«Հայելի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

14:10, 31 Հուլիսի 2016-ի տարբերակ

Հայելի, ողորկ մակերևույթով մարմին, որը, անդրադարձնելով լուսային ճառագայթները, ստեղծում է առարկաների (այդ թվում նաև լույսի աղբյուրի) օպտիկական պատկերը։

Պատմություն

Մետաղե հայելիների (բրոնզից կամ արծաթից) կիրառության մասին առաջին տեղեկությունները վերաբերում են մ. թ. ա. 3-րդ հազարամյակին։ Բրոնզի դարում հայելիները առավելապես հայտնի է եղել Հին Արևելքի երկրներում, իսկ երկաթի դարում ստացել է ավհլի լայն տարածում։ Անագի կամ կապարի տակդիրով ապակե հայելիները երևան են եկել հռոմեացիների մոտ մ. թ. 1-ին դարում։

Միջին դարերի սկզբում դրանք անհետացել են, ապա նորից հայտնվել միայն 13-րդ դարում։ 16-րդ դարում ստեղծվել է անագի ամալգամով երեսպատված ապակե հայելի։

17-րդ դարից սկսած պատրաստել են նրբագեղ շրջանակներով երիզված տարբեր տեսակի ու չափի հայելիներ, որոնք հիմնականում օգտագործվել են իբրև զարդարանքի առարկա։

Կիրառում

Գիտության և տեխնիկայի տարբեր բնագավառներում օգտագործվող ժամանակակից հայելիները լինում են հարթ, գոգավոր և ուռուցիկ։ Հարթ հայելին օպտիկական միակ համակարգն է, որ տալիս է աբեռացիայից զուրկ կեղծ պատկեր։ Գոգավոր և ուռուցիկ հայելիները, որոնց անդրադարձնող մակերևույթը կարող է լինել գնդային, պարաբոլային, գլանային և այլն, օժտված են աբեռացիայի բոլոր տեսակներով, բացի գունայինից։ Հայելու մակերևույթի հղկման ճշտությունը կախված է օգտագործման նպատակից, օրինակ, աստղագիտական և սպեկտրային որոշ սարքերում անհարթությունների չափերը չպետք է գերազանցեն լուսային ալիքի երկարության 1/10-ը։

Օպտիկայում հատուկ նպատակներով օգտագործում են այնպիսի հայելիներ, որոնց անդրադարձման գործակիցն ունի ընտրական հատկություն, այսինքն՝ կախված է ալիքի երկարությունից։ Այդ հայելիներն ստացվում են հիմնականում ապակու լավ ողորկած մակերևույթի վրա բազմաշերտ դիէլեկտրիկ ծածկույթ նստեցնելու եղանակով։ Շերտերի հաստությունների և բեկման ցուցիչների համապատասխան ընտրության դեպքում տարբեր երկարության ալիքների համար ստացվում են անդրադարձման տարբեր գործակիցներ։

Հայելիների և ոսպնյակների զուգակցումից ստացվում է հայելա–ոսպնյակային համակարգերի լայն խումբ։ Այդպիսի համակարգերը կիրառվում են աստղագիտական, լուսանկարչական սարքերում։

Արտաքին հղումներ

Տես՝ Հայելի Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Հայելի կատեգորիայում։

Mirror Manufacturing and Composition, Mirrorlink
Video of Mirror Making ՅուԹյուբում
The Mirror: A History by Sabine Melchior-Bonnet at Google Books
How Mirrors Are Made (video), Glass Association of North America (GANA)

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Mirror.jpg|frame|right|Ծաղկամանի պատկերը հայելու մեջ]]
 '''Հայելի''', ողորկ մակերևույթով մարմին, որը, անդրադարձնելով լուսային ճառագայթները, ստեղծում է առարկաների (այդ թվում նաև լույսի աղբյուրի) [[օպտիկա]]կան պատկերը։
 ==Պատմություն==
 [[Մետաղե հայելիներ]]ի ([[բրոնզ]]ից կամ [[արծաթ]]ից) կիրառության մասին առաջին տեղեկությունները վերաբերում են մ. թ. ա. 3-րդ հազարամյակին։ [[Բրոնզի դար]]ում հայելիները առավելապես հայտնի է եղել [[Հին Արևելք]]ի երկրներում, իսկ [[երկաթի դար]]ում ստացել է ավհլի լայն տարածում։ [[Անագ]]ի կամ [[կապար]]ի տակդիրով ապակե հայելիները երևան են եկել [[Հին Հռոմ|հռոմեացիների]] մոտ մ. թ. 1-ին դարում։
 [[Միջին դարեր]]ի սկզբում դրանք անհետացել են, ապա նորից հայտնվել միայն [[13-րդ դար]]ում։ [[16-րդ դար]]ում ստեղծվել է անագի [[ամալգամ]]ով երեսպատված ապակե հայելի։
 -րդ դարից սկսած պատրաստել են նրբագեղ շրջանակներով երիզված տարբեր տեսակի ու չափի հայելիներ, որոնք հիմնականում օգտագործվել են իբրև զարդարանքի առարկա։
 ==Կիրառում==
-Գիտության և տեխնիկայի տարբեր բնագավառներում օգտագործվող ժամանակակից հայելիները լինում են ''հարթ'', ''գոգավոր'' և ''ուռուցիկ''։ Հարթ հայելին օպտիկական միակ համակարգն է, որ տալիս է [[աբեռացիա]]յից զուրկ կեղծ պատկեր: Գոգավոր և ուռուցիկ հայելիները, որոնց անդրադարձնող մակերևույթը կարող է լինել գնդային, պարաբոլային, գլանային և այլն, օժտված են աբեռացիայի բոլոր տեսակներով, բացի գունայինից։ Հայելու մակերևույթի հղկման ճշտությունը կախված է օգտագործման նպատակից, օրինակ, [[աստղագիտություն|աստղագիտական]] և [[սպեկտր]]ային որոշ սարքերում անհարթությունների չափերը չպետք է գերազանցեն [[լուսային ալիք]]ի երկարության 1/10-ը։
+Գիտության և տեխնիկայի տարբեր բնագավառներում օգտագործվող ժամանակակից հայելիները լինում են ''հարթ'', ''գոգավոր'' և ''ուռուցիկ''։ Հարթ հայելին օպտիկական միակ համակարգն է, որ տալիս է [[աբեռացիա]]յից զուրկ կեղծ պատկեր։ Գոգավոր և ուռուցիկ հայելիները, որոնց անդրադարձնող մակերևույթը կարող է լինել գնդային, պարաբոլային, գլանային և այլն, օժտված են աբեռացիայի բոլոր տեսակներով, բացի գունայինից։ Հայելու մակերևույթի հղկման ճշտությունը կախված է օգտագործման նպատակից, օրինակ, [[աստղագիտություն|աստղագիտական]] և [[սպեկտր]]ային որոշ սարքերում անհարթությունների չափերը չպետք է գերազանցեն [[լուսային ալիք]]ի երկարության 1/10-ը։
 Օպտիկայում հատուկ նպատակներով օգտագործում են այնպիսի հայելիներ, որոնց անդրադարձման գործակիցն ունի ընտրական հատկություն, այսինքն՝ կախված է ալիքի երկարությունից։ Այդ հայելիներն ստացվում են հիմնականում ապակու լավ ողորկած մակերևույթի վրա բազմաշերտ [[դիէլեկտրիկ]] ծածկույթ նստեցնելու եղանակով։ Շերտերի հաստությունների և բեկման ցուցիչների համապատասխան ընտրության դեպքում տարբեր երկարության ալիքների համար ստացվում են անդրադարձման տարբեր գործակիցներ։
@@ Տող 25. / Տող 25. @@
 * [http://www.glasswebsite.com/video/mirror.asp How Mirrors Are Made (video)], Glass Association of North America (GANA)
 {{ՀՍՀ}}
 [[Կատեգորիա:Հայելիներ]]
 [[Կատեգորիա:Երկրաչափական օպտիկա]]