Ձկնաբանություն

Ձկների շարժն ակվարիումում

Ձկնաբանություն, իխթիոլոգիա (հուն․՝ ἰχθύς, [իխտուս] - ձուկ և λόγος [լոգոս] - «ուսմունք» բառերից), կենդանաբանության բաժին, ուսումնասիրում է ձկների կազմությունը, օրգանների ֆունկցիաները, ապրելակերպը, բաշխումը ժամանակի և տարածության մեջ, կարգաբանությունը, Էվոլյուցիան։ Ձկնաբանական հետազոտությունները նպաստում են ձկնային տնտեսության ռացիոնալ վարմանը, ապահովում ձկնորսության և ձկնաբուծության զարգացումը։ Ձկների ուսումնասիրության հիման վրա արված են կենսաբանական մի շարք ընդհանրացումներ տեսակի պրոբլեմի, փոփոխականության և Էվոլյուցիայի, զարգացմաև տեսության, պոպուլյացիայի դինամիկայի ևն վերաբերյալ։ Ձկնաբանությյան բնագավառի վաղ ընդհանրացումները կատարվել են Հնդկաստանում, մ. թ. ա. 6-րդ դարում, իսկ կնաբանության մասին առաջին գիրքը հրապարակվել է Չինաստանում, մ. թ. ա. 1-ին հազարամյակի կեսերին, սակայն առաջին կարգավորված տեղեկությունները ավել է Արիստոտելը (մ. թ. ա. 4-րդ դարում), որը ձկներին առանձնացրել է ջրային ողնաշարավորների խմբում, տվյալներ բերել դրանց անատոմիայի, բազմացման և ապրելակերպի վերաբերյալ։ Ձկնաբանությունը որպես ինքնուրույն գիտություն, կենդանաբանությունից անջատվել է 19-րդ դարում։ 20-րդ դարի կեսերից ձկնատնտեսության պրակտիկայում և ձկնաբանական հետազոտություններում կիրառվում են գիտության նորագույն նվաճումները (հիդրոլոկատորներ, ռադիոակտիվ իզոտոպներ, բատիսկաֆներ, ստորջրյա հեռուստացույց և այլն)։ ժամանակակից ձկնաբանության հիմնական պրոբլեմներն են՝ ձկների վտառի դինամիկայի, զարգացման (ինչպես անհատական, այնպես էլ պատմական), դրանց վարքի ու ներգաղթի ուսումնասիրությունը, որն անհրաժեշտ է արդյունագործական ձկների պաշարների վերարտադրության, լճակային ձկնաբուծության և ծովային ակտիվ ձկնորսության զարգացման համար, ինչպես նաև օվկիանոսային ջրերից կերային պաշարների արդյունահանման ընդլայնման գիտական հիմունքների մշակումը, այդ պաշարների յուրացման ինտենսիվացումը, մայրցամաքային ջրերում ձկնային ռացիոևալ տնտեսության կազմակերպումը։ Ձկնաբանության կարևորագույն խնդիրն Է, ջրամբարների Էկոհամակարգերի արդյունավետության բարձրացման սկզբունքների ու եղանակների մշակումը, արդյունագործական ձկների վտառների վերարտադրության ինտենսիվացումը և ռացիոնալ շահագործումը։ Ստեղծված են ձկնաբանական հետազոտությունների զարգացմանը նպաստող միջազգային միավորումներ, որոնցից խոշորագույնը ծովերի ուսումնասիրության միջազգային խորհուրդն է (գործում է 1902 թվականից)։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 706)։

Ձկների հայերեն անվանումը

1. Անձրուկ-Хамса(анчоус) 2. Աճառաձուկ-Белуга 3. Ավազաձուկ-Карп 4. Ասեղաձուկ Сарган 5. Արքայաձուկ-Лобан 6. Արևաձուկ-рыба луна 7. Արծաթաձուկ-Карась 8. Արծաթաձկնիկ Leucaspius delineatus Верховка 9. Աքցանաձուկ Oncorhynchus tshawytscha Чавыча 10. Բահաքիթ Scaphirhynchus platorynchus Лопатонос 21. Բոճակ Salmo ischchan danilewskii Боджак 22. Բոսորիկ Oncorhynchus nerka Нерка 23. Գայլաձուկ-Щука 24. Գեղարքունի Salmo ischchan gegarkuni Гегаркуни 25. Գորշ ժայռատամ Takifugu rubripes Бурый скалозуб 26. Գորշաձուկ -Ленок 27. Դալոն -ազնվացեղ սաղմոն Salmo salar Семга 28. Դառնուկ Rhodeus amarus Горчак 29. Ենթաբերան Chondrostoma oxyrhynchum 30. Եռափուշ փշաձկնիկ Gasterosteus aculeatus Трехиглая колюшка 31. Թեփուղ , Squalius,Голавль 32. Թիակաքիթ Polyodon spathula Веслонос 33. Թրաձուկ Xiphias gladius Меч-рыба 34. Թանաքաձուկ-Каракатицв 35. Թառափ-Осетр 36. Թիաձուկ- Рыба-весло ,рыба-ремень (лат. Regalecus glesne) 37. Թմրաձուկ- Էլեկտրակատվաձուկ-Элентрический Скат 38. Թիթեռաձուկ-Пантодон , рыба-бабочка,рыба-мотылёк пантодон 39. Լոքո-Сом 40. Լուսին-ձուկ Mola mola Рыба-луна 41. Խոյթաձուկ Аллигатор Гар- ձուկը աչքի է ընկնում խոշոր չափերով: 42. Խոզաձուկ-Серая тригла 43. Կատվաձուկ-Скат 44. Կարմրախայտ-речная радужная форель 45. Կատվաձուկ Манта, или гигантский морской дьявол-вид ската 46. Կարթաձուկ Խորջրյա -Рыба удильщик 47. Կարմրակն Rutilus rutilus Плотва 48. Կովկասյան ցլիկաձուկ Бычок-бубырь кавказский 49. Կյոճի Blicca bjoerkna Густера 50. Կետաձուկ-Кета 51. Կնճաձուկ- Жёлтая тригла или морской петух 52. Կողակ-Кохак 53. Կռնկաձուկ-Чёрная щука 54. Մոխրաձուկ,Սևանի Սիգ –Севанский сиг 55. Մեծբերան-Ротан 56. Մոծակաձուկ-Гамбузия 57. Մորվաձուկ- Обыкновенная султанка, или барабулька 58. Շերեփաձուկ- Налим 59. Շիղաձուկ-Судак 60. Ոզնեձուկ-Դիոդոն Diodon Диодон, еж-рыба 61. Ողնաձուկ, Acipenser nudiventris, Шип 62. Ոսկեձուկ- Тиляпия (лат. Tilapia) 63. Չալաձուկ- Пеструшка 64. Պնդաճակատ-Толстолобик 65. Վահանաձուկ- Палтус 66. Վիթխարաձուկ, կետ-Кит 67. Վիշապաձուկ-Кашалот 68. Ձամբռիկ –Хариус 69. Ձողաձուկ- Треска 70. Ծական Cobitis, Sabanijewia Щиповка 71. Ծածան, բովաձուկ –Сазан 72. Ծիածանախայտ Parasalmo mykiss 73. Ծովամայր –Медуза 74. Հաշամ Aspius aspius taeniatus Жерех 75. Հրձուկ -Сардина 76. Ճերձուկ,Oncorhynchus kisutch, Кижуч 77. ճենաձուկ-Сайра 78. Ճերմակաձուկ- Белорыбица или нельма 79. Ճանար Luciobarbus capito, Усач 80. Սարդաձուկ-Рыба паук 81. Սեւանի բեղաձուկ Barbus lacerta Севанский усач 82. Սղոցաձուկ-Рыба пила 83. Սովորական քառթակ Gobio gobio Обыкновенный пескарь 84. Սևաձուկ- Cephalopholis Fulva-рыба кролик 85. Սանրաձուկ,Պերկես? (лат. Perca или Sebastes) Окунь 86. Սագաձուկ-морская каменная ядовитая рыба 87. Սապատաձուկ Oncorhynchus gorbuscha Горбуша 88. Տառեխ-Тарех рыба сазановая 89. Տարմաձուկ – Тунец 90. Տափակաձուկ-Камбала 91. Տերևաձուկ-Скумбрия 92. Տղմաձուկ-Amia calvа Амиа, ильнаярыба 93. Տափակաձուկ Pleuronectes sp. Камбала 94. Տառեխիկ Արեւելյան Alburnoides eichwaldii Восточная быстрянка 95. Տափակ,Բրամ Abramis brama Лещ 96. Տառեխների արքա(ժապավենանման մարմին)-змееподобная рыба 97. Ցլաձուկ-Бычок-мартовик, Gobiidae 98. Ցլիկաձուկ Պանդակա Pandaka pygmaea Бычок Пандака 99. Ցլիկաձուկ-Бычок 100. Ցցաքթիկ Чехонь-Pelecus cultratus 101. Ուռնաձուկ-Сардина 102. Փղաձուկ Փղիկ-ձուկ,Gnathonemus petersii Мормирус,рыба-слоник 103. Փողաձուկ-Сальпа 104. Քարալեզ wagneri Минога 105. Քառատամ Tetraodon Иглобрюх 106. Քառաչք- Четырёхглазка (лат. Anableps) 107. Օձաձուկ-угорь 108. Օձագլուխ- Звеиголов 109. Օրագու –Таймень