«Քիմիական բանաձև»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

07:01, 2 Հուլիսի 2017-ի տարբերակ

Քիմիական բանաձև, քիմիական տարրերի նշանների օգնությամբ մաքուր նյութի բաղադրությունն արտահայտող բանաձևեր։ Նյութի պարզագույն քիմիական բանաձևը ցույց է տալիս նրա որակական և քանակական բաղադրությունը։

Քիմիական բանաձև կազմող նշանները ցույց են տալիս, թե որ քիմիական տարրերն են մտնում տվյալ նյութի բաղադրության մեջ։ Քիմիական բանաձևում, տարրերի նշաններից աջ, ներքևում գրվող ինդեքսներով (1-ը չի գրվում) ցույց են տրվում նյութում տարրերի հարաբերական (մոլային) պարունակությունները՝ Н₂О, Al₂O₃, С₆Н₆, Na₂SO₄, С₁₂Н₂₂О₁₁ և այլն։

Ոչ ստեխիամետրական բաղադրություն ունեցող նյութերի քիմիական բանաձևում կարող են օգտագործվել կոտորակային ինդեքսներ (NiO_0,97, FeS_1,96 և այլն)։ Փոփոխական բաղադրությունը ցույց տվող քիմիական բանաձև ունեն հետևյալ տեսքը՝ Zn_1+xO, TiO_2-x, Na_xV₂O₅ և այլն։

Քիմիական բանաձև կազմելիս հաշվի են առնվում նաև որոշակի ատոմական խմբերի առկայությունը միացության մեջ՝ ռացիոնալ քիմիական բանաձև։ Միացությունների դասերը բնորոշող ատոմական խմբերի առկայությունը նյութում հաստատվում է փորձով։ Մոլեկուլային կառուցվածք ունեցող նյութերի համար կարելի է գրել նաև իրական քիմիական բանաձև։ Դրա համար պարզագույն քիմիական բանաձևից բացի պետք է որոշել նաև նրա մոլեկուլային զանգվածը, օրինակ, եթե ածխածնի և ջրածնի միացության պարզագույն բանաձևը СН₃ է, իսկ մոլեկուլային զանգվածը՝ 30, ապա նրա իրական քիմիական բանաձև C₂H₆ է։

Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն (հատկապես օրգանական միացությունների համար) գրաֆիկական քիմիական բանաձև, որոնցում ցույց են տրվում մոլեկուլի բաղադրության մեջ մտնող բոլոր ատոմները և նրանց միջև գոյություն ունեցող քիմիական կապերը։ Նրանց հաճախ անվանում են նաև կառուցվածքային բանաձևեր։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 2. / Տող 2. @@
 | title = Al<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>
 | data1 = [[Պատկեր:Aluminium sulfate.jpg|160px|Ալյումինիումի սուլֆատ (հեքսադեկահիդրատ)]]
-| data2 = [[Ալյումինիումի սուլֆատ]]ի քիմիական բանաձևը Al<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub> է։ Այն պատկերված է ալյումինիումի սուլֆատի հեքսադեկահիդրատտի տեսքով՝ Al<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>•16[[Ջուր|H<sub>2</sub>O]]:
+| data2 = [[Ալյումինիումի սուլֆատ]]ի քիմիական բանաձևը Al<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub> է։ Այն պատկերված է ալյումինիումի սուլֆատի հեքսադեկահիդրատի տեսքով՝ Al<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>•16[[Ջուր|H<sub>2</sub>O]]:
 }}
 [[Պատկեր:Butan Lewis.svg|thumb|right|235px|[[Բութան]]ի [[կառուցվածքային բանաձև]]ը։ Սա քիմիական բանաձև չէ։ Բութանի քիմիական բանաձևերն են՝ էմպիրիկ բանաձևը՝ C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>, մոլեկուլային բանաձև՝ C<sub>4</sub>H<sub>10</sub>, կիսա-կառուցվածքային բանաձև՝ CH<sub>3</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>3</sub>:]]
-'''Քիմիական բանաձև''', [[քիմիական տարրեր]]ի նշանների օգնությամբ [[նյութ|մաքուր նյութի]] բաղադրությունն արտահայտող [[բանաձևեր]]։ Նյութի պարզագույն քիմիական բանաձևը ցույց է տալիս նրա որակական և քանակական բաղադրությունը։
+'''Քիմիական բանաձև''', [[քիմիական տարրեր]]ի նշանների օգնությամբ [[նյութ|մաքուր նյութի]] բաղադրությունն արտահայտող [[բանաձևեր]]։ Նյութի պարզագույն քիմիական բանաձևը ցույց է տալիս նրա [[որակական]] և [[քանակական բաղադրություն]]ը։
 Քիմիական բանաձև կազմող նշանները ցույց են տալիս, թե որ քիմիական տարրերն են մտնում տվյալ նյութի բաղադրության մեջ։ Քիմիական բանաձևում, տարրերի նշաններից աջ, ներքևում գրվող ինդեքսներով (1-ը չի գրվում) ցույց են տրվում նյութում տարրերի հարաբերական ([[մոլ]]ային) պարունակությունները՝ [[ջուր|Н<sub>2</sub>О]], [[Ալիումինիումի եռօքսիդ|Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]], [[Բենզոլ|С<sub>6</sub>Н<sub>6</sub>]], [[Նատրիումի սուլֆատ|Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>]], [[Գլյուկոզ|С<sub>12</sub>Н<sub>22</sub>О<sub>11</sub>]] և այլն։
-Ոչ [[ստեխիամետրիա|ստեխիամետրական]] բաղադրություն ունեցող նյութերի քիմիական բանաձևում կարող են օգտագործվել կոտորակային ինդեքսներ (NiO<sub>0,97</sub>, FeS<sub>1,96</sub> և այլն)։ Փոփոխական բաղադրությունը ցույց տվող քիմիական բանաձև ունեն հետևյալ տեսքը՝ Zn<sub>1+x</sub>O, TiO<sub>2-x</sub>, Na<sub>x</sub>V<sub>2</sub>O<sub>5</sub> և այլն։
+Ոչ [[ստեխիամետրիա|ստեխիամետրական]] բաղադրություն ունեցող նյութերի քիմիական բանաձևում կարող են օգտագործվել [[կոտորակ]]ային ինդեքսներ (NiO<sub>0,97</sub>, FeS<sub>1,96</sub> և այլն)։ Փոփոխական բաղադրությունը ցույց տվող քիմիական բանաձև ունեն հետևյալ տեսքը՝ Zn<sub>1+x</sub>O, TiO<sub>2-x</sub>, Na<sub>x</sub>V<sub>2</sub>O<sub>5</sub> և այլն։
-Քիմիական բանաձև կազմելիս հաշվի են առնվում նաև որոշակի ատոմական խմբերի առկայությունը միացության մեջ՝ '''ռացիոնալ քիմիական բանաձև'''։ Միացությունների դասերը բնորոշող [[ատոմական խմբեր]]ի առկայությունը նյութում հաստատվում է փորձով։ [[Մոլեկուլ|Մոլեկուլային կառուցվածք]] ունեցող նյութերի համար կարելի է գրել նաև իրական քիմիական բանաձև։ Դրա համար պարզագույն քիմիական բանաձևից բացի պետք է որոշել նաև նրա [[մոլեկուլային զանգված]]ը, օրինակ, եթե [[ածխածին|ածխածնի]] և [[ջրածին|ջրածնի]] միացության պարզագույն բանաձևը СН<sub>3</sub> է, իսկ մոլեկուլային զանգվածը՝ 30, ապա նրա իրական քիմիական բանաձև C<sub>2</sub>H<sub>6</sub> է։
+Քիմիական բանաձև կազմելիս հաշվի են առնվում նաև որոշակի [[ատոմական խմբեր]]ի առկայությունը միացության մեջ՝ '''ռացիոնալ քիմիական բանաձև'''։ Միացությունների դասերը բնորոշող [[ատոմական խմբեր]]ի առկայությունը նյութում հաստատվում է փորձով։ [[Մոլեկուլ|Մոլեկուլային կառուցվածք]] ունեցող նյութերի համար կարելի է գրել նաև իրական քիմիական բանաձև։ Դրա համար պարզագույն քիմիական բանաձևից բացի պետք է որոշել նաև նրա [[մոլեկուլային զանգված]]ը, օրինակ, եթե [[ածխածին|ածխածնի]] և [[ջրածին|ջրածնի]] միացության պարզագույն բանաձևը СН<sub>3</sub> է, իսկ մոլեկուլային զանգվածը՝ 30, ապա նրա իրական քիմիական բանաձև C<sub>2</sub>H<sub>6</sub> է։
-Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն (հատկապես օրգանական միացությունների համար) '''գրաֆիկական քիմիական բանաձև''', որոնցում ցույց են տրվում մոլեկուլի բաղադրության մեջ մտնող բոլոր ատոմները և նրանց միջև գոյություն ունեցող քիմիական կապերը։ Նրանց հաճախ անվանում են նաև ''կառուցվածքային բանաձևեր''։
+Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն (հատկապես օրգանական միացությունների համար) '''գրաֆիկական քիմիական բանաձև''', որոնցում ցույց են տրվում մոլեկուլի բաղադրության մեջ մտնող բոլոր ատոմները և նրանց միջև գոյություն ունեցող [[քիմիական կապ]]երը։ Նրանց հաճախ անվանում են նաև ''կառուցվածքային բանաձևեր''։
 {{ՀՍՀ}}