«Շինշիլա»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
|||
| Տող 2. | Տող 2. | ||
'''Շինշիլա''' ({{lang-la|Chinchilla lanigera}}), [[կրծողներ]]ի կարգի շինշիլանմանների ընտանիքի [[կենդանիներ]]ի [[սեռ]]։ |
'''Շինշիլա''' ({{lang-la|Chinchilla lanigera}}), [[կրծողներ]]ի կարգի շինշիլանմանների ընտանիքի [[կենդանիներ]]ի [[սեռ]]։ |
||
Ընդգրկում է արտաքնակազմով իրար նման երկու տեսակ՝ կարճապոչ կամ խոշոր շինշիլաներ և երկարապոչ կամ փոքր շինշիլաներ։ [[Պարանոց]]ը կարճ է, գլուխը՝ խոշոր, աչքերը՝ սև և մեծ, բեղիկները՝ երկար։ Ունի առանց արմատի 20 ատամ (4 կտրիչ և 16 [[սեղանատամ]])։ Բութ եղունգներով և կոշտ բարձիկներով հնգամատ առջևի վերջավորությունները կարճ են, իսկ չորս մատով ետինը՝ ավելի հզոր։ Խոշոր շինշիլաների մարմնի երկարությունը՝ 35- 40, իսկ փոքրինը 24-30 սմ է, կենդանի միջին զանգվածը՝ համապատասխանաբար 700 և 500 գ։ [[Մեջք]]ի և կողմնային հատվածների մազածածկի թույրը կապտամոխրագույն է, իսկ որովայնինը և ոտքերինը՝ սպիտակ։ Պոչի մազերը երկար են և կոպիտ։ Շինշիլաները ապրում են գաղութներով [[Անդեր]]ում (2-4 հազար մետր բարձրության վրա)՝ [[Պերու]]ի, [[Չիլի]]ի, [[Բոլիվիա]]յի և [[Արգենտինա]]յի տարածքում։ Ակտիվ է երեկոյան և [[գիշեր]]ը։ Սնվում են բարձրլեռնային [[խոտաբույսեր]]ով և թփերով։ Ծնում են տարեկան 2-3 անգամ (յուրաքանչյուր ծնին՝ 1-5 ձագ)։ Խոշոր շինշիլայի հղիության տևողությունը՝ 125, իսկ փոքրինը 111 օր է։ Սեռահասուն են դառնում 6--7 ամսականում և կարող են բազմանալ մինչև 10-12 տարեկանը։ Ապրում են մոտ 20 տարի։ Շինշիլաները արդյունագործության օբյեկտ են (օգտագործվում է շատ արժեքավոր մորթին)։ [[XIX դար]]ի վերջերին և [[XX դար]]ի սկզբներին ինտենսիվ որսի հետևանքով շինշիլան գրեթե ոչնչացված էր։ Փոքր շինշիլների ոչ մեծ գլխաքանակ կա Հյուսիսային Չիլիի առափնյա թեքություններում (այն վերցված է պահպանության տակ)։ [[1923]] թվականից շինշիլան (հիմնականում կարճապոչը) բուծվում է վանդակներում (սկզբում՝ [[ԱՄՆ]]-ում և [[Կանադա]]յում, ավելի ուշ՝ [[Եվրոպա]]յի գրեթե բոլոր երկրներում, ինչպես նաև [[Հարավային Ամերիկա]]յում, [[Աֆրիկա]]յում և [[Ավստրալիա]]յում)։ [[ԽՍՀՄ]] ներմուծվել է [[1960]] թվականին, [[ԱՄՆ]]-ից։ Բուծվում է որսորդական տնտեսության և գազանաբուծության համամիութենական ԳՀԻ-ի փորձարարական ֆերմայում (Կիրովի մարզ), որտեղ ուսումնասիրվում է երկարապոչ կենսաբանությունը և էկոլոգիան։ Կլիմայավարժեցվում է [[ԽՍՀՄ]] հարավային լեռնային շրջաններում ([[Անդրկովկաս]]ում և [[Պամիր]]ում)։ Հայաստանում շինշիլաբուծությունը տարածվել է 1998 թվականից։ Ներկայումս Հայաստանում գործում են 5 շինշիլաբուծական տնտեսություններ, որոնցում բուծվող կենդանիների ընդհանուր քանակը հասնում է 850-ի։ Շինշիլաբուծական տնտեսություններ կան Վարդենիսում, Արտաշատում, Աշտարակում և Երևանում։ Շինշիլաբուծական առաջին տոհմային տնտեսությունը գտնվում է Վարդենիսում, որտեղ բուծվում են արտերկրից ներմուծված մաքրացեղ շինշիլաներ։ |
Ընդգրկում է արտաքնակազմով իրար նման երկու տեսակ՝ կարճապոչ կամ խոշոր շինշիլաներ և երկարապոչ կամ փոքր շինշիլաներ։ [[Պարանոց]]ը կարճ է, գլուխը՝ խոշոր, աչքերը՝ սև և մեծ, բեղիկները՝ երկար։ Ունի առանց արմատի 20 ատամ (4 կտրիչ և 16 [[սեղանատամ]])։ Բութ եղունգներով և կոշտ բարձիկներով հնգամատ առջևի վերջավորությունները կարճ են, իսկ չորս մատով ետինը՝ ավելի հզոր։ Խոշոր շինշիլաների մարմնի երկարությունը՝ 35- 40, իսկ փոքրինը 24-30 սմ է, կենդանի միջին զանգվածը՝ համապատասխանաբար 700 և 500 գ։ [[Մեջք]]ի և կողմնային հատվածների մազածածկի թույրը կապտամոխրագույն է, իսկ որովայնինը և ոտքերինը՝ սպիտակ։ Պոչի մազերը երկար են և կոպիտ։ Շինշիլաները ապրում են գաղութներով [[Անդեր]]ում (2-4 հազար մետր բարձրության վրա)՝ [[Պերու]]ի, [[Չիլի]]ի, [[Բոլիվիա]]յի և [[Արգենտինա]]յի տարածքում։ Ակտիվ է երեկոյան և [[գիշեր]]ը։ Սնվում են բարձրլեռնային [[խոտաբույսեր]]ով և թփերով։ Ծնում են տարեկան 2-3 անգամ (յուրաքանչյուր ծնին՝ 1-5 ձագ)։ Խոշոր շինշիլայի հղիության տևողությունը՝ 125, իսկ փոքրինը 111 օր է։ Սեռահասուն են դառնում 6--7 ամսականում և կարող են բազմանալ մինչև 10-12 տարեկանը։ Ապրում են մոտ 20 տարի։ Շինշիլաները արդյունագործության օբյեկտ են (օգտագործվում է շատ արժեքավոր մորթին)։ [[XIX դար]]ի վերջերին և [[XX դար]]ի սկզբներին ինտենսիվ որսի հետևանքով շինշիլան գրեթե ոչնչացված էր։ Փոքր շինշիլների ոչ մեծ գլխաքանակ կա Հյուսիսային Չիլիի առափնյա թեքություններում (այն վերցված է պահպանության տակ)։ [[1923]] թվականից շինշիլան (հիմնականում կարճապոչը) բուծվում է վանդակներում (սկզբում՝ [[ԱՄՆ]]-ում և [[Կանադա]]յում, ավելի ուշ՝ [[Եվրոպա]]յի գրեթե բոլոր երկրներում, ինչպես նաև [[Հարավային Ամերիկա]]յում, [[Աֆրիկա]]յում և [[Ավստրալիա]]յում)։ [[ԽՍՀՄ]] ներմուծվել է [[1960]] թվականին, [[ԱՄՆ]]-ից։ Բուծվում է որսորդական տնտեսության և գազանաբուծության համամիութենական ԳՀԻ-ի փորձարարական ֆերմայում (Կիրովի մարզ), որտեղ ուսումնասիրվում է երկարապոչ կենսաբանությունը և էկոլոգիան։ Կլիմայավարժեցվում է [[ԽՍՀՄ]] հարավային լեռնային շրջաններում ([[Անդրկովկաս]]ում և [[Պամիր]]ում)։ Հայաստանում շինշիլաբուծությունը տարածվել է 1998 թվականից։ Ներկայումս Հայաստանում գործում են 5 շինշիլաբուծական տնտեսություններ, որոնցում բուծվող կենդանիների ընդհանուր քանակը հասնում է 850-ի։ Շինշիլաբուծական տնտեսություններ կան Վարդենիսում, Արտաշատում, Աշտարակում և Երևանում։ Շինշիլաբուծական առաջին տոհմային տնտեսությունը գտնվում է Վարդենիսում, որտեղ բուծվում են արտերկրից ներմուծված մաքրացեղ շինշիլաներ։ |
||
[[Պատկեր:Pet Chinchilla.jpg|մինի|Շինշիլան ունի շատ արժեքավոր մորթի|աջից]] |
[[Պատկեր:Pet Chinchilla.jpg|մինի|Շինշիլան ունի շատ արժեքավոր մորթի|աջից]] |
||
Շինշիլաների խնամքով և բուծմամբ զբաղվում են նաև սիրող-կենդանաբույծները։ Շինշիլաները որպես ընտանի կենդանիներ շատ տարածված են Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում։ Շինշիլաների մաքրակենցաղության, տհաճ հոտի իսպառ բացակայության և դիմացկունության պատճառուվ նրանց տնային խնամքը տարածվում է նաև Հայաստանում։ Շինշիլաբուծությունը որպես եկամտաբեր բիզնես իր ուրույն տեղն ունի կենդանաբուծության և մորթեգործության բնագավառներում։ |
Շինշիլաների խնամքով և բուծմամբ զբաղվում են նաև սիրող-կենդանաբույծները։ Շինշիլաները որպես ընտանի կենդանիներ շատ տարածված են Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում։ Շինշիլաների մաքրակենցաղության, տհաճ հոտի իսպառ բացակայության և դիմացկունության պատճառուվ նրանց տնային խնամքը տարածվում է նաև Հայաստանում։ Շինշիլաբուծությունը որպես եկամտաբեր բիզնես իր ուրույն տեղն ունի կենդանաբուծության և մորթեգործության բնագավառներում։ |
||
19:14, 13 հունվարի 2017-ի տարբերակ
Շինշիլա (լատին․՝ Chinchilla lanigera), կրծողների կարգի շինշիլանմանների ընտանիքի կենդանիների սեռ։
Ընդգրկում է արտաքնակազմով իրար նման երկու տեսակ՝ կարճապոչ կամ խոշոր շինշիլաներ և երկարապոչ կամ փոքր շինշիլաներ։ Պարանոցը կարճ է, գլուխը՝ խոշոր, աչքերը՝ սև և մեծ, բեղիկները՝ երկար։ Ունի առանց արմատի 20 ատամ (4 կտրիչ և 16 սեղանատամ)։ Բութ եղունգներով և կոշտ բարձիկներով հնգամատ առջևի վերջավորությունները կարճ են, իսկ չորս մատով ետինը՝ ավելի հզոր։ Խոշոր շինշիլաների մարմնի երկարությունը՝ 35- 40, իսկ փոքրինը 24-30 սմ է, կենդանի միջին զանգվածը՝ համապատասխանաբար 700 և 500 գ։ Մեջքի և կողմնային հատվածների մազածածկի թույրը կապտամոխրագույն է, իսկ որովայնինը և ոտքերինը՝ սպիտակ։ Պոչի մազերը երկար են և կոպիտ։ Շինշիլաները ապրում են գաղութներով Անդերում (2-4 հազար մետր բարձրության վրա)՝ Պերուի, Չիլիի, Բոլիվիայի և Արգենտինայի տարածքում։ Ակտիվ է երեկոյան և գիշերը։ Սնվում են բարձրլեռնային խոտաբույսերով և թփերով։ Ծնում են տարեկան 2-3 անգամ (յուրաքանչյուր ծնին՝ 1-5 ձագ)։ Խոշոր շինշիլայի հղիության տևողությունը՝ 125, իսկ փոքրինը 111 օր է։ Սեռահասուն են դառնում 6--7 ամսականում և կարող են բազմանալ մինչև 10-12 տարեկանը։ Ապրում են մոտ 20 տարի։ Շինշիլաները արդյունագործության օբյեկտ են (օգտագործվում է շատ արժեքավոր մորթին)։ XIX դարի վերջերին և XX դարի սկզբներին ինտենսիվ որսի հետևանքով շինշիլան գրեթե ոչնչացված էր։ Փոքր շինշիլների ոչ մեծ գլխաքանակ կա Հյուսիսային Չիլիի առափնյա թեքություններում (այն վերցված է պահպանության տակ)։ 1923 թվականից շինշիլան (հիմնականում կարճապոչը) բուծվում է վանդակներում (սկզբում՝ ԱՄՆ-ում և Կանադայում, ավելի ուշ՝ Եվրոպայի գրեթե բոլոր երկրներում, ինչպես նաև Հարավային Ամերիկայում, Աֆրիկայում և Ավստրալիայում)։ ԽՍՀՄ ներմուծվել է 1960 թվականին, ԱՄՆ-ից։ Բուծվում է որսորդական տնտեսության և գազանաբուծության համամիութենական ԳՀԻ-ի փորձարարական ֆերմայում (Կիրովի մարզ), որտեղ ուսումնասիրվում է երկարապոչ կենսաբանությունը և էկոլոգիան։ Կլիմայավարժեցվում է ԽՍՀՄ հարավային լեռնային շրջաններում (Անդրկովկասում և Պամիրում)։ Հայաստանում շինշիլաբուծությունը տարածվել է 1998 թվականից։ Ներկայումս Հայաստանում գործում են 5 շինշիլաբուծական տնտեսություններ, որոնցում բուծվող կենդանիների ընդհանուր քանակը հասնում է 850-ի։ Շինշիլաբուծական տնտեսություններ կան Վարդենիսում, Արտաշատում, Աշտարակում և Երևանում։ Շինշիլաբուծական առաջին տոհմային տնտեսությունը գտնվում է Վարդենիսում, որտեղ բուծվում են արտերկրից ներմուծված մաքրացեղ շինշիլաներ։
Շինշիլաների խնամքով և բուծմամբ զբաղվում են նաև սիրող-կենդանաբույծները։ Շինշիլաները որպես ընտանի կենդանիներ շատ տարածված են Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում։ Շինշիլաների մաքրակենցաղության, տհաճ հոտի իսպառ բացակայության և դիմացկունության պատճառուվ նրանց տնային խնամքը տարածվում է նաև Հայաստանում։ Շինշիլաբուծությունը որպես եկամտաբեր բիզնես իր ուրույն տեղն ունի կենդանաբուծության և մորթեգործության բնագավառներում։ Շնորհիվ կլիմայական պայմանների և բարձրորակ ալպիական կերերի շինշիլաբուծությունը Հայաստանում ունի զարգացման մեծ հեռանկար։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 508)։ 
|