Միտք

Միտք, մտածողության արդյունքի այն նվազագույն միավորը, որը որպես ինֆորմացիա կարող է հաղորդվել մարդուց մարդուն խոսքի և այլ միջոցներով։ Հոգեբանական առումով ձևավորվում է ներքին խոսքի միջոցով՝ որպես մտքային գործողությունների արդյունք։ Լեզվաբանության մեջ հաճախ նախադասությունը սահմանվում է որպես միտք արտահայտող լեզվական միավոր՝ Այն միտքը, որը կարող է լինել ճշմարիտ կամ կեղծ, ավանդական տրամաբանության մեջ կոչվում է դատողություն։ «Միտք» տերմինը հաճախ օգտագործվում է լայն առումով՝ նշանակելով որևէ բնագավառի վերաբերյալ ըմբռնումների, գիտելիքների ամբողջությունը (օրինակ, «հասարակական միտքի պատմություն»), երբեմն էլ՝ ընդհանրապես մտածողություն, գիտակցություն (օրինակ, «Մարդը գիտակցական գործողությունն սկզբում կատարում է մտքում, այսինքն՝ մտովի, հետո՝ իրականության մեջ»)։

Մտքի որակներ և հատկություններ

Մարդու մտածողության (լայն առումով՝ իմացական ակտիվության) կոմպլեքսային հատկությունները (ճկունությունը, լայնությունը, խորությունը, արագությունը, հետևողականությունը, ինքնուրույնությունը և այլն),ըստ որոնց մարդկանց միջև դիտվում են անհատական մեծ տարբերություններ դեռևս վաղ տարիքից, հատկապես սկսած դեռահասության և պատանեկության տարիքային փուլերից։

Մտքի արագություն

Դատողություններ կատարելու, խնդիրներ լուծելու, վճիռներ կայացնելու արագությունը, որով մարդիկ զգալի չափով տարբերվում են միմյանցից։ Լավագույն դեպքում մտքի արագությունը զուգորդվում է նրա խորության, լայնության և այլ դրական որակների հետ։:

Մտքի լայնություն

Հարցերի լայն շրջանակ մտքով ընդգրկելու, դրանց միջև կապեր հաստատելու, մի շարք բնագավառներում իմացական ակտիվ գործունեություն կատարելու (լավագույն դեպքում՝ նաև ստեղծագործելու) ընդունակությունը,որը պայմանավորված է բնածին օժտվածությամբ և զարգանում է ուսման և դաստիարակության գործընթացներում։

Մտքի խորություն

Մարդու մտածողության և ընդհանրապես իմացական ակտիվության այն որակը, որը նրան թույլ է տալիս թափանցել երևույթների և խնդիրների էության մեջ, բացահայտել նրանց իմաստն ու ծագման զարգացման օրինաչափությունները և պայմանները, պատճառական փոխկապակցությունները, կանխատեսել իրադրությունների ընթացքն ու հետևանքները։

Մտքի հետևողականություն

Խնդիրներ լուծելիս տրամաբանական կարգ ու նպատակասլացություն հանդես բերելու, լուծումը մինչև վերջ հասցնելու և շեղումներից խուսափելու ընդունակությունը։Մտքի հետևողականությունը այն դրական առանձնահատկություններից մեկն է, առանց որի մարդու իմացական գործունեությունը չի կարող բավարար չափով արդյունավետ լինել։

Մտքի ճկունություն

Մարդու մտածողության(և ընդհանրապես իմացական գործունեության)այն անհատական առանձնահատկությունը, որը նրան թույլ է տալիս խնդիրներ լուծելիս շեղվել ընդհանուր ճանաչման արժանացած մեթոդներից և որոնել նորերը, նոր մտահղացումներ ունենալ, անհրաժեշտության դեպում նոր վճիռներ կայացնել : Մտքի ճկունությունը ստեղծագործական ընդունակությունների առկայության դրսևորումներից մեկն է։

Մտքի իներտություն

Մարդու մտածողության բացասական գիծ, ճկունության հակադարձ որակը։ Այն կարող է կապված լինել բնավորության իներտության (ակտիվության, նախաձեռնության բացակայության, անգործունեության և այլն) հետ։

Մտքի քննադատականություն

Մտածողության և ընդհանրապես իմացական ակտիվության այն որակը, որի առկայության դեպքում անձը ճիշտ և քննադատորեն է վերաբերվում ուրիշների մտքերին, չի ներշնչվում, կարողանում է տարբերել դրականը, օգտակարն ու ճիշտը՝ սխալներից ու թյուրիմացություններից։ Մտքի քննադատությունը հաճախ, բայց ոչ միշտ, զուգորդվում է ինքնաքննադատականության հետ։ Ինքնաքննադատականության բացակայությունը կարող է պայմանավորված լինել հոգեբանական ինքնապաշտպանության պահանջմունքների առկայությամբ։ Մտքի քննադատությունը պետք է տարբերել այսպես կոչված քննադատությունից, որը կարելի է բնորոշել որպես միտումնավորության և մտքի աշխատանքում ագրեսիվության դրսևորում, որի դեպքում ճշմարտության իմացության ցանկությունը մղվում է հետին պլան։

Տես նաև

Մտածողություն

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Միտք հոդվածին

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 613)։