«Լիթիում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: ): → )։ (8) oգտվելով ԱՎԲ
չ չտողադարձվող բացատը (։Դ Non-breaking space) փոխարինում եմ սովորականով։ oգտվելով ԱՎԲ
Տող 72. Տող 72.
Լիթիումը հայտնաբերել է շվեդ քինիկոսների կողմից [[1817]] թվականին (Li,Na)[Si<sub>4</sub>AlO<sub>10</sub>]: Հայտնաբերել է շվեդ քիմիկոս Ա. Արֆվեդսոնը ([[1817]])։
Լիթիումը հայտնաբերել է շվեդ քինիկոսների կողմից [[1817]] թվականին (Li,Na)[Si<sub>4</sub>AlO<sub>10</sub>]: Հայտնաբերել է շվեդ քիմիկոս Ա. Արֆվեդսոնը ([[1817]])։


Մետաղական լիթիումը առաջին անգամ ստացել է Գեմֆրի Դևին [[1825]] թվականին։ Լիթիումը իր անունը ստացել է նրա համար, որ հայտնաբերվել է «քարերում» ({{lang-el|λίθος}} - քար)։ Սկզբում կոչվում էր «լիթիոն», ժամանակակից անունը տվել է Բերցելիուսը։
Մետաղական լիթիումը առաջին անգամ ստացել է Գեմֆրի Դևին [[1825]] թվականին։ Լիթիումը իր անունը ստացել է նրա համար, որ հայտնաբերվել է «քարերում» ({{lang-el|λίθος}} - քար)։ Սկզբում կոչվում էր «լիթիոն», ժամանակակից անունը տվել է Բերցելիուսը։


== Բնության մեջ ==
== Բնության մեջ ==
Տող 144. Տող 144.
|0,999
|0,999
|4642 մ/վրկ
|4642 մ/վրկ
|28 %
|28 %
|-
|-
|[[Տետրաֆտորհիդրազին]]
|[[Տետրաֆտորհիդրազին]]
Տող 151. Տող 151.
|0,920
|0,920
|4082 մ/վրկ
|4082 մ/վրկ
|21,07 %
|21,07 %
|-
|-
|ClF<sub>3</sub>
|ClF<sub>3</sub>
Տող 158. Տող 158.
|1,163
|1,163
|4275 մ/վրկ
|4275 մ/վրկ
|24 %
|24 %
|-
|-
|ClF<sub>5</sub>
|ClF<sub>5</sub>
Տող 165. Տող 165.
|1,128
|1,128
|4388 մ/վրկ
|4388 մ/վրկ
|24,2 %
|24,2 %
|-
|-
|[[Պերքլորիլֆտորիդ]]
|[[Պերքլորիլֆտորիդ]]
Տող 172. Տող 172.
|0,895
|0,895
|3028 մ/վրկ
|3028 մ/վրկ
|41 %
|41 %
|-
|-
|[[Ֆտորի օքսիդ]]
|[[Ֆտորի օքսիդ]]
Տող 179. Տող 179.
|1,097
|1,097
|4396 մ/վրկ
|4396 մ/վրկ
|21 %
|21 %
|-
|-
|[[Թթվածին]]
|[[Թթվածին]]
Տող 186. Տող 186.
|0,688
|0,688
|2422 մ/վրկ
|2422 մ/վրկ
|58 %
|58 %
|-
|-
|[[Ջրածնի պերօքսիդ]]
|[[Ջրածնի պերօքսիդ]]
Տող 193. Տող 193.
|0,966
|0,966
|3257 մ/վրկ
|3257 մ/վրկ
|28,98 %
|28,98 %
|-
|-
|[[Ազոտի օքսիդ(IV)|N<sub>2</sub>O<sub>4</sub>]]
|[[Ազոտի օքսիդ(IV)|N<sub>2</sub>O<sub>4</sub>]]
Տող 200. Տող 200.
|0,795
|0,795
|2602 մ/վրկ
|2602 մ/վրկ
|48 %
|48 %
|-
|-
|[[Ազոտական թթու]]
|[[Ազոտական թթու]]
Տող 207. Տող 207.
|0,853
|0,853
|2688 մ/վրկ
|2688 մ/վրկ
|42 %
|42 %
|}
|}
</div>
</div>
Տող 226. Տող 226.


== Գրականություն ==
== Գրականություն ==
* Плющев В. Е., Степин Б. Д. Хиմия и технология соединений лития, рубидия и цезия.- մ.-Л.: Хиմия, 1970.- 407
* Плющев В. Е., Степин Б. Д. Хиմия и технология соединений лития, рубидия и цезия.- մ.-Л.: Хиմия, 1970.- 407


== Արտաքին հղումներ ==
== Արտաքին հղումներ ==

23:13, 22 Նոյեմբերի 2016-ի տարբերակ

3 Հելիում

Լիթիում Բերիլիում

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգՋրածինՀելիումԼիթիումԲերիլիումԲորԱծխածինԱզոտԹթվածինՖտորՆեոնՆատրիումՄագնեզիումԱլյումինՍիլիցիումՖոսֆորԾծումբՔլորԱրգոնԿալիումԿալցիումՍկանդիումՏիտանՎանադիումՔրոմՄանգանԵրկաթԿոբալտՆիկելՊղինձՑինկԳալիումԳերմանիումԱրսենՍելենԲրոմԿրիպտոնՌուբիդիումՍտրոնցիումԻտրիումՑիրկոնիումՆիոբիումՄոլիբդենՏեխնեցիումՌութենիումՌոդիումՊալադիումԱրծաթԿադմիումԻնդիումԱնագԾարիրՏելուրՅոդՔսենոնՑեզիումԲարիումԼանթանՑերիումՊրազեդիումՆեոդիմՊրոմեթիումՍամարիումԵվրոպիումԳադոլինիումՏերբիումԴիսպրոզիումՀոլմիումԷրբիումԹուլիումԻտերբիումԼուտեցիումՀաֆնիումՏանտալՎոլֆրամՌենիումՕսմիումԻրիդիումՊլատինՈսկիՍնդիկԹալիումԿապարԲիսմութՊոլոնիումԱստատՌադոնՖրանցիումՌադիումԱկտինիումԹորիումՊրոտակտինիումՈւրանՆեպտունիումՊլուտոնիումԱմերիցիումԿյուրիումԲերկլիումԿալիֆորնիումԷյնշտեյնիումՖերմիումՄենդելեևիումՆոբելիումԼոուրենսիումՌեզերֆորդիումԴուբնիումՍիբորգիումԲորիումՀասիումՄայտներիումԴարմշտադտիումՌենտգենիումԿոպեռնիցիումՆիհոնիումՖլերովիումՄոսկովիումԼիվերմորիումԹենեսսինՕգանեսոն
Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգ
3Li
Պարզ նյութի արտաքին տեսք

Շատ թեթև, փափուկ արծաթափայլ սպիտակ մետաղ
Ատոմի հատկություններ
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվԼիթիում /Lithium (Li), Li, 3
Ատոմային զանգված
(մոլային զանգված)
[6,938; 6,997] զ. ա. մ. (գ/մոլ)
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա[He] 2s¹
Ատոմի շառավիղ145 պմ
Քիմիական հատկություններ
Կովալենտ շառավիղ134 պմ
Իոնի շառավիղ76 (+1e)[1] պմ
Էլեկտրաբացասականություն84,8 (Պոլինգի սանդղակ)
Էլեկտրոդային պոտենցիալ-3,06В
Օքսիդացման աստիճաններ+1
Իոնացման էներգիա
(առաջին էլեկտրոն)
 519,9(5,39) կՋ/մոլ (էՎ)
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան453,69 Կ
Եռման ջերմաստիճան2,89 Կ
Մոլյար ջերմունակություն0,98 Ջ/(Կ·մոլ)
Մոլային ծավալ13,1 սմ³/մոլ
Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց
Բյուրեղացանցի կառուցվածքխորանարդ
Բյուրեղացանցի տվյալներ3,490
Դեբայի ջերմաստիճան400 Կ
Այլ հատկություններ
Ջերմահաղորդականություն(300 Կ) 24,86[2] Վտ/(մ·Կ)
CAS համարCAS գրանցման համար?
3
Լիթիում
6,941
[Не]2s1


Լիթիում (լատին․՝ Lithium, քիմիական տարր է, որի նշանն է Li և ատոմային թիվը՝ 3։ Գտնվում է Մենդելեևի պարբերական համակարգի 1-ին խմբի գլխավոր ենթախմբում։ Լիթիումը ալկալիական մետաղ է, կարգահամարը՝ 3: Ալկալիական է կոչվում այն պատճառով, որ ջրի հետ փոխազդելով, առաջացնում է ալկալի։

Ատոմական զանգվածը՝ 6,941, ատոմի արտաքին Էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը՝ 2s: Ունի երկու կայուն իզոտոպ՝ 6Li (7,42 %) և 7Li (92,58 %)։

Լիթումը սպիտակ-արծաթափայլ մետաղ է։

Պատմություն և անվան ծագում

Լիթիումը հայտնաբերել է շվեդ քինիկոսների կողմից 1817 թվականին (Li,Na)[Si4AlO10]: Հայտնաբերել է շվեդ քիմիկոս Ա. Արֆվեդսոնը (1817

Մետաղական լիթիումը առաջին անգամ ստացել է Գեմֆրի Դևին 1825 թվականին։ Լիթիումը իր անունը ստացել է նրա համար, որ հայտնաբերվել է «քարերում» (հուն․՝ λίθος - քար)։ Սկզբում կոչվում էր «լիթիոն», ժամանակակից անունը տվել է Բերցելիուսը։

Բնության մեջ

Լիթիումի երկրաքիմիա

Լիթիումը իր երկրաքիմիական կազմով պատկանում է լիտոֆիլ տարերի շարքին, որոնցից են կալիումը, ռուբիդիումը և ցեզիումը։ Հելիումի պարունակությունը ընդերքում 21 գ/տ, ծովի ջրում 0,17 մգ/լ[3]: Պարունակությունը երկրակեղևում 3,2-10 3 % է (ըստ զանգվածի)։

Հանքավայր

Լիթիումի հանքավայրերը գտնվում են Չիլիում, Բոլիվիայում (Ույնի աղալիճը ամենամեծն է աշխարհում[4]) ԱՄՆ-ում Արգենտինայում, Կոնգոյում, Չինաստանում, Բրազիլիայում, Սերբիայում, Ավստրալիայում։

Լիթիումի իզոտոպներ

Ունի երկու կայուն իզոտոպ՝ 6Li (7,42 %) և 7Li (92,58 %)։ Հայտնի է լիթիումի 7 արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպներ և 2 երկու միջուկային իզոմեր (4Li - 12Li և համապատասխանաբար 10m1Li - 10m2Li)։ Առավել կայուն է 8Li իզոտոպը։ Էկզոտիկ իզոտոպ 3Li ըստ երևույթին, գոյություն չունի որպես զուգորդված համակարգը։

Ստացում

Լիթիումի միացությունները ստացվում են նախօրոք հարստացած լիթիումի հանքերը սուլֆատային կամ ծծմբաթթվային եղանակներով մշակելիս, մետաղական վիճակում՝ LiCl-ի և KCl-ի 1:1 հարաբերությամբ հալույթը 400-460 °C-ում էլեկտրոլիզի ենթարկելիս։

Ներկայումս մեծ նշանակություն է ձեռք բերել լիթիումի ստացումը մետաղաջերմային եղանակներով։ Ժամանակակից տեխնիկայում լիթիումը ամենակիրառական մետաղներից մեկն է։

Ֆիզիկական հատկություններ

2011 թվականի ամբողջ աշխարհում լիթիում շահագործումը[5].      Խեցեղեն և ապակի (29%)      Ներկայիս աղբյուրներ (27%)      Քսանյութեր (12%)      Մշտական պողպատի ձուլումը (5%)       Թթվածնի ռեգեներացիա (4%)      Պոլիմերներ (3%)      Ալյումինի մետալուրգիա (2%)      Դեղագործության (2%)      Այլ (16%)

Լիթիումը սպիտակ-արծաթափայլ մետաղ Է, օդում արագ պատվում Է գորշ մոխրագույն բարակ շերտով, որը կազմված է նիտրիդից՝ Li3N, և օքսիդից՝ Li20: Լիթիումը ամենաթեթև մետաղն Է, խտությունը՝ 534 կգ/մ3 (20 °C-ում), հալման ջերմաստիճանը՝ 180,5 °C, եռմանը՝ 1317 °C:

Առաձգական է, լավ մամլվում է ու գլանվում, հեշտությամբ կտրվում է դանակով։ Հայտնի բոլոր միացություններում միարժեք է։

Շնորհիվ իր ցածր խտության լիթիումը լողում է ոչ միայն ջրում, այլ նաև կերոսինում[6]:

Հիմնականում կիրառվում է միջուկային էներգետիկայում։ 6Li իզոտոպը միակ ելանյութն է տրիտիումի ստացման համար։

Քիմիական հատկություններ

Լիթիումը ալկանիկան մետաղ է, բայց համեմատաբար կայուն է օդում։ Քիմիապես ակտիվ տարր է, միացություններ է առաջացնում հալոգենների, ծծմբի, ազոտի, ջրածնի, ածխածնի և այլ տարրերի հետ։

Ջրից և թթուներից դուրս է մղում ջրածին: Հիդրօքսիդը՝ LiOH, ալկալի է։ Շատ թվով օրգանական նյութերի հետ առաջացնում է լիթիում օրգանական միացություններ։

Բազմաթիվ համաձուլվածքների բաղադրիչ մասն է կազմում։ Մի քանի մետաղների հետ (Mg, Zn, A1) առաջացնում է որոշակի խտությամբ պինդ լուծույթներ, ուրիշների հետ՝ միջմետաղական միացություններ (օրինակ, LiAg, LiHg, LiMg2, LiAl և այլն)։

Թթվածնի հետ փոխազդելիս կամ օդում տաքացնելիս այրվում է կապույտ բոցով՝ առաջացնելով Li20 օքսիդը։

Կիրառություն

Հիմնականում կիրառվում է միջուկային էներգետիկայում։ Լիթիումը որպես հալույթ օգտագործվում է որոծ համաձուլվածքներում։ Լիթիումն օգտագործվում է էլեկտրական հոսանքի քիմիական աղբյուրներում։ Նրա թեթև իզոտոպը հիմք է ծառայում տրիտիումի արդյունաբերական ստացման համար։

Հրթիռային վառելիք

Լազերային նյութեր

Լիթիումի ֆտորիդի միայնակ բյուրեղներն օգտագործվում է բարձաէֆեկտ լազերների արտադրության (արդյունավետության 80 %)։

Արժեքներ

2007 թվականի վերջին և 2008 թվականի սկզբին մետաղական լիթիումի գները 1 կգ կազմում էր 63-66 $:

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. atomic and ionic radius
  2. Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Хиմическая энциклопедия: в 5 т. — Советская энциклопедия, 1990. — С. 605. — 671 с. — 100 000 экз.
  3. J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. 1, 1965
  4. Lithium Article Eric Burns
  5. USGS (2011). «Lithium» (PDF). Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 3–ին-ին.
  6. Книга рекордов Гиннесса для хиմических веществ

Գրականություն

  • Плющев В. Е., Степин Б. Д. Хиմия и технология соединений лития, рубидия и цезия.- մ.-Л.: Хиմия, 1970.- 407

Արտաքին հղումներ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։