«Հռոմեական իրավունք»–ի խմբագրումների տարբերություն
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{refimprove|date=March 2014}} |
{{refimprove|date=March 2014}} |
||
[[Պատկեր:Roman conquest of Italy.PNG|thumb|255px|[[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեացիների]] ծավալումը [[Ապենինյան թերակղզի|Իտալիայում]]; քաղաքացիություն հավաքականորեն տրվեց բոլոր [[Իտալական ցեղեր|իտալական ցեղերին]] [[Քաղաքացիացիական պատերազմ|քաղաքացիացիական պատերազմի]] ընթացքում և հետո ''Lex Julia-ով,'' ''Lex Plautia Papiria-ով'' և ''Lex Pompeia-ով;'' ամբողջ [[Ցիզալպինյան Գալլիա|Ցիզալպինյան Գալլիան]] քաղաքացիություն ստացավ 49թ.-ին ''Lex Roscia-ով:'']] |
[[Պատկեր:Roman conquest of Italy.PNG|thumb|255px|[[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեացիների]] ծավալումը [[Ապենինյան թերակղզի|Իտալիայում]]; քաղաքացիություն հավաքականորեն տրվեց բոլոր [[Իտալական ցեղեր|իտալական ցեղերին]] [[Քաղաքացիացիական պատերազմ|քաղաքացիացիական պատերազմի]] ընթացքում և հետո ''Lex Julia-ով,'' ''Lex Plautia Papiria-ով'' և ''Lex Pompeia-ով;'' ամբողջ [[Ցիզալպինյան Գալլիա|Ցիզալպինյան Գալլիան]] քաղաքացիություն ստացավ Ք.Ա. 49թ.-ին ''Lex Roscia-ով:'']] |
||
'''Հռոմեական իրավունք''', ստրկատիրական [[Հին Հռոմ]]ի իրավական համակարգն է, որն իր զարգացումն է ստացել պրինցիպատի ժամանակաշրջանում։ Հռոմեական իրավունքը ներառում է երկու մաս՝ մասնավոր և հանրային։<ref>{{ref-ru}} [http://legalportal.am/download/library/p16slvk8m31krfesuri91ma71aob3.pdf Մ.Մ. Սմիրնով, «Հռոմեական մասնավիր իրավունք» (դասախոսություն), Մոսկվա 2000 թ., էջ 3]</ref>Հին Հռոմում առավել զարգացում է ստացել մասնավոր իրավունքը, այդ իսկ պատճառով Հռոմեական իրավունք ասելով՝ առավել հաճախ հասկանում են հենց Հռոմեական մասնավոր իրավունքը։ Մասնավոր և հանրային իրավունքների առավել հայտնի բնորոշում է տվել հռոմեացի հայտնի իրավաբան Ուլպիանոսը. "Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem" (Հանրային իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է պետության դրությանը, իսկ մասնավոր իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է մասնավոր անձանց շահերին)։<ref>{{ref-ru}} [http://legalportal.am/download/library/p16slvearn10n01eb1np0313cq33.pdf Ի.Բ. Նովիցկի, «Հռոմեական մասնավիր իրավունք» (ուսումնական ձեռնարկ), Մոսկվա 2000 թ., էջ 3]</ref> |
'''Հռոմեական իրավունք''', ստրկատիրական [[Հին Հռոմ]]ի իրավական համակարգն է, որն իր զարգացումն է ստացել պրինցիպատի ժամանակաշրջանում։ Հռոմեական իրավունքը ներառում է երկու մաս՝ մասնավոր և հանրային։<ref>{{ref-ru}} [http://legalportal.am/download/library/p16slvk8m31krfesuri91ma71aob3.pdf Մ.Մ. Սմիրնով, «Հռոմեական մասնավիր իրավունք» (դասախոսություն), Մոսկվա 2000 թ., էջ 3]</ref>Հին Հռոմում առավել զարգացում է ստացել մասնավոր իրավունքը, այդ իսկ պատճառով Հռոմեական իրավունք ասելով՝ առավել հաճախ հասկանում են հենց Հռոմեական մասնավոր իրավունքը։ Մասնավոր և հանրային իրավունքների առավել հայտնի բնորոշում է տվել հռոմեացի հայտնի իրավաբան Ուլպիանոսը. "Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem" (Հանրային իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է պետության դրությանը, իսկ մասնավոր իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է մասնավոր անձանց շահերին)։<ref>{{ref-ru}} [http://legalportal.am/download/library/p16slvearn10n01eb1np0313cq33.pdf Ի.Բ. Նովիցկի, «Հռոմեական մասնավիր իրավունք» (ուսումնական ձեռնարկ), Մոսկվա 2000 թ., էջ 3]</ref> |
||
== Իրավունք == |
== Իրավունք == |
||
[[Պատկեր:Antoninus Pius Hermitage.jpg|thumb |
[[Պատկեր:Antoninus Pius Hermitage.jpg|thumb|upright|[[Տոգա|Տոգան]] հռոմեացի արական սեռի քաղաքացիների բնութագրիչ հագուստն էր, և կայսրների արձանները (այստեղ՝ [[Անտոնինուս Պիուս]]) հաճախ նրանց պատկերում են տոգայով (''togatus''):]] |
||
Հռոմում անհատ քաղաքացիների իրավունքները ժամանակի հետ փոփոխվում էին, համապատասխան նրանց ծագման վայրին և պետությանը նրանց մատուցած ծառայություններին: Դրանք նաև փոփոխվում էին պետությունում անհատի դասակարգմանը վերաբերող Հռոմեական օրենքին համապատասխան: Տարբեր խավեր առանձնանում էին տարբեր օրինական իրավունքների համադրություններով, որոնք նրանց էին տրված: Ինչևէ, քաղաքացիներին, որոնց վերաբերում էր հռոմեական օրենքը, հասանելիք իրավունքները հետևյալներն էին. |
Հռոմում անհատ քաղաքացիների իրավունքները ժամանակի հետ փոփոխվում էին, համապատասխան նրանց ծագման վայրին և պետությանը նրանց մատուցած ծառայություններին: Դրանք նաև փոփոխվում էին պետությունում անհատի դասակարգմանը վերաբերող Հռոմեական օրենքին համապատասխան: Տարբեր խավեր առանձնանում էին տարբեր օրինական իրավունքների համադրություններով, որոնք նրանց էին տրված: Ինչևէ, քաղաքացիներին, որոնց վերաբերում էր հռոմեական օրենքը, հասանելիք իրավունքները հետևյալներն էին. |
||
* '''''Ius suffragiorum -''''' հռոմեկական խորհրդարանում քվեարկելու իրավունքը: |
* '''''Ius suffragiorum -''''' հռոմեկական խորհրդարանում քվեարկելու իրավունքը: |
16:30, 6 Մայիսի 2017-ի տարբերակ
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Հռոմեական իրավունք, ստրկատիրական Հին Հռոմի իրավական համակարգն է, որն իր զարգացումն է ստացել պրինցիպատի ժամանակաշրջանում։ Հռոմեական իրավունքը ներառում է երկու մաս՝ մասնավոր և հանրային։[1]Հին Հռոմում առավել զարգացում է ստացել մասնավոր իրավունքը, այդ իսկ պատճառով Հռոմեական իրավունք ասելով՝ առավել հաճախ հասկանում են հենց Հռոմեական մասնավոր իրավունքը։ Մասնավոր և հանրային իրավունքների առավել հայտնի բնորոշում է տվել հռոմեացի հայտնի իրավաբան Ուլպիանոսը. "Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem" (Հանրային իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է պետության դրությանը, իսկ մասնավոր իրավունքը այն է, ինչ վերաբերում է մասնավոր անձանց շահերին)։[2]
Իրավունք
Հռոմում անհատ քաղաքացիների իրավունքները ժամանակի հետ փոփոխվում էին, համապատասխան նրանց ծագման վայրին և պետությանը նրանց մատուցած ծառայություններին: Դրանք նաև փոփոխվում էին պետությունում անհատի դասակարգմանը վերաբերող Հռոմեական օրենքին համապատասխան: Տարբեր խավեր առանձնանում էին տարբեր օրինական իրավունքների համադրություններով, որոնք նրանց էին տրված: Ինչևէ, քաղաքացիներին, որոնց վերաբերում էր հռոմեական օրենքը, հասանելիք իրավունքները հետևյալներն էին.
- Ius suffragiorum - հռոմեկական խորհրդարանում քվեարկելու իրավունքը:
- Ius honorum - քաղաքացիական կամ հասարակական պաշտոն ունենալու իրավունքը:
- Ius commercii - օրինական պայմանագրեր կնքելու և որպես Հռոմի քաղաքացի սեփականություն ունենալու իրավունքը:
- Ius gentium - հռոմեական իրավունքի պահանջը՝ լուծել Հռոմի քաղաքացիների և օտար անձանց միջև բազմաբնույթ դրությունները, որը զարգացում ապրեց Ք.Ա. III դարում: Ius gentium-ը, հետևաբար, այն ժամանակվա մեծ համբավ վայելող միջազգային իրավունքի՝ հռոմեական իրավական ձևակերպումն էր, և հիմնված էր հունական քաղաք-պետությունների և այլ ծովային պետությունների՝ արդեն իսկ զարգացած և ձևավորված օրենքի վրա: Ius gentium-ով նախատեսված իրավունքը վերաբերում էր և պատկանում էր բոլորին. հետևաբար, այն ավելի շուտ գաղափար էր մարդու իրավունքների մասին, քան քաղաքացիական իրավունքների մասին:
- Ius conubii - հռոմեական սկզբունքների համաձայն հռոմի քաղաքացու հետ ամուսնանության օրինական իրավունքը, ընտանիքի հանդեպ paterfamilia-յի իրավունքներ ունենալու օրինական իրավունքը, և այդպիսի ամուսնություններից ծնված երեխաների՝ Հռոմի քաղաքացի համարվելու իրավունքը:
- Ius migrationis - Իրենց ներկա քաղաքից դրա հետ համեմատելի քաղաք տեղափոխվելու դեպքում քաղաքացիության կարգավիճակի պահպանման իրավունքը: Օրինակ, cives Romani-ի ներկայացուցիչները պահպանում էին իրենց civita-ները իրենց ամբողջ իրավունքներով՝ a colonia civium Romanorum օրենքով, երբ նրանք տեղափոխվում էին հռոմեական գաղութներ: Լատինները նույնպես ունեին այս իրավունքը, և պահպանում էին իրենց ius latii-ն, եթե նրանք տեղափոխվում էին այլ Լատինական երկիր կամ գաղութ (Latina colonia): Այս իրավունքով չէր պահպանվում անձի քաղաքացիության կարգավիճակը, եթե նա տեղափոխվում էր ավելի ցածր իրավական կարգավիճակ ունեցող գաղութ; լիիրավ Հռոմի քաղաքացիների կարգավիճակը, ովքեր տեղափոխվում էին Latina colonia, իջեցվում էր ius Latii մակարդակին, և այդպիսի միգրացիան և կարգավիճակի փոփոխությունը, հետևաբար, հիմնականում կամավորական էր:
- Հարկերից և այլ իրավական պարտականություններից ազատված լինելու իրավունքը, հատկապես տեղական կանոններից և կարգից:
- Դատարան դատական հայց ներկայացնելու և դատարանում և այլ անձանց կողմից մեղադրանք ընդունելու իրավունքը:
- Օրինական դատի մասնակցելու իրավունքը (ներկայանալու համապատասխան դատարանի առաջ և պաշտպանելու ինչ-որ մեկին):
- Դատավորների որոշումները և ավելի ցածր ատյանի դատարանների որոշումները բողոքարկելու իրավունքը:
- Համաձայն Ք.Ա. II-րդ դարի Պորցիանական օրենքներին, Հռոմի քաղաքացուն չէին կարող խոշտանգել կամ մտրակահարել, և նա կարող էր իր մահապատիժը փոխարինել կամավոր աքսորով, եթե չէր մեղադրվել պետական դավաճանության մեջ:
- Հռոմի քաղաքացին, ով մեղադրվել էր պատական դավաճանության մեջ, իրավունք ուներ փորձվել Հռոմում, և անգամ մահապատժի դատապարտվելու դեպքում ոչ մի Հռոմի քաղաքացի չէր սպանվում խաչվելով:
Հռոմեական լեգեոններին միանալու համար պահանջվում էր հռոմեական քաղաքացիություն, սակայն որոշ դեպքերում այն անտեսվում էր: Ցենտուրիոնները և ավագ սպաները կարող էին հարվածել քաղաքացի հանդիսացող զինվորներին կարգապահության հետ կապված պատճառներով: Քաղաքացի չհանդիսացող անձինք միանում էին Auxilia-ին և ստանում քաղաքացիություն զինվորական ծառայության ճանապարհով:
Ծանոթագրություններ