«Մաո Ցզե Դուն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
Տող 38. Տող 38.
'''Մաո Ցզե-Դուն''' ({{Չինարեն|毛澤東|毛泽东|MáoZédōng|Մաո Ցզե-Դուն}}, Ուեյդ Ջայլզ ''Mao Tse-Tung'', {{ԱԾ}}), [[չինացի]] մեծագույն պետական և քաղաքական գործիչներից մեկը, [[մաոիզմ]]ի հիմնադիրը և [[Չինական հեղափոխություն|Չինական հեղափոխության]] առաջնորդը։
'''Մաո Ցզե-Դուն''' ({{Չինարեն|毛澤東|毛泽东|MáoZédōng|Մաո Ցզե-Դուն}}, Ուեյդ Ջայլզ ''Mao Tse-Tung'', {{ԱԾ}}), [[չինացի]] մեծագույն պետական և քաղաքական գործիչներից մեկը, [[մաոիզմ]]ի հիմնադիրը և [[Չինական հեղափոխություն|Չինական հեղափոխության]] առաջնորդը։


== Կենսագրություն ==
Մաո Ցզե-Դունը, դեռևս երիտասարդության տարիներին միանալով [[Չինաստանի կոմունիստական կուսակցություն|Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության]] (կոմկուսակցություն) կազմին, 1930-ական թվականներին դարձավ [[Ցզյանց]] պրովինցիայի կառավարիչը։ Կարծում էր, որ Չինաստանին անհրաժեշտ էր մշակել հատուկ կոմունիստական գաղափարախոսություններ։<ref>[http://comstol.info/2012/11/obshhestvo/5084-Կարմիր բանակի «Մեծ արշավանքը»]</ref> Չինական Կարմիր բանակի «Մեծ արշավանք»-ից հետո, որտեղ Մառ Ցզե-Դունը ղեկավարներից մեկն էր, նրան հաջողվում է ավտորիտար դիրք զբաղեցնել Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության (ՉԿԿ) կազմում։
Մաո Ցզե-Դունը, դեռևս երիտասարդության տարիներին միանալով [[Չինաստանի կոմունիստական կուսակցություն|Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության]] (կոմկուսակցություն) կազմին, [[1930]]-ական թվականներին դարձավ [[Ցզյանց]] պրովինցիայի կառավարիչը։ Կարծում էր, որ Չինաստանին անհրաժեշտ էր մշակել հատուկ կոմունիստական գաղափարախոսություններ։<ref>[http://comstol.info/2012/11/obshhestvo/5084-Կարմիր բանակի «Մեծ արշավանքը»]</ref> Չինական Կարմիր բանակի «Մեծ արշավանք»-ից հետո, որտեղ Մառ Ցզե-Դունը ղեկավարներից մեկն էր, նրան հաջողվում է ավտորիտար դիրք զբաղեցնել Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության (ՉԿԿ) կազմում։


Գեներալիսիմուս [[Չան Կայխուեյի]]ի զորքերի դեմ ունեցած հաղթանակից հետո (Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության հետ վճռական ռազմական, նյութական և խորհրդատվություն արդյունքում) և [[1949]] թվականի [[հոկտեմբերի 1]]-ին [[Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն]] հռչակումից հետո Մաո Ցզե-Դուն մինչև կյանքի վերջը փաստացի համարվում էր երկրի առաջնորդը։ [[1943]] թվականից մինչ կյանքի ավարտը զբաղեցնում էր չինական կոմկուսակցությունների նախագահի, իսկ [[1954]]-[[1959]] թվականներին [[Չինաստանի Հանրապետություն|Չինաստանի Հանրապետության]] նախագահի պաշտոնը։
Գեներալիսիմուս [[Չան Կայխուեյի]]ի զորքերի դեմ ունեցած հաղթանակից հետո (Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության հետ վճռական ռազմական, նյութական և խորհրդատվություն արդյունքում) և [[1949]] թվականի [[հոկտեմբերի 1]]-ին [[Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն]] հռչակումից հետո Մաո Ցզե-Դուն մինչև կյանքի վերջը փաստացի համարվում էր երկրի առաջնորդը։ [[1943]] թվականից մինչ կյանքի ավարտը զբաղեցնում էր չինական կոմկուսակցությունների նախագահի, իսկ [[1954]]-[[1959]] թվականներին [[Չինաստանի Հանրապետություն|Չինաստանի Հանրապետության]] նախագահի պաշտոնը։
[[1950]] թ-ի փետրվարին Մաո Ցզեդունը Իոսիֆ Ստալինի հետ կնքել է Ռուս-չինական փոխօգնության համաձայնագիր:
Մի քանի կոմկուսակցությունների նախաձեռնողն է եղել, ինչպիսիք են «<nowiki/>[[Մեծ թռիչք]]<nowiki/>» և «Մշակութային հեղափոխություն»-ը (1966-1976 թվականներին), որոնք խլել են մելիոնավոր մարդկանց կյանքեր։
1956 թվականին ՉԿԿ 8-րդ համագումարը երկրում գլխավոր քաղաքական ուղղություն է հռչակել սոցիալիզմի կառուցումը: Մաոն նախաձեռնել է այսպես կոչված «<nowiki/>[[Մեծ թռիչք]]<nowiki/>» ([[1958]]–[[1960]] թվականներ) և «Մշակութային հեղափոխության» ([[1966]]–[[1975]] թվականներ) ծրագրերը, որոնք ոչ միայն ձախողվել են, այլև հսկայական վնաս են պատճառել երկրի զարգացմանը։ Դրանք քննադատվել են Մաոյի մահվանից հետո:

Մաո Ցզե-Դունի ղեկավարման տարիներին [[Չինաստան]]ում տեղի էին ունենում ճնշումներ, որոնք քննադատվում էին ինչպես կապիտալիստական, այնպես էլ աոցիալիստական երկրներում։ Բացի այդ տվյալ ժամանակներում առկա էր Մաո Ցզե-Դունի անձի պաշտամունքը։
Մաո Ցզե-Դունի ղեկավարման տարիներին [[Չինաստան]]ում տեղի էին ունենում ճնշումներ, որոնք քննադատվում էին ինչպես կապիտալիստական, այնպես էլ աոցիալիստական երկրներում։ Բացի այդ տվյալ ժամանակներում առկա էր Մաո Ցզե-Դունի անձի պաշտամունքը։
[[1959]] թվականից ձևավորվել է Մաո Ցզեդունի անձի պաշտամունքը. միլիոնավոր օրինակներով տպագրվել է նրա թեզերի ժողովածուն և բաժանվել ժողովրդին: Այդ տարիներին Մաո Ցզեդունի առաջադրած գաղափարատեսական դրույթները մեկնաբանվել են որպես մարքսիզմ-լենինիզմի ստեղծագործական զարգացում:
1969 թվականի 9-րդ համագումարում Մաոյին հռչակել են ցմահ առաջնորդ, իսկ 1973 թվականի 10-րդ և 1977 թվականի 11-րդ համագումարներում «Մաո Ցզեդունի գաղափարները»՝ մաոականությունը, հայտարարել են պետական գաղափարախոսության հիմք:

Մաո Ցզեդունի դամբարանը Պեկինի կենտրոնական հրապարակում է:



== Անուն ==
== Անուն ==

19:26, 14 Հունիսի 2017-ի տարբերակ

Մաո Ցզե-Դուն
չինարեն ավանդ. 毛澤東, հեշտ. 毛泽东
Պատկեր:Mao Zedong portrait.jpg
Մաո Ցզե-Դունը
Դրոշ
Դրոշ
(1-ին) Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության առաջնորդ
Դրոշ
Դրոշ
մարտի 20, 1943 - սեպտեմբերի 9, 1976
Նախորդող Չկա
Հաջորդող Խուա Գոֆեն
Տիտղոսը ստեղծվեց
Դրոշ
Դրոշ
(1-ին) Չինաստանի առաջնորդ
Դրոշ
Դրոշ
սեպտեմբերի 27, 1954 - ապրիլի 27, 1959
Փոխնախագահ Չժու Դե
Նախորդող չկա
Հաջորդող Լյու Շաոցի
Տիտղոսը ստեղծվեց
 
Կուսակցություն՝ Չինաստանի կոմունիստական կուսակցություն և Գոմինդան
Կրթություն՝ Dongshan Senior High School? (1911), Xiangxiang First Senior High School? (1911), The First High School of Changsha, Hunan? (1912) և Hunan First Normal University? (հունիս 1918)
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, գրող, փիլիսոփա, ուսուցիչ, գրադարանավար, strategist, քաղաքական տեսաբան, հեղափոխական և գեղագիր
Ազգություն Հան չինացի
Դավանանք աթեիզմ
Ծննդյան օր 1893 դեկտեմբերի 26
Ծննդավայր Շաոշան, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան
Վախճանի օր սեպտեմբերի 9, 1976(1976-09-09) (տարիքը 82)
Վախճանի վայր Պեկին, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան
Թաղված Մաո Ցզե-Դունի դամբարան, Պեկին
Քաղաքացիություն  Չինաստան
Ի ծնե անուն չինարեն՝ 毛澤東
Հայր Մաո Ժենշեն
Մայր Վեն Ցիմեյ
Ամուսին 1)Յան Կայխուեյ
2) Խե Ցժիչեն
3) Ցզյան Ցին
Զավակներ Մաո Անյինգ[1][2][3], Մաո Անքինգ[1][2][3], Mao Anlong?[2], Yang Yuehua?, Li Min?[4] և Li Na?[4]
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ

Մաո Ցզե-Դուն (չինարեն ավանդ. 毛澤東, հեշտ. 毛泽东 , պինին: MáoZédōng, պալլ.: Մաո Ցզե-Դուն, Ուեյդ Ջայլզ Mao Tse-Tung, դեկտեմբերի 26, 1893(1893-12-26)[8][9][10][…], Շաոշան, Ցին կայսրություն - սեպտեմբերի 9, 1976(1976-09-09)[5][6][7][…], Չժունանհայ, Xichang'anjie Subdistrict, Xicheng District, Պեկին, Չինաստան), չինացի մեծագույն պետական և քաղաքական գործիչներից մեկը, մաոիզմի հիմնադիրը և Չինական հեղափոխության առաջնորդը։

Կենսագրություն

Մաո Ցզե-Դունը, դեռևս երիտասարդության տարիներին միանալով Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության (կոմկուսակցություն) կազմին, 1930-ական թվականներին դարձավ Ցզյանց պրովինցիայի կառավարիչը։ Կարծում էր, որ Չինաստանին անհրաժեշտ էր մշակել հատուկ կոմունիստական գաղափարախոսություններ։[11] Չինական Կարմիր բանակի «Մեծ արշավանք»-ից հետո, որտեղ Մառ Ցզե-Դունը ղեկավարներից մեկն էր, նրան հաջողվում է ավտորիտար դիրք զբաղեցնել Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության (ՉԿԿ) կազմում։

Գեներալիսիմուս Չան Կայխուեյիի զորքերի դեմ ունեցած հաղթանակից հետո (Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության հետ վճռական ռազմական, նյութական և խորհրդատվություն արդյունքում) և 1949 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն հռչակումից հետո Մաո Ցզե-Դուն մինչև կյանքի վերջը փաստացի համարվում էր երկրի առաջնորդը։ 1943 թվականից մինչ կյանքի ավարտը զբաղեցնում էր չինական կոմկուսակցությունների նախագահի, իսկ 1954-1959 թվականներին Չինաստանի Հանրապետության նախագահի պաշտոնը։ 1950 թ-ի փետրվարին Մաո Ցզեդունը Իոսիֆ Ստալինի հետ կնքել է Ռուս-չինական փոխօգնության համաձայնագիր: 1956 թվականին ՉԿԿ 8-րդ համագումարը երկրում գլխավոր քաղաքական ուղղություն է հռչակել սոցիալիզմի կառուցումը: Մաոն նախաձեռնել է այսպես կոչված «Մեծ թռիչք» (1958–1960 թվականներ) և «Մշակութային հեղափոխության» (1966–1975 թվականներ) ծրագրերը, որոնք ոչ միայն ձախողվել են, այլև հսկայական վնաս են պատճառել երկրի զարգացմանը։ Դրանք քննադատվել են Մաոյի մահվանից հետո: Մաո Ցզե-Դունի ղեկավարման տարիներին Չինաստանում տեղի էին ունենում ճնշումներ, որոնք քննադատվում էին ինչպես կապիտալիստական, այնպես էլ աոցիալիստական երկրներում։ Բացի այդ տվյալ ժամանակներում առկա էր Մաո Ցզե-Դունի անձի պաշտամունքը։ 1959 թվականից ձևավորվել է Մաո Ցզեդունի անձի պաշտամունքը. միլիոնավոր օրինակներով տպագրվել է նրա թեզերի ժողովածուն և բաժանվել ժողովրդին: Այդ տարիներին Մաո Ցզեդունի առաջադրած գաղափարատեսական դրույթները մեկնաբանվել են որպես մարքսիզմ-լենինիզմի ստեղծագործական զարգացում:

1969 թվականի 9-րդ համագումարում Մաոյին հռչակել են ցմահ առաջնորդ, իսկ 1973 թվականի 10-րդ և 1977 թվականի 11-րդ համագումարներում «Մաո Ցզեդունի գաղափարները»՝ մաոականությունը, հայտարարել են պետական գաղափարախոսության հիմք:

Մաո Ցզեդունի դամբարանը Պեկինի կենտրոնական հրապարակում է:


Անուն

Անուններ
Անուն Երկրորդ անուն
Ավանդ. 毛澤東 潤芝
Հեշտ. 毛泽东 润芝
Փինյին Máo Zédōng Rùnzhī
Ուեյդ Ջայլսի տառադարձման համակարգ Mao Tse-tung Jun-chih
Պալլադիի տառադարձության համակարգ Мао Цзэдун Жуньчжи

Մաո Ցզեդունի անունը կազմված է 2 մասից՝ Ցզե-Դուն։ Ցզեն ունեցել է 2 իմաստ՝ 1. «թաց և խոնավ», 2. «բարություն, բարերարություն, բարեհամբույրություն»: Երկրորդ հիերոգլիֆը՝ «դուն», նշանակում է «արևելք»: Ամբողջական անունը նշանակում է «Բարերար Արևելք»: Միաժամանակ երեխային, ըստ ավանդույթի, տվել են նաև ոչ պաշտոնական անուն։ Այն պետք է օգտագործվեր հատուկ դեպքերում որպես մեծարման, հարգանքի նշան՝ «Յունչժի»: «Յուն» նշանակում է երգել, իսկ «չժի»՝ կամ, ավելի կոնկրետ «չժիլան»՝ խոլորձ: Այսպիսով՝ 2-րդ անունը նշանակել է «Փառաբանված խոլորձ»: Շուտով երկրորդ անունը ստիպված եղան փոխել, քանի որ նրանում բացակայում էր «ջուր» նշանը։ Արդյունքում 2-րդ անունը իմաստով նման էր առաջինին՝ Յունչժի՝ «Ջրով ոռոգված խոլորձ»: Հիերոգլիֆի այլ գրություններում «չժի», նույն՝ Ժունչժի, ունի ևս մեկ խորհրդանշական իմաստ՝ «Բոլոր ողջերի բարերար»[12]: Թեկուզև անունն արտացոլում էր իր մեջ ծնողների մեծ ցանկությունը, թե իրենց որդին կունենա փայլուն ապագա, միաժամանակ այն նաև հանդիսացավ որպես «ճակատագրի պոտենցիալ մարտահրավեր», այդ իսկ պատճառով մանուկ ժամանակ Մաոյին անվանում էին համեստ, փոքրացուցիչ անունով՝ Շի սան յա-ցզի[13] («Երրորդ երեխան՝ Քար անունով»)։

Ծանոթագրություններ

  1. 1,0 1,1 Spence J. The Search for Modern China — 1 — USA: W. W. Norton & Company, 1991. — P. 531. — ISBN 978-0-393-30780-1
  2. 2,0 2,1 2,2 Short P. Mao: A LifeGreat Britain: Hodder & Stoughton, 1999. — P. 116. — 782 p. — ISBN 978-0-340-60624-7
  3. 3,0 3,1 Zhisui L. The Private Life of Chairman Mao (1996 edition) — 1996. — P. 56. — ISBN 978-0-09-964881-9
  4. 4,0 4,1 Short P. Mao: A LifeGreat Britain: Hodder & Stoughton, 1999. — P. 635. — 782 p. — ISBN 978-0-340-60624-7
  5. 5,0 5,1 Immanuel C.Y. Hsü The Rise of Modern China — 6 — USA: OUP, 2000. — P. 767. — 1136 p. — ISBN 978-0-19-512504-7
  6. 6,0 6,1 Short P. Mao: A LifeGreat Britain: Hodder & Stoughton, 1999. — P. 625–626. — 782 p. — ISBN 978-0-340-60624-7
  7. 7,0 7,1 Zhisui L. The Private Life of Chairman Mao (1996 edition) — 1996. — P. 9. — ISBN 978-0-09-964881-9
  8. Short P. Mao: A LifeGreat Britain: Hodder & Stoughton, 1999. — P. 19. — 782 p. — ISBN 978-0-340-60624-7
  9. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  10. Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.)São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
  11. բանակի «Մեծ արշավանքը»
  12. Панцов, 2007, էջ 13
  13. Чжан, 2007, էջ 19