.com/20929-dark-energy.html What is Dark Energy?], Space.com, 1 May 2013</ref>։ Չնայած հիմնարար մակարդակում մութ էներգիան դեռ լավ ընկալված չէ, այնուհանդերձ դրան ներկայացվող հիմնական պահանջն այն է, որ մութ էներգիան գործում է որպես մի տեսակ հակա-գրավիտացիա, տիեզերքի ընդարձակման ընթացքում այն նոսրանում է շատ ավելի դանդաղ, քան նյութը, և դրա կուտակումները շատ ավելի թույլ են, քան նյութինը, կամ էլ առհասարակ չկան։ Կոսմոլոգիական հաստատունը մութ էներգիայի ամենապարզ հնարավոր ձևն է, քանի որ այն հաստատուն է տարածության և ժամանակի մեջ, իսկ սա հանգեցնում է տիեզերագիտության ներկայիս ստանդարտ մոդելին, որը հայտնի է որպես [[լամբդա--CDM մոդել]], ինչը լավ համընկնում է բազմաթիվ տիեզերագիտական դիտումներին։ |
||
18:10, 23 Սեպտեմբերի 2017-ի տարբերակ
| Տիեզերագիտություն |
|---|
|
Կառուցվածք |
Կոսմոլոգիական հաստատուն (տիեզերագիտական հաստանուն), տիեզերագիտության մեջ էներգիայի խտության արժեքը վակուումում։ Սովորաբար նշանակվում է հունարեն մեծատառ լամբդա տառով՝ Λ։ Սկզբնապես ներմուծել է Ալբերտ Այնշտայնը 1917 թվականին[1]՝ որպես լրացում իր հարաբերականության ընդհանուր տեսության մեջ, որպեսզի հնարավոր լինի պահպանել տիեզերքի ստատիկությունը, ինչը այդ ժամանակ ընդունված տեսակետ էր։ Այնշտայնը հրաժարվեց այս գաղափարից 1929 թվականին, երբ Էդվին Հաբլը հայտնաբերեց, որ գալակտիկաները հեռանում են իրարից։ 1929-ից մինչև վաղ 1990-ական թվականները տիեզերագիտության հետազոտողների մեծ մասը համարում էր, որ կոսմոլոգիական հաստատունը զրո արժեք ունի։
1990-ականներից ի վեր տիեզերագիտական դիտարկումները, հատկապես տիեզերքի արագացող ընդարձակումը հեռավոր գերնոր աստղերից (տիեզերական միկրոալիքային ճառագայթման և մեծ գալակտիկաների կարմիր շեղման հետ միասին) ցույց տվեցին, որ տիեզերքի զանգվածի և էներգիայի խտության շուրջ 68%-ը կարելի է վերագրել մութ էներգիային[2]։ Չնայած հիմնարար մակարդակում մութ էներգիան դեռ լավ ընկալված չէ, այնուհանդերձ դրան ներկայացվող հիմնական պահանջն այն է, որ մութ էներգիան գործում է որպես մի տեսակ հակա-գրավիտացիա, տիեզերքի ընդարձակման ընթացքում այն նոսրանում է շատ ավելի դանդաղ, քան նյութը, և դրա կուտակումները շատ ավելի թույլ են, քան նյութինը, կամ էլ առհասարակ չկան։ Կոսմոլոգիական հաստատունը մութ էներգիայի ամենապարզ հնարավոր ձևն է, քանի որ այն հաստատուն է տարածության և ժամանակի մեջ, իսկ սա հանգեցնում է տիեզերագիտության ներկայիս ստանդարտ մոդելին, որը հայտնի է որպես լամբդա--CDM մոդել, ինչը լավ համընկնում է բազմաթիվ տիեզերագիտական դիտումներին։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Einstein, A (1917). «Kosmologische Betrachtungen zur allgemeinen Relativitaetstheorie». Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften Berlin. part 1: 142–152.
- ↑ What is Dark Energy?, Space.com, 1 May 2013