«Սուտակ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 48. Տող 48.
| references =<ref>[http://www.gemdat.org/gem-3473.html Ruby on Gemdat.org]</ref>
| references =<ref>[http://www.gemdat.org/gem-3473.html Ruby on Gemdat.org]</ref>
}}
}}
'''Սուտակ''' ({{lang-la|rubens, rubinus}} — կարմիր, կարմրավուն), թանկարժեք քար, [[միներալ]], [[կորունդ]]ի տարատեսակ, դասվում է [[օքսիդ]]ների դասին, եռանկյուն համակարգ է: Կարծրությունը [[Մոոսի սանդղակ]]ով 9 է, խտությունը՝ 3,97 - 4,05 գ/սմ³: Ունի [[Անիզոտրոպություն|անիզոտրոպական]] հատկություն<ref name="f">{{книга|заглавие=Физический энциклопедический словарь|ответственный=Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др|место=М.|издательство=Сов. энциклопедия|год=1983|страниц=982|тираж=100&nbsp;000}}</ref>: Կարմիր [[Շպինելներ|շպինել]]ից տարբերվում է բյուրեղների ձևով, այլ դեպքերում՝ մեծ դժվարությամբ, օրինակ՝ [[մանրադիտակ]]ով: Կարմիր գունավորումը ստանում է [[քրոմ]]ի խառնուրդի շնորհիվ<ref>Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»</ref>: Կարմիր կորունդները կոչվում են սուտակ, կապույտները՝ [[շափյուղա]]: Բաց գունավորում ունեցող շափյուղաները կամ ոսկերչական որակի անգույն կորունդը կրում է «լեյկոշափյուղա» անվանումը: Սուտակի և շափյուղայի աստղաձև տարատեսակները վառ արտահայտված աստերիզմով մշակվում են [[կաբոշոն]]ի տեսքով:
'''Սուտակ''' ({{lang-la|rubens, rubinus}} — կարմիր, կարմրավուն), թանկարժեք քար։

Արհեստական սուտակները առաջին անգամ սինթեզվել են [[1904]] թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս [[Օգյուստ Վերնեյլ]]ի կողմից<ref>Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»</ref>:
Կիրառվում է ոսկերչական և ժամագործական արդյունաբերության մեջ, ինչպես նաև [[քվանտային էլեկտրոնիկա]]յում<ref> Рубин (минерал) / А. С. Марфунин // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.</ref>:

== Հայրենիք ==
Բացի [[Անտարկտիդա]]յից, հանդիպում է բոլոր մայրցամաքներում: Մեծ արժեք է ներկայացնում հատկապես ասիական սուտակը:
Սուտակի գլխավոր արտահանող երկրներն են համարվում [[Մյանմա]]ն, [[Թայլանդ]]ը և [[Շրի Լանկա]]ն: Մեծ պահանջարկ ունեն նաև [[Արևելյան Աֆրիկա]]յի այնպիսի երկրների սուտակները, ինչպիսիք են [[Քենիա]]ն և [[Տանզանիա]]ն: Հին ժամանակներից այն արդյունահանվում է [[Պամիր]]ում:

== Կիրառում ==
* Սինթետիկ սուտակը օգտագործվում էր [[1960]] թվականին [[Թեոդոր Մայման]]ի կողմից հայտնագործած առաջին [[լազեր]]ում, որպես ակտիվ միջավայր, որը լույս էր ճառաքում: Սինթետիկ սուտակների վրա լազերները շարունակում են արտադրվել և կիրառվել մինչ օրս:
* Առաջին կարգի թանկարժեք քարը օգտագործվում է թանկարժեք ոսկերչական իրեր պատրաստելու համար:
* «Սուտակ» անվամբ սինթետիկ կորունդներն օգտագործվում են ոսկերչական արդյունաբերության մեջ ոչ թանկ զարդերի վրա ներդիր անելու համար, ինչպես նաև տեղադրվում են [[ժամացույց]]ների [[մեխանիզմ]]ներում<ref>{{cite web|url=http://www.mywatch.ru/watch-art/art_405.html|title=Что такое "камни" и для чего они нужны в часах?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2011-12-15|lang=ru|archiveurl=http://www.webcitation.org/65jtXeX7v|archivedate=2012-02-26}}</ref>:

== Ռեկորդային քարեր ==
[[2015]] թվականի [[մայիսի 13]]-ին Sotheby's աճուրդի ժամանակ վաճառվել է [[Բիրմա]]յի «աղավնու արյան» գույնի սուտակը: 25,59 [[կարատ]] ունեցող քարը վաճառվել է 30 միլիոն ԱՄՆ դոլարով<ref>[http://www.bbc.com/news/world-europe-32717029 «World’s most expensive coloured gem sells for $30m»]</ref>: Գործարքի օրվա դրությամբ դա ռեկորդային գին էր ինչպես առանձին սուտակի, այնպես էլ այն քարերի կարատի համար, որոնք [[ադամանդ]] չեն համարվում<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/switzerland/11601386/Pigeons-blood-ruby-fetches-world-record-price-of-19m.html «'Pigeon’s blood' ruby fetches world record price of £19m»]</ref>:

== Տես նաև ==
* [[Կորունդ]]
* [[Շափյուղա]]


== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ծանցանկ}}


== Արտաքին հղումներ ==
⚫
[[Կատեգորիա:Միներալներ]]
* [http://www.catalogmineralov.ru/mineral/rubin.html Սուտակը catalogmineralov.ru կայքի բազայում]




⚫
[[Կատեգորիա:Միներալներ]]
{{Stub}}

18:04, 19 Հունիսի 2016-ի տարբերակ

Սուտակ
Սուտակի բնական բյուրեղները, Տանզանիա
Ընդհանուր
ԿատեգորիաՀանքանյութերի ամբողջություն
Բանաձև
(կրկնվող միավորը)		ալյումինի օքսիդ և քրոմ, Al2O3:Cr
Բյուրեղի սիմետրիա(վեցանիստ սկալենոեդրալ, H-M սիմվոլ: (3 2/մ), տարածական խումբ՝ R3c[1]
Նույնականացում
ԳույնՀամարյա անգույնից մինչև վարդագույնի, կարմիրի երանգներ, ալ կարմիր
Շերտի գույնսպիտակ
Բյուրեղի հատկությունՍահմանափակ շերտավոր վեցանիստ պրիզմաներ
Բյուրեղային համակարգեռանկյունային
ԹերթականությունՉունի
ԲեկումԿոնքոիդալ, փխրուն
ԴիմադրողականությունՓխրուն
Մոոսի կարծրություն9.0
ՓայլԵնթադամանտին, ապակենման, մարգարտային
Շերտերսպիտակ
Թափանցիկությունթափանցիկ, կիսաթափանցիկ
Ձգողականություն3.97 – 4.05
Օպտիկական հատկություններմիառանցք -
Բեկման ցուցանիշnω=1.768–1.772
nε=1.760–1.763
Երկճառագայթաբեկում0.008
ՊլեոքրոիզմՈւժեղ՝ մանուշակակարմիր - նարնջակարմիր
Դիսպերսիա0.018
Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումկարմիր՝ երկար ալիքների տակ
Ծանոթագրություններ[2]
ԵնթակատեգորիաԿորունդ[3], թանկարժեք քար և շափյուղա

Սուտակ (լատին․՝ rubens, rubinus — կարմիր, կարմրավուն), թանկարժեք քար, միներալ, կորունդի տարատեսակ, դասվում է օքսիդների դասին, եռանկյուն համակարգ է: Կարծրությունը Մոոսի սանդղակով 9 է, խտությունը՝ 3,97 - 4,05 գ/սմ³: Ունի անիզոտրոպական հատկություն[4]: Կարմիր շպինելից տարբերվում է բյուրեղների ձևով, այլ դեպքերում՝ մեծ դժվարությամբ, օրինակ՝ մանրադիտակով: Կարմիր գունավորումը ստանում է քրոմի խառնուրդի շնորհիվ[5]: Կարմիր կորունդները կոչվում են սուտակ, կապույտները՝ շափյուղա: Բաց գունավորում ունեցող շափյուղաները կամ ոսկերչական որակի անգույն կորունդը կրում է «լեյկոշափյուղա» անվանումը: Սուտակի և շափյուղայի աստղաձև տարատեսակները վառ արտահայտված աստերիզմով մշակվում են կաբոշոնի տեսքով:

Արհեստական սուտակները առաջին անգամ սինթեզվել են 1904 թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս Օգյուստ Վերնեյլի կողմից[6]:

Կիրառվում է ոսկերչական և ժամագործական արդյունաբերության մեջ, ինչպես նաև քվանտային էլեկտրոնիկայում[7]:

Հայրենիք

Բացի Անտարկտիդայից, հանդիպում է բոլոր մայրցամաքներում: Մեծ արժեք է ներկայացնում հատկապես ասիական սուտակը: Սուտակի գլխավոր արտահանող երկրներն են համարվում Մյանման, Թայլանդը և Շրի Լանկան: Մեծ պահանջարկ ունեն նաև Արևելյան Աֆրիկայի այնպիսի երկրների սուտակները, ինչպիսիք են Քենիան և Տանզանիան: Հին ժամանակներից այն արդյունահանվում է Պամիրում:

Կիրառում

  • Սինթետիկ սուտակը օգտագործվում էր 1960 թվականին Թեոդոր Մայմանի կողմից հայտնագործած առաջին լազերում, որպես ակտիվ միջավայր, որը լույս էր ճառաքում: Սինթետիկ սուտակների վրա լազերները շարունակում են արտադրվել և կիրառվել մինչ օրս:
  • Առաջին կարգի թանկարժեք քարը օգտագործվում է թանկարժեք ոսկերչական իրեր պատրաստելու համար:
  • «Սուտակ» անվամբ սինթետիկ կորունդներն օգտագործվում են ոսկերչական արդյունաբերության մեջ ոչ թանկ զարդերի վրա ներդիր անելու համար, ինչպես նաև տեղադրվում են ժամացույցների մեխանիզմներում[8]:

Ռեկորդային քարեր

2015 թվականի մայիսի 13-ին Sotheby's աճուրդի ժամանակ վաճառվել է Բիրմայի «աղավնու արյան» գույնի սուտակը: 25,59 կարատ ունեցող քարը վաճառվել է 30 միլիոն ԱՄՆ դոլարով[9]: Գործարքի օրվա դրությամբ դա ռեկորդային գին էր ինչպես առանձին սուտակի, այնպես էլ այն քարերի կարատի համար, որոնք ադամանդ չեն համարվում[10]:

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Corundum data on Webmineral
  2. ↑ Ruby on Gemdat.org
  3. ↑ https://hedendaagsesieraden.nl/2022/11/15/robijn/
  4. ↑ Физический энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1983. — 982 с. — 100 000 экз.
  5. ↑ Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»
  6. ↑ Рубин — статья из энциклопедии «Кругосвет»
  7. ↑ Рубин (минерал) / А. С. Марфунин // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  8. ↑ «Что такое "камни" и для чего они нужны в часах?» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-26-ին. Վերցված է 2011-12-15-ին.
  9. ↑ «World’s most expensive coloured gem sells for $30m»
  10. ↑ «'Pigeon’s blood' ruby fetches world record price of £19m»

Արտաքին հղումներ

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սուտակ&oldid=4287422» էջից