Հաղորդակարգ

Տվյալների փոխանցման պրոտոկոլ - ինտերֆեյսի տրամաբանական մակարդակի համաձայնագրերի հավաքածու, որը սահմանում է տվյալների փոխանակումը ծրագրերի միջև։ Այս համաձայնագրերը սահմանում են միասնական մեթոդ հաղորդագրությունները փոխանցելու և սխալները մշակելու համար։ Տարածության մեջ բաժանված սարքավորումների ծրագրային ապահովման համագործակցությունը կարգավորելու համար որոնք միացված են այս կամ այն ինտերֆեյսով։

Ստանդարտացված տվյալների փոխանցման պրոտոկոլը թույլ է տալիս ստեղծել այնպիսի ինտերֆեյսներ (արդեն ֆիզիկական մակարդակի վրա), որոնք կապված չեն կոնկրետ ապարատային պլատֆորմի և արտադրողի հետ (օրինակ՝ USB, Bluetooth)։

Ազդանշանային պրոտոկոլը օգտագործվում է վերահսկողության համար։ Օրինակ՝ տեղադրման, վերահասցեավորման, կապի խզման համար։ Այդ պրոտոկոլներից են՝ RTSP, SIP։ Տվյալների տեղափոխման համար օգտագործվում է RTP։

Ցանցային պրոտոկոլներ

Ցանցային պրոտոկոլ` կանոնների և գործողությունների (գործողությունների հաջորդականություն) հավաքածու, որոնք թուլ են տալիս կապ հաստատել և փոխանակվել տվյալներով երկու կամ ավելի ցանցին միացվաց սարքերի միջև։

Ինտերնետի համար նոր պրոտոկոլները որոշում է IETF կազմակերպությունը իսկ այլ պրոտոկոլները` ISO կամ IEEE։ ITU-T-ն զբաղվում է հեռուստատեսային պրոտոկոլներով և ֆորմատներով։

Ամենատարածված ցանցային պրոտոկոլների դասակարգման համակարգը այսպես կոչված OSI մոդելն է, ըստ որի, պրոտոկոլներն բաժանվում են յոթ մակարդակների ըստ իրենց նշանակության՝ ֆիզիկականից (էլեկտրական և այլ ազդանշանների ձևավորում և ճանաչում) մինչև կիրառական (ապահովում է ծրագրերի համագործակցությունը ցանցի հետ)։

Ցանցային պրոտոկոլները սահմանում են կանոններ այն համակարգիչների համար, որոնք միացված են ցանցին։ Նրանք կառուցվում են բազմամակարդակ սկզբունքով։ Որոշակի մակարդակի պրոտոկոլը սահմանում է կապի տեխնիկական կանոններից մեկը։ Ներկա ժամանակում ցանցային պրոտոկոլների համար օգտագործվում է OSI (Open System Interconnection - բաց համակարգերի համագորձակցում) մոդելը։

OSI մոդելը յոթ մակարդակից կազմված տրամաբանական ցանցաի աշխատանքի մոդել է։ OSI մոդելը իրականացվում է մի խումբ պրոտոկոլներով և կապի կանոններով, որոնք կազմակերպված են մի քանի մակարդակով՝

• ֆիզիկական մակարդակի վրա որոշվում ֆիզիկական (մեխանիկական, էլեկտրական, օպտիկական) կապի գծի բնութագիրը
• ալիքային մակարդակի վրա որոշվում են ցանցի համակարգիչների ֆիզիկական մակարդակի օգտագործման կանոնները
• ցանցային մակարդակը պատասխանատու է տվյալների հասցեավորման և առաքման համար
• տրանսպորտային մակարդակը վերահսկում է տվյալների բաղադրիչների ուղարկման հաջորդականությունը
• սեանսային մակարդակի թույլ է տալիս որպեսզի ծրագրերը երկար ժամանակ համագործակցեն ցանցում
• ներկայացուցչական մակարդակ վրա կատարվում է փոխակերպում համակարգչի ներքին ֆորմատից ուղարկման ենթական ֆորմատ
• կիրառական մակարդակը հանդիսանում է սահմանային կիռարվող ծրագրի և այլ մակարդակների միջև, ապահովում է հարմար օգտագործողի ծրագրի կապի ինտերֆեյս.

Ցանցային պրոտոկոլների օրինակներ

TCP/IP - տվյալների փոխանցման պրոտոկոլների հավաքածու, որը ստացել է իր անվանումը երկու իրեն պատկանող պրոտոկոլներից ` TCP (անգլ.՝ Transmission Control Protocol) և IP (անգլ.՝ Internet Protocol)

Առավել հայտնի պրոտոկելներն են որոնք օգտագործվում են Համացանցում`

• HTTP (Hyper Text Transfer Protocol)` հիպերտեքստի տեղափոխման պրոտոկոլ։ HTTP պրոտոկոլը օգտագործվում է Web-էջեր ուղարկելու ժամանակ։
• FTP (File Transfer Protocol)` սա հատուկ սերվերից ֆայլերի տեղափոխման պրոտոկոլ է դեպի օգտագործողի համակարգիչ։ FTP-ն հնարավորություն է տալիս երկուական ֆալերով և տեքստային ֆայլերով փոխանակվել ցանցի ցանկացած համակարգչի հետ։
• POP (Post Office Protocol) ` ստանդարտ փոստային կապի պրոտոկոլ է։ POP սերվերները մշակում են մուտքային փոստը, իսկ POP պրոտոկոլը նախատեսված է բաժանորդային փոստային հարցումների մշակման համար։
• SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) ` պրոտոկոլը սահմանում է կանոնների հավաքածու ուղարկող փոստի համար։ SMTP սերվերը վերադարցնում է կամ ընդունման հաստատում կամ սխալի հաղորդագրություն կամ պահանջում է լրացուցիչ տեղեկություն։
• DNS (Domain Name System)` համակարգչային բաշխված համակարգ դոմենների մասին տեխեկություն ստանալու համար։ Առավել հաճախ օգտագործվում է ըստ դոմենի անվան IP հասցե որոշելու նպատակով։

Այլ պրոտոկոլներ`

• DNT (Delay&Disruption-Tolerant Networking)՝ պրոտոկոլ, որը նախատեսված է տիեզերական կապի համր։

Հիմնական ցանցային պրոտոլների ցանկ

Ալիքային մակարդակ

• Ethernet
• Token ring
• FDDI
• HDLC
• GVRP
• PPP, PPTP, L2TP
• ATM
• xDSL

Ցանցային մակարդակ

• ICMP
• IPv4, IPv6
• IPX
• ARP

Տրանսպորտային մակարդակ

• SPX
• XOT
• BGP
• ISODE
• DVMRP
• TCP
• UDP (Unreliable/User Datagram Protocol)
• SCTP
• RDP/RUDP (Reliable Data Protocol/Reliable User Datagram Protocol)
• RTCP

Կիրառական մակարդակ

• binkp
• DHCP
• FTP
• Finger
• DNS
• Gnutella
• Gopher
• HTTP
• HTTPS
• IMAP
• IRC
• XMPP
• LDAP
• NTP
• NNTP
• POP3
• RDP
• SMB
• SSH
• SMTP
• Telnet
• SNMP
• SIP
• DMX-512