«Գնաճ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (- <ref +<ref) |
No edit summary |
||
Տող 3. | Տող 3. | ||
'''Գնաճը''' կամ '''սղաճը''' ([[լատիներեն|լատ]].՝ ''«Inflatio»''՝ ուռճացում, փքում) գների ընդհանուր մակարդակի բարձրացումն է, որն ուղեկցվում է դրամական միավորի արժեզրկմամբ<ref>Чепурин М.Н. "Курс экономической теории", 2003</ref>։ |
'''Գնաճը''' կամ '''սղաճը''' ([[լատիներեն|լատ]].՝ ''«Inflatio»''՝ ուռճացում, փքում) գների ընդհանուր մակարդակի բարձրացումն է, որն ուղեկցվում է դրամական միավորի արժեզրկմամբ<ref>Чепурин М.Н. "Курс экономической теории", 2003</ref>։ |
||
Երբ [[Գին|գների]] ընդհանուր մակարդակը բարձրանում է, [[արժույթ]]ի յուրաքանչյուր միավորով հնարավոր է լինում գնել ավելի քիչ ապրանքներ և ծառայություններ։ Հետևաբար, գնաճը հանգեցնում է դրամական միավորի [[Գնողունակություն|գնողունակության]] անկման<ref>Paul H. Walgenbach, Norman E. Dittrich and Ernest I. Hanson, (1973), Financial Accounting, New York: Harcourt Brace Javonovich, Inc. Page 429. "The Measuring Unit principle: The unit of measure in accounting shall be the base money unit of the most relevant currency. This principle also assumes that the unit of measure is stable; that is, changes in its general purchasing power are not considered sufficiently important to require adjustments to the basic financial statements."</ref>։ Գնաճի գլխավոր ցուցանիշը գնաճի տեմպն է՝ ընդհանուր գների ինդեքսի (սպառողական գների ինդեքս) տարեկան տոկոսային փոփոխությունը<ref name="Mankiw, N. Gregory 2002">Mankiw, N. Gregory (2002). "Macroeconomics" (5th ed.). Worth.</ref>։ |
Երբ [[Գին|գների]] ընդհանուր մակարդակը բարձրանում է, [[արժույթ]]ի յուրաքանչյուր միավորով հնարավոր է լինում գնել ավելի քիչ ապրանքներ և ծառայություններ։ Հետևաբար, գնաճը հանգեցնում է դրամական միավորի [[Գնողունակություն|գնողունակության]] անկման<ref>Paul H. Walgenbach, Norman E. Dittrich and Ernest I. Hanson, (1973), Financial Accounting, New York: Harcourt Brace Javonovich, Inc. Page 429. "The Measuring Unit principle: The unit of measure in accounting shall be the base money unit of the most relevant currency. This principle also assumes that the unit of measure is stable; that is, changes in its general purchasing power are not considered sufficiently important to require adjustments to the basic financial statements."</ref>։ Գնաճի գլխավոր ցուցանիշը գնաճի տեմպն է՝ ընդհանուր գների ինդեքսի (սպառողական գների ինդեքս) տարեկան տոկոսային փոփոխությունը<ref name="Mankiw, N. |
||
Gregory 2002">Mankiw, N. Gregory (2002). "Macroeconomics" (5th ed.). Worth.</ref>։ |
|||
== Գնաճի բնութագրումը == |
|||
Տնտեսագիտության տեսության մեջ գոյություն ունեն ինֆլյացիա երևույթի բնութագրման մի քանի մոտեցումներ: |
|||
# Ինֆլյացիան կամ գնաճը շրջանառության մեջ գտնվող դրամական զանգվածի չափից ավելի աճն է ապրանքների իրական առաջարկի համեմատությամբ: |
|||
# Ինֆլյացիան դրամի գնողունակության անկումն է: |
|||
# Ինֆլյացիան գների ընդհանուր մակարդակի աճն է: |
|||
Գնաճը [[Տնտեսություն|տնտեսության]] վրա ունենում է ինչպես դրական, այնպես էլ բասացական ազդեցություն։ Բացասական ազդեցությունը ներառում է դրամական միջոցների պահպանման այլընտրանքային արժեքի աճ, ապագա գնաճի անորոշություն, որը կարող է խոչընդոտել [[ներդրում]]ներին և [[խնայողություն]]ներին և, եթե գնաճը բավական արագընթաց է, ապրանքների պակաս, քանի որ սպառողները, մտահոգված [[Գին|գների]] ապագա աճով, սկսում են կուտակել։ Դրական ազդեցությունը ներառում է ապահովությունը, որ [[կենտրոնական բանկ]]երը կարող են կարգավորել իրական տոկոսադրույքները (մեղմել տնտեսական անկումը)<ref name="Mankiw, N. Gregory 2002"/> և խրախուսել ներդրումները ոչ դրամական ներդրումային ծրագրերում։ |
Գնաճը [[Տնտեսություն|տնտեսության]] վրա ունենում է ինչպես դրական, այնպես էլ բասացական ազդեցություն։ Բացասական ազդեցությունը ներառում է դրամական միջոցների պահպանման այլընտրանքային արժեքի աճ, ապագա գնաճի անորոշություն, որը կարող է խոչընդոտել [[ներդրում]]ներին և [[խնայողություն]]ներին և, եթե գնաճը բավական արագընթաց է, ապրանքների պակաս, քանի որ սպառողները, մտահոգված [[Գին|գների]] ապագա աճով, սկսում են կուտակել։ Դրական ազդեցությունը ներառում է ապահովությունը, որ [[կենտրոնական բանկ]]երը կարող են կարգավորել իրական տոկոսադրույքները (մեղմել տնտեսական անկումը)<ref name="Mankiw, N. Gregory 2002"/> և խրախուսել ներդրումները ոչ դրամական ներդրումային ծրագրերում։ |
||
Տող 10. | Տող 18. | ||
Մեծ կամ փոքր չափով գնաճն առկա է ժամանակակից բոլոր երկրների տնտեսություններում։ Ապրանքային զանգվածի ամենամյա աճը պահանջում է [[Դրամաշրջանառություն|դրամաշրջանառության]] համապատասխան արագացում կամ [[դրամական զանգված]]ի աճ։ Եվ դրա համար անհրաժեշտ է սնել հասարակական արտադրությունը համապատասխան [[դրամական զանգված]]ի ավելացմամբ, ինչն էլ իր հերթին հանգեցնում է գնաճի<ref>Сидорович А.В. Курс экономической теории", 1997</ref>։ |
Մեծ կամ փոքր չափով գնաճն առկա է ժամանակակից բոլոր երկրների տնտեսություններում։ Ապրանքային զանգվածի ամենամյա աճը պահանջում է [[Դրամաշրջանառություն|դրամաշրջանառության]] համապատասխան արագացում կամ [[դրամական զանգված]]ի աճ։ Եվ դրա համար անհրաժեշտ է սնել հասարակական արտադրությունը համապատասխան [[դրամական զանգված]]ի ավելացմամբ, ինչն էլ իր հերթին հանգեցնում է գնաճի<ref>Сидорович А.В. Курс экономической теории", 1997</ref>։ |
||
Ինֆլյացիայի ազդեցությունն իրական եկամուտների մակարդակի վրա հակասական է, քանզի վերջինս տարբեր կերպ է ազդում եկամուտների բաշխման վրա` կախված այն հանգամանքից ինֆլյացիան ''սպասվող'' է, թե ''անակնկալ'': |
|||
Սպասվող ինֆլյացիայի դեպքում եկամուտ ստացողը կարող է միջոցներ ձեռնարկել ինֆլյացիայի բացասական հետևանքները կանխելու կամ նվազագույնի հասցնելու համար: Անսպասելի ինֆլյացիան հանգեցնում է ամրագրված եկամտի բոլոր տեսակների նվազեցմանը և «սուբսիդավորվում են» այն տնտեսական գործակալները, որոնց անվանական եկամուտներն ավելի արագ են աճում, քան գների միջին մակարդակը: |
|||
Եթե տնտեսական գործակալներն ունեն եկամտի տարբերակված աղբյուրներ, ապա ինֆլյացիայի արդյունքում նրանք միաժամանակ կարող են և շահել, և վնաս կրել: Սպասվող ինֆլյացիայի պայմաններում անվանական եկամուտների ճշգրտում կարելի է կատարել` օգտագործելով [[Ֆիշերի հավասարում|Ֆիշերի հավասարումը]]` |
|||
i = r + e , |
|||
որտեղ i և r ներկայացնում են, համապատասխանաբար` անվանական և իրական տոկոսադրույքը, |
|||
e – սպասվող ինֆլյացիայի մակարդակը: |
|||
Տնտեսության բոլոր գործակալների համար էական նշանակություն ունի հարաբերակցությունը ինֆլյացիայի և անվանական ու իրական տոկոսադրույքի միջև: Տոկոսադրույքը (անվանական, i - բանկի կողմից սահմանված, իրական, r` հաշվի առած ինֆլյացիայի փաստացի տեմպը) խնայողությունների արժեքն է ապագայում: Հետևաբար, եթե իրական տոկոսադրույքը գերազանցում է անվանականին, ապա այս դեպքում շահում են վարկ վերցնող գործակալները և վնաս են կրում բանկերը կամ գումար տրամադրողները, և ընդհակառակը: Նույն տրամաբանությունն է առկա նաև տնային տնտեսությունների պարագայում` այդ հարաբերակցությունից է կախված բնակչության կողմից սեփական խնայողությունները այս կամ այն կերպ տնօրինելու (բանկերում ավանդների տեսքով ներդնելու, բաժնետոմսեր գնելու և այլն) իրողությունը, աճի միտում ունեցող ինֆլյացիայի դեպքում անգամ խնայելու, թե անմիջապես սպառման վրա ծախսելու հարցի վերաբերյալ որոշում կայացնելը: |
|||
Հարկ է նկատի ունենալ, որ անվանական տոկոսադրույքը սահմանելիս, բանկն արդեն իսկ հաշվի է առնում սպասվող ինֆլյացիայի որոշակի կանխատեսված մակարդակ: Ներկայացված հարաբերակցության ողջ տնտեսության համար ունեցած կարևորությունն է պատճառը, որ ինֆլյացիայի կամ գների ընդհանուր մակարդակի փոփոխությունները գտնվում են երկրների կենտրոնական բանկերի (ինչպես օրինակ [[Հայաստան]]ում) աչալուրջ ուշադրության և վերահսկողության ներքո: Խնդրի կարևորությունը կայանում է նրանում, որ ինֆլյացիայի և անվանական ու իրական տոկոսադրույքների հարաբերակցությունն անմիջականորեն ազդում է դրամի գնողունակության, հետևաբար և իրական (ապրանքների և ծառայությունների քանակով արտահայտված) եկամտի վրա: |
|||
== Պատմություն== |
== Պատմություն== |
||
Տող 72. | Տող 93. | ||
«Goldman Sachs» ներդրումային ընկերության տնտեսագետները գյուղատնտեսական արտադրանքի գների կտրուկ աճը բնութագրելու համար ներմուծեցին նոր հասկացություն՝ '''«Ագֆլյացիա»''' (ագրարային ինֆլյացիա՝ գյուղատնտեսական գնաճ)։ Ագֆլյացիայի բարձր տեմպեր դիտվեցին 2 տարի շարունակ. ըստ «Goldman Sachs»-ի՝ [[2006]] թվականին [[սննդամթերք]]ի գների ինդեքսը աճեց 26%-ով, իսկ [[2007]] թվականին՝ 41%-ով<ref>http://lenta.ru/news/2008/04/08/agflation/</ref>։ |
«Goldman Sachs» ներդրումային ընկերության տնտեսագետները գյուղատնտեսական արտադրանքի գների կտրուկ աճը բնութագրելու համար ներմուծեցին նոր հասկացություն՝ '''«Ագֆլյացիա»''' (ագրարային ինֆլյացիա՝ գյուղատնտեսական գնաճ)։ Ագֆլյացիայի բարձր տեմպեր դիտվեցին 2 տարի շարունակ. ըստ «Goldman Sachs»-ի՝ [[2006]] թվականին [[սննդամթերք]]ի գների ինդեքսը աճեց 26%-ով, իսկ [[2007]] թվականին՝ 41%-ով<ref>http://lenta.ru/news/2008/04/08/agflation/</ref>։ |
||
== Հակագնաճային քաղաքականություն == |
== Հակագնաճային քաղաքականություն == |
||
12:24, 1 փետրվարի 2017-ի տարբերակ
Գնաճը կամ սղաճը (լատ.՝ «Inflatio»՝ ուռճացում, փքում) գների ընդհանուր մակարդակի բարձրացումն է, որն ուղեկցվում է դրամական միավորի արժեզրկմամբ[1]։
Երբ գների ընդհանուր մակարդակը բարձրանում է, արժույթի յուրաքանչյուր միավորով հնարավոր է լինում գնել ավելի քիչ ապրանքներ և ծառայություններ։ Հետևաբար, գնաճը հանգեցնում է դրամական միավորի գնողունակության անկման[2]։ Գնաճի գլխավոր ցուցանիշը գնաճի տեմպն է՝ ընդհանուր գների ինդեքսի (սպառողական գների ինդեքս) տարեկան տոկոսային փոփոխությունը[3]։
Գնաճի բնութագրումը
Տնտեսագիտության տեսության մեջ գոյություն ունեն ինֆլյացիա երևույթի բնութագրման մի քանի մոտեցումներ:
- Ինֆլյացիան կամ գնաճը շրջանառության մեջ գտնվող դրամական զանգվածի չափից ավելի աճն է ապրանքների իրական առաջարկի համեմատությամբ:
- Ինֆլյացիան դրամի գնողունակության անկումն է:
- Ինֆլյացիան գների ընդհանուր մակարդակի աճն է:
Գնաճը տնտեսության վրա ունենում է ինչպես դրական, այնպես էլ բասացական ազդեցություն։ Բացասական ազդեցությունը ներառում է դրամական միջոցների պահպանման այլընտրանքային արժեքի աճ, ապագա գնաճի անորոշություն, որը կարող է խոչընդոտել ներդրումներին և խնայողություններին և, եթե գնաճը բավական արագընթաց է, ապրանքների պակաս, քանի որ սպառողները, մտահոգված գների ապագա աճով, սկսում են կուտակել։ Դրական ազդեցությունը ներառում է ապահովությունը, որ կենտրոնական բանկերը կարող են կարգավորել իրական տոկոսադրույքները (մեղմել տնտեսական անկումը)[3] և խրախուսել ներդրումները ոչ դրամական ներդրումային ծրագրերում։
Տնտեսագետների կարծիքով գնաճի բարձր տեմպերը պայմանվորված են դրամական զանգվածի չափազանց մեծ աճով[4]։ Սակայն դրամական զանգվածի աճը միշտ չէ, որ հանգեցնում է գնաճի։ Այնուամենայնիվ, ընդհանուր տեսակետն այն է, որ երկարաժամկետ հաստատված գնաճը պայմանվորված է տնտեսական աճի տեմպի համեմատ դրամական զանգվածի ավելի արագ աճով[5]։
Մեծ կամ փոքր չափով գնաճն առկա է ժամանակակից բոլոր երկրների տնտեսություններում։ Ապրանքային զանգվածի ամենամյա աճը պահանջում է դրամաշրջանառության համապատասխան արագացում կամ դրամական զանգվածի աճ։ Եվ դրա համար անհրաժեշտ է սնել հասարակական արտադրությունը համապատասխան դրամական զանգվածի ավելացմամբ, ինչն էլ իր հերթին հանգեցնում է գնաճի[6]։
Ինֆլյացիայի ազդեցությունն իրական եկամուտների մակարդակի վրա հակասական է, քանզի վերջինս տարբեր կերպ է ազդում եկամուտների բաշխման վրա` կախված այն հանգամանքից ինֆլյացիան սպասվող է, թե անակնկալ:
Սպասվող ինֆլյացիայի դեպքում եկամուտ ստացողը կարող է միջոցներ ձեռնարկել ինֆլյացիայի բացասական հետևանքները կանխելու կամ նվազագույնի հասցնելու համար: Անսպասելի ինֆլյացիան հանգեցնում է ամրագրված եկամտի բոլոր տեսակների նվազեցմանը և «սուբսիդավորվում են» այն տնտեսական գործակալները, որոնց անվանական եկամուտներն ավելի արագ են աճում, քան գների միջին մակարդակը:
Եթե տնտեսական գործակալներն ունեն եկամտի տարբերակված աղբյուրներ, ապա ինֆլյացիայի արդյունքում նրանք միաժամանակ կարող են և շահել, և վնաս կրել: Սպասվող ինֆլյացիայի պայմաններում անվանական եկամուտների ճշգրտում կարելի է կատարել` օգտագործելով Ֆիշերի հավասարումը` i = r + e , որտեղ i և r ներկայացնում են, համապատասխանաբար` անվանական և իրական տոկոսադրույքը, e – սպասվող ինֆլյացիայի մակարդակը:
Տնտեսության բոլոր գործակալների համար էական նշանակություն ունի հարաբերակցությունը ինֆլյացիայի և անվանական ու իրական տոկոսադրույքի միջև: Տոկոսադրույքը (անվանական, i - բանկի կողմից սահմանված, իրական, r` հաշվի առած ինֆլյացիայի փաստացի տեմպը) խնայողությունների արժեքն է ապագայում: Հետևաբար, եթե իրական տոկոսադրույքը գերազանցում է անվանականին, ապա այս դեպքում շահում են վարկ վերցնող գործակալները և վնաս են կրում բանկերը կամ գումար տրամադրողները, և ընդհակառակը: Նույն տրամաբանությունն է առկա նաև տնային տնտեսությունների պարագայում` այդ հարաբերակցությունից է կախված բնակչության կողմից սեփական խնայողությունները այս կամ այն կերպ տնօրինելու (բանկերում ավանդների տեսքով ներդնելու, բաժնետոմսեր գնելու և այլն) իրողությունը, աճի միտում ունեցող ինֆլյացիայի դեպքում անգամ խնայելու, թե անմիջապես սպառման վրա ծախսելու հարցի վերաբերյալ որոշում կայացնելը:
Հարկ է նկատի ունենալ, որ անվանական տոկոսադրույքը սահմանելիս, բանկն արդեն իսկ հաշվի է առնում սպասվող ինֆլյացիայի որոշակի կանխատեսված մակարդակ: Ներկայացված հարաբերակցության ողջ տնտեսության համար ունեցած կարևորությունն է պատճառը, որ ինֆլյացիայի կամ գների ընդհանուր մակարդակի փոփոխությունները գտնվում են երկրների կենտրոնական բանկերի (ինչպես օրինակ Հայաստանում) աչալուրջ ուշադրության և վերահսկողության ներքո: Խնդրի կարևորությունը կայանում է նրանում, որ ինֆլյացիայի և անվանական ու իրական տոկոսադրույքների հարաբերակցությունն անմիջականորեն ազդում է դրամի գնողունակության, հետևաբար և իրական (ապրանքների և ծառայությունների քանակով արտահայտված) եկամտի վրա:
Պատմություն
«Ինֆլյացիա» տերմինը առաջին անգամ կիրառվել է Հյուսիսային Ամերիկայում 1861-1865 թվականներին քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ ռազմական ծախսերը ֆինանասավորելու համար անհրաժեշտ դրամական զանգվածի ուռճացումը բնութագրելու համար[7]։
Որպես բնութագրական երևույթ՝ ինֆլյացիան գոյություն ունի երկար ժամանակ։ Համարվում է, որ գնաճն առաջացել է փողի ստեղծման առաջին շրջանում։ Այն անտեսանելի էր, երբ թղթադրամը սերտորեն կապված էր ոսկու հետ. քանի դեռ այն ազատ և անսահմանափակ փոխանակվում էր ոսկու հետ և, ընդհակառակը, փողի ավելցուկ հասկացողությունն ուներ հարաբերական իմաստ, «ավելցուկ» ոսկի չի կարող լինել։ Եթե այն ավելի է, քան դրա պահանջը շրջանառության մեջ, ապա ոսկին դառնում է գանձ։ Թղթադրամի գերիշխանության պայմաններում գնաճը դառնում է տնտեսության մշտական ուղեկիցը։
19-րդ դարում տերմինը սկսեց կիրառվել Անգլիայում և Ֆրանսիայում։ Տնտեսագիտական գրականության մեջ ինֆլյացիա տերմինը լայն տարածում գտավ միայն 20-րդ դարում՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո։ Ներկայումս գնաճը գրեթե բոլոր երկրներում ժամանակակից տնտեսության զարգացման առավել սուր խնդիրներից է։
Գնաճի պատճառները
Տնտեսագիտության տեսության մեջ առանձնացնում են գնաճի հետևյալ պատճառները.
- բյուջեի եկամուտների և ծախսերի անհամաչափություն, ինչն արտահայտվում է բյուջեի դեֆիցիտի (պակասորդ) միջոցով, որը ֆինանսավորվում է էմիսիայի (արժույթի թողարկման) հաշվին[8],
- տնտեսության միլիտարիզացիա կամ ռազմական ծախսերի աճ,
- արտարժույթի ներմուծման ծավալների աճ տրանսֆերտների տեսքով,
- զանգվածային վարկավորման հետևանքով դրամական զանգվածի աճ. ընդ որում՝ վարկավորումն իրականացվում է ոչ թե խնայողությունների, այլ չապահովված դրամական միջոցների թողարկման հաշվին (վարկային էքսպանսիա),
- խոշոր ընկերությունների մոնոպոլիա գների որոշման հարցում, հատկապես առաջին անհրաժեշտության ապրանքների շրջանում,
- դրամական զանգվածի կայուն մակարդակի պայմաններում պետական հարկերի, տուրքերի, արժեթղթերի արժեքի և այլնի աճ։
Չափազանց հզոր գնաճի պայմաններում դրամաշրջանառությունն առհասարակ կարող է իր տեղը զիջել բարտերային (բնեղեն) փոխանակմանը։
Գնաճի տեսակները
Ըստ թափանցիկության
Առանձնացվում է գնաճի երկու տիպ.
- Բաց
- Փակ, ճնշված կամ քողարկված
Բաց գնաճը հանդիպում է շուկաներում, որտեղ գործում են ազատ գներ։ Գների անհավասարաչափ բարձրացման դեպքում այն ձևախախտում է, բայց չի ոչնչացնում շուկայական մեխանիզմը։ Տնտեսությունը շարունակում է արձագանքել շուկայի ազդակներին և ինքնակարգավորվել տարբեր շուկաների հավասարակշռության ուղղությամբ։ Այն հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով.
որտեղ -ն գնաճի տեմպն է մեկ տարում՝ հաշվարկված տոկոսներով, - տվյալ տարվա գների մակարդակն է, - նախորդ տարվա գների մակարդակն է։
Ճնշված գնաճի դեպքում իրավիճակը այլ է։ Պետությունը, անհանգստանալով գների աճի համար, պայքար է ձեռնարկում այդ երևույթի դեմ և գների նկատմամբ կառավարչական վերահսկողություն սահմանում՝ դրանք սառեցնելով որոշակի մակարդակում։ Նմանատիպ հակագնաճային քաղաքականության առանձնահատկությունը այն է, որ պետությունը պայքարում է ոչ թե շուկայի ձևախախտման և դրա հետևանքի, այլ գների աճի դեմ։ Ճնշված գնաճը հղի է մի շարք տնտեսական հետևանքներով.
- այն խեղաթյուրում է շուկայի ինքնակարգավորման մեխանիզմը,
- սառեցված գները հանգեցնում են կապիտալի տեղաշարժին դեպի արտադրության ավելի քիչ ծախսատար հատվածներ, ինչն էլ առաջացնում է մնացած հատվածներում արտադրվող ապրանքի քրոնիկական դեֆիցիտ (պակասորդ),
- դեֆիցիտը բնակչության մոտ առաջացնում է հետաձգված պահանջարկի էֆեկտ, որի հետևանքով աճում են հարկադրված խնայողությունները, որոնք ոչ միայն չեն բարձրացնում կենսամակարդակը, այլև նպաստում են քրեական կառուցվածքները հարստացնող սև շուկաների զարգացմանը[9]։
Ըստ պատճառների
- Պահանջարկի գնաճ. այս դեպքում տեղի է ունենում շրջանառության մեջ դրամական զանգվածի աճ, գնողունակության բարձրացում, պահանջարկի մեծացում և միաժամանակ շուկայում առաջարկվող ապրանքների ծավալների կրճատում։
- Առաջարկի կամ արտադրության ծախքերի գնաճ. գնաճ առաջանում է այն դեպքում, երբ անհիմն բարձրանում են արտադրության վրա կատարվող ծախսերը. այսինքն՝ ինքնարժեքը, ինչը ևս բերում է գների բարձրացման։ Դա կարող է լինել աշխատանքի արտադրողականության կրճատման, աշխատավարձի բարձրացման, հումքի, էներգակիրների գների բարձրացման և այլնի պատճառով, ուղղակի և անուղղակի հարկերի բարձրացման պատճառով և այլն։
- Չհավասարակշռված գնաճ. տարբեր ապրանքների գները փոփոխվում են միմյանց նկատմամբ և տարբեր համամասնություններով։
- Կանխատեսելի գնաճ. գնաճ, որը հաշվի է առնվում տնտեսվարող սուբյեկտների սպասումների և վարքագծի մեջ։ Այնուամենայնիվ, գնաճը թանկ է նստում, եթե նույնիսկ այն լիովին սպառելի է. գնաճը հարկ է և այնպիսի հարկ, որը հասարակությանը ընտրություն չի տալիս։
- Անկանխատեսելի գնաճ. հասարակության համար անսպասելի գնաճ, որը բարդացնում է գների հետագա փոփոխությունների ճշգրիտ կանխատեսումը նույնիսկ մոտ ապագայի համար։
Ըստ գների տեմպերի
- Նորմալ գնաճ, երբ գների տարեկան աճը մինչև 5% է։
- Չափավոր կամ սողացող գնաճ, երբ գների տարեկան աճը 5-10% է։ Այս դեպքում գնաճը վերահսկելի է և տնտեսության մեջ լուրջ անհամամասնություններ ու բարդություններ չի առաջացնում։
- Քառատրոփ գնաճ, երբ գների տարեկան աճը 10-50% է։ Այս դեպքում գների աճը, ըստ էության, չի վերահսկվում, ինչը բացասաբար է անդրադառնում տնտեսության զարգացման վրա։
- Հիպերգնաճ. գների 100%-ից ավել աճ։ Այս երևույթը բերում է չափազանց բարդ հետևանքների, ընդհուպ մինչև այն, որ փողը դուրս է մղվում շրջանառությունից և տեղի է ունենում ապրանքների փոխանակություն բնեղեն ձևով։
Երկարաժամկետ գնաճը բնութագրելու համար գործածում են նաև քրոնիկական գնաճ հասկացությունը։ Ստագֆլյացիա անվանում են իրավիճակը, երբ գնաճն ուղեկցվում է արտադրության անկմամբ։
«Goldman Sachs» ներդրումային ընկերության տնտեսագետները գյուղատնտեսական արտադրանքի գների կտրուկ աճը բնութագրելու համար ներմուծեցին նոր հասկացություն՝ «Ագֆլյացիա» (ագրարային ինֆլյացիա՝ գյուղատնտեսական գնաճ)։ Ագֆլյացիայի բարձր տեմպեր դիտվեցին 2 տարի շարունակ. ըստ «Goldman Sachs»-ի՝ 2006 թվականին սննդամթերքի գների ինդեքսը աճեց 26%-ով, իսկ 2007 թվականին՝ 41%-ով[10]։
Հակագնաճային քաղաքականություն
Գոյություն ունեն գնաճի զսպման, դրա դեմ պայքարի տարբեր մեթոդներ։ Հիմնական մեթոդը դրամական ռեֆորմն է՝ դրամական համակարգի լրիվ կամ մասնակի վերափոխում, որն իրականացվում է պետության կողմից դրամաշրջանառության կարգավորման, ամրապնդման նպատակով։ Գոյություն ունեն դրամական ռեֆորմի մի քանի տեսակներ.
- նոր դրամական համակարգի ստեղծում. դա տեղի է ունենում, երբ ստեղծվում է նոր պետություն, անցում է կատարվում մի դրամական համակարգից մյուսին,
- դրամական համակարգի մասնակի փոփոխություն. օրինակ՝ փողի ապահովվածության, էմիսիայի իրականացման կարգի փոփոխություն, դրամանիշի անվանման փոփոխություն և այլն։
Առավել հաճախ դրամաշրջանառության կարգավորման նպատակով կիրառում են դրա կայունացման հետևյալ մեթոդները.
- Նուլիֆիկացիա, որի դեպքում անվավեր է ճանաչվում շրջանառության մեջ գտնվող արժեզրկված դրամական միավորը և այն հանվում է շրջանառությունից՝ փոխարինվելով նոր դրամական միավորով։
- Դևալվացիա. դրամական միավորի՝ ոսկու պարունակության կրճատում կամ ազգային տարադրամի փոխարժեքի կրճատում օտարերկրյա արժույթի նկատմամբ։ Դևալվացիան գնաճի հակառակ երևույթն է՝ ազգային արժույթի արժևորում։
- Դենոմինացիա. դրամական միավորի անվանական արժեքի կրճատում։
Այս ամենի հետ մեկտեղ պետությունն իրականացնում է հակագնաճային քաղաքականություն՝ ուղղված գնաճ առաջացնող պատճառների կարգավորմանը, մասնավորապես, պետական ծախսերի կրճատմանը, պահանջարկի կրճատմանը, եկամուտների կրճատմանը։
Գրականություն
- Պոլ Ա. Սամուելսոն, Վիլյամ Դ. Նորդհաուս, «Տնտեսագիտություն»
- В. Кизилов, Гр. Сапов. Инфляция и её последствия / под ред. Е. Михайловской. — М.։ Центр «Панорама», 2006. — 146 с.
- Семёнов В. П. Инфляция։ метрика причин и следствий. — 1-е изд. — М.։ Российская экономическая академия им. Г. В. Плеханова, 2005. — 383 с.
- Hall, Robert E.; Taylor, John B. (1993). Macroeconomics. New York։ W.W. Norton. p. 637.
Ծանոթագրություններ
- ↑ Чепурин М.Н. "Курс экономической теории", 2003
- ↑ Paul H. Walgenbach, Norman E. Dittrich and Ernest I. Hanson, (1973), Financial Accounting, New York: Harcourt Brace Javonovich, Inc. Page 429. "The Measuring Unit principle: The unit of measure in accounting shall be the base money unit of the most relevant currency. This principle also assumes that the unit of measure is stable; that is, changes in its general purchasing power are not considered sufficiently important to require adjustments to the basic financial statements."
- ↑ 3,0 3,1 Mankiw, N. Gregory (2002). "Macroeconomics" (5th ed.). Worth.
- ↑ Robert Barro and Vittorio Grilli (1994), European Macroeconomics, Ch. 8, p. 139, Fig. 8.1. Macmillan
- ↑ Abel, Andrew; Bernanke, Ben (2005). "Macroeconomics" (5th ed.). Pearson.
- ↑ Сидорович А.В. Курс экономической теории", 1997
- ↑ http://www.clevelandfed.org/research/Commentary/1997/1015.pdf
- ↑ [Семенихина В. А., Крючков С. А. Экономическая теория: макроэкономика: Учебное пособие. — Новосибирск: НГАСУ, 2003.
- ↑ Н.И. Базылев, С. П. Гурко “Макроэкономика”, 2000
- ↑ http://lenta.ru/news/2008/04/08/agflation/