«Մասնակից:Karine hovhannisyan/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 14. Տող 14.
=== Ուժեղ և թույլ աթեիզմ ===
=== Ուժեղ և թույլ աթեիզմ ===


[[Փիլիսոփայություն|Փիլիսոփաներ]]՝ ինչպիսիք են [[Էնթոնի Ֆլու]]ն<ref name="presumption">{{Cite book|title = The Presumption of Atheism|last = Flew|first = Antony|publisher = Barnes and Noble|year = 1976|location = New York|pages = 14|url = http://www.positiveatheism.org/writ/flew01.htm}}</ref> ու [[Մայքլ Մարտին]]ը<ref name="martin" />, առանձնացնում են թույլ (բացասական) ու ուժեղ (դրական) աթեիզմ<ref>{{Cite web|url = http://atheism.about.com/od/atheismquestions/a/strong_weak.htm|title = Strong Atheism vs. Weak Atheism: What's the Difference?|publisher = about.com|last = Cline|first = Austin}}</ref>: Ուժեղ աթեիզմը այն պնդման պաշտպանումն է, որ [[աստված]]ներ գոյություն չունեն: Թույլ աթեիզմը իր մեջ ներառում է [[թեիզմ]]ի բացակայության մյուս բոլոր տարատեսակները: Համաձայն այդ բաժանման՝ ցանկացած անձ համարվում է կա՛մ թեիստ, կա՛մ «ուժեղ», կա՛մ «թույլ» աթեիստ: Ուժեղ և թույլ տերմինները առաջացան համեմատաբար վերջերս, սակայն դրանք համարժեք տերմիններ բացասական ու դրական աթեիզմն արդեն կիրառվում էր փիլիսոփայական [[Գրականություն|գրականության]] մեջ ու (որոշակիորեն այլ իմաստով) [[կաթոլիկություն|կաթոլիկ]] ջատագովների կողմից<ref>{{Cite journal|url = http://www.nd.edu/Departments/Maritain/jm3303.htm|title = On the Meaning of Contemporary Atheism|last = Maritain|first = Jacques|date = հուլիս,1949|journal = The Review of Politics|issue = 3|volume = 11|pages = 267-280}}</ref>: Աթեիզմի այսպիսի բաժանմանը համաձայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը հանդիսանում է «թույլ» աթեիստ:
[[Փիլիսոփայություն|Փիլիսոփաներ]]՝ ինչպիսիք են [[Էնթոնի Ֆլու]]ն<ref name="presumption">{{Cite book|title = The Presumption of Atheism|last = Flew|first = Antony|publisher = Barnes and Noble|year = 1976|location = New York|pages = 14|url = http://www.positiveatheism.org/writ/flew01.htm}}</ref> ու [[Մայքլ Մարտին]]ը<ref name="martin" />, առանձնացնում են թույլ (բացասական) ու ուժեղ (դրական) աթեիզմ<ref>{{Cite web|url = http://atheism.about.com/od/atheismquestions/a/strong_weak.htm|title = Strong Atheism vs. Weak Atheism: What's the Difference?|publisher = about.com|last = Cline|first = Austin}}</ref>: Ուժեղ աթեիզմը այն պնդման պաշտպանումն է, որ [[աստված]]ներ գոյություն չունեն: Թույլ աթեիզմը իր մեջ ներառում է [[թեիզմ]]ի բացակայության մյուս բոլոր տարատեսակները: Համաձայն այդ բաժանման՝ ցանկացած անձ համարվում է կա՛մ թեիստ, կա՛մ «ուժեղ», կա՛մ «թույլ» աթեիստ: Ուժեղ և թույլ տերմինները առաջացան համեմատաբար վերջերս, սակայն դրանք համարժեք տերմիններ բացասական ու դրական աթեիզմն արդեն կիրառվում էր փիլիսոփայական [[Գրականություն|գրականության]] մեջ<ref name="presumption"/> ու (որոշակիորեն այլ իմաստով) [[կաթոլիկություն|կաթոլիկ]] ջատագովների կողմից<ref>{{Cite journal|url = http://www.nd.edu/Departments/Maritain/jm3303.htm|title = On the Meaning of Contemporary Atheism|last = Maritain|first = Jacques|date = հուլիս,1949|journal = The Review of Politics|issue = 3|volume = 11|pages = 267-280}}</ref>: Աթեիզմի այսպիսի բաժանմանը համաձայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը հանդիսանում է «թույլ» աթեիստ:


Վերը բերված բնորոշման հիման վրա [[ագնոստիցիզմ]]ը կարող է համարվել «թույլ» աթեիզմ<ref>{{Cite journal|url = http://www.blackwell-synergy.com/doi/pdf/10.1111/j.1467-9329.2006.00339.x|title = Worshipping an Unknown God|last = Kenny|first = Anthony|date = 2006|journal = Ratio|issue = 4|volume = 19|page = 442|quote = Նրանք, ովքեր չեն հավատում Աստծոն, քանի որ համարում են, որ «Աստված գոյություն ունի» պնդումի իրավացիությունը որոշված չէ, կարող են համարվել բացասական աթեիստ-ագնոստիկոսներ կամ ուղղակի ագնոստիկոսներ:}}</ref>, սակայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը բաժանում է իր հայացքները աթեիզմից, որը համարում է ոչ ավելի հիմնավորված, քան թեիզմը<ref>{{Cite book|title = What I believe|last = Kenny|first = Anthony|publisher = Continuum|isbn = 0-8264-8971-0|chapter = Why I Am Not an Atheist|quote = Իրոք չեզոք դիրքորոզումը թեիզմ կամ աթեիզմ չէ, այլ ագնոստիցիզմ... Պետք է հիմնավորել գիտելիքի առկայության մասին պնդումները կամ էլ ընդունել, որ այն չկա:}}</ref>: [[Աստված|Աստծո]] գոյություն ունենալու կամ չունենալու մասին գիտության ենթադրվող անհասանելիությունը դիտվում է այն բանի հատկություն, որ աթեիզմը զերծ չէ կույր [[Հավատալիքներ|հավատքից]]<ref>{{Cite news|url = http://archive.columbiatribune.com/2005/jan/20050123comm008.asp|title = Atheists take bigger leap of faith than ‘believers’|last = Freaking|first = Ken|date = [[հունվարի 23]],[[2005]]|work = Columbia Daily Tribune}}</ref>: Աթեիստների սովորական պատասխանը այն է, որ չապացուցված [[կրոն]]ական պնդումները արժանի են նույնքան թերահավատության, որքան ցանկացած այլ չապացուցված պնդումները<ref>{{Cite book|title = Atheism: A Very Short Introduction|last = Baggini|first = Julian|publisher = Oxford: [[Oxford University Press]]|year = 2003|isbn = 0-19-280424-3|pages = 30-34}}</ref>, ու որ Աստծո գոյություն չունենալու անապացուցելիությունը չի ենթադրում, որ նրա գոյություն ունենալն ու չունենալը հավասարապես հավանական են<ref>{{Cite book|title = Atheism: A Very Short Introduction|last = Baggini|first = Julian|publisher = Oxford: [[Oxford University Press]]|year = 2003|isbn = 0-19-280424-3|pages = 22}}</ref>: [[Շոտլանդիա|Շոտդալնդացի]] [[փիլիսոփայություն|փիլիսոփա]] [[Ջոն Սմարթ]]ը նույնպես հաստատում է, որ «երբեմն մարդ, ով իրականում հանդիսանում է աթեիստ, կարող է ինքն իրեն կոչել ագնոստիկոս փիլիսոփայական [[սկեպտիցիզմ]]ի չմտածված ընդհանրացման պատճառով, որը հետ է պահում մեզ այն դատողությունից, որ մենք որևէ բան գիտենք, երևի միայն բացի [[մաթեմատիկա]]յից ու ֆորմալ [[տրամաբանություն]]ից»<ref>{{Cite book|edition = գարուն, [[2013]]|title = Atheism and Agnosticism|url = http://plato.stanford.edu/archives/spr2013/entries/atheism-agnosticism/|date = [[հունվարի 1]], [[2013]]|first = John J. C.|last = Smart|editor-first = Edward N.|editor-last = Zalta}}</ref>: Որպես հետևություն՝ հայտնի աթեիստ-գրողներից ոմանք, օրինակ՝ [[Ռիչարդ Դոքինզ|Ռիչարդ Դոքինզը]], գերադասում են տարբերակել թեիստական, ագնոստիկական ու աթեիստական հայացքներ ըստ հավանականության, որը վերագրվում է ''«Աստված գոյություն ունի»'' դատողության ճշմարտացիությանը<ref>[[Ռիչարդ Դոքինզ]] - [[Աստծո մոլորությունը]]</ref>:
Վերը բերված բնորոշման հիման վրա [[ագնոստիցիզմ]]ը կարող է համարվել «թույլ» աթեիզմ<ref>{{Cite journal|url = http://www.blackwell-synergy.com/doi/pdf/10.1111/j.1467-9329.2006.00339.x|title = Worshipping an Unknown God|last = Kenny|first = Anthony|date = 2006|journal = Ratio|issue = 4|volume = 19|page = 442|quote = Նրանք, ովքեր չեն հավատում Աստծոն, քանի որ համարում են, որ «Աստված գոյություն ունի» պնդումի իրավացիությունը որոշված չէ, կարող են համարվել բացասական աթեիստ-ագնոստիկոսներ կամ ուղղակի ագնոստիկոսներ:}}</ref>, սակայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը բաժանում է իր հայացքները աթեիզմից, որը համարում է ոչ ավելի հիմնավորված, քան թեիզմը<ref>{{Cite book|title = What I believe|last = Kenny|first = Anthony|publisher = Continuum|isbn = 0-8264-8971-0|chapter = Why I Am Not an Atheist|quote = Իրոք չեզոք դիրքորոզումը թեիզմ կամ աթեիզմ չէ, այլ ագնոստիցիզմ... Պետք է հիմնավորել գիտելիքի առկայության մասին պնդումները կամ էլ ընդունել, որ այն չկա:}}</ref>: [[Աստված|Աստծո]] գոյություն ունենալու կամ չունենալու մասին գիտության ենթադրվող անհասանելիությունը դիտվում է այն բանի հատկություն, որ աթեիզմը զերծ չէ կույր [[Հավատալիքներ|հավատքից]]<ref>{{Cite news|url = http://archive.columbiatribune.com/2005/jan/20050123comm008.asp|title = Atheists take bigger leap of faith than ‘believers’|last = Freaking|first = Ken|date = [[հունվարի 23]],[[2005]]|work = Columbia Daily Tribune}}</ref>: Աթեիստների սովորական պատասխանը այն է, որ չապացուցված [[կրոն]]ական պնդումները արժանի են նույնքան թերահավատության, որքան ցանկացած այլ չապացուցված պնդումները<ref>{{Cite book|title = Atheism: A Very Short Introduction|last = Baggini|first = Julian|publisher = Oxford: [[Oxford University Press]]|year = 2003|isbn = 0-19-280424-3|pages = 30-34}}</ref>, ու որ Աստծո գոյություն չունենալու անապացուցելիությունը չի ենթադրում, որ նրա գոյություն ունենալն ու չունենալը հավասարապես հավանական են<ref>{{Cite book|title = Atheism: A Very Short Introduction|last = Baggini|first = Julian|publisher = Oxford: [[Oxford University Press]]|year = 2003|isbn = 0-19-280424-3|pages = 22}}</ref>: [[Շոտլանդիա|Շոտդալնդացի]] [[փիլիսոփայություն|փիլիսոփա]] [[Ջոն Սմարթ]]ը նույնպես հաստատում է, որ «երբեմն մարդ, ով իրականում հանդիսանում է աթեիստ, կարող է ինքն իրեն կոչել ագնոստիկոս փիլիսոփայական [[սկեպտիցիզմ]]ի չմտածված ընդհանրացման պատճառով, որը հետ է պահում մեզ այն դատողությունից, որ մենք որևէ բան գիտենք, երևի միայն բացի [[մաթեմատիկա]]յից ու ֆորմալ [[տրամաբանություն]]ից»<ref name="stanford">{{Cite book|edition = գարուն, [[2013]]|title = Atheism and Agnosticism|url = http://plato.stanford.edu/archives/spr2013/entries/atheism-agnosticism/|date = [[հունվարի 1]], [[2013]]|first = John J. C.|last = Smart|editor-first = Edward N.|editor-last = Zalta}}</ref>: Որպես հետևություն՝ հայտնի աթեիստ-գրողներից ոմանք, օրինակ՝ [[Ռիչարդ Դոքինզ|Ռիչարդ Դոքինզը]], գերադասում են տարբերակել թեիստական, ագնոստիկական ու աթեիստական հայացքներ ըստ հավանականության, որը վերագրվում է ''«Աստված գոյություն ունի»'' դատողության ճշմարտացիությանը<ref>[[Ռիչարդ Դոքինզ]] - [[Աստծո մոլորությունը]]</ref>:


== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==

21:18, 22 հունվարի 2016-ի տարբերակ

Արտահայտված և չարտահայտված աթեիզմ

Աթեիզմի հասկացությունները նաև տարբերվում են նրանով՝ որքանով Աստծո գաղափարը պետք է իմաստավորված լինի մարդու կողմից, որպեսզի նա կարողանա կոչվել աթեիստ: Որոշ աթեիստների կարծիքով աթեիզմը կարող է դիտվել որպես հավատքի բացակայությունը դեպի աստվածներ: Դեռ 1772 թվականին աթեիստ Հոլբախը գրել է. «Բոլոր երեխաները աթեիստներ են. նրանք չունեն ոչ մի պատկերացում Աստծո մասին»:[1] Ջորջ Հենրի Սմիթը (1979թ.) առաջարկել է.

«Մարդ, ով անծանոթ է թեիզմին, հանդիսանում է աթեիստ, քանի որ չի հավատում Աստծոն: Այս կատեգորիան ներառում է նաև երեխաներին, որոնք կարող են հասկանալ՝ ինչ է կանգնած աթեիզմի հետևում, բայց դեռ ծանոթ չեն դրա հետ կապված հասկացություններին: Հենց այն փաստը, որ երեխան չի հավատում Աստծոն, արդեն նրան աթեիստ է դարձնում»:[2]

Սմիթը այս կերպ ներմուծեց «չարտահայտված աթեիզմ» հասկացությունը, որը նկարագրում է «թեիստական հավատքի բացակայությունը առանց դրա հերքման գիտակցության», ու «արտահայտված աթեիզմ» հասկացությունը, որը նկարագրում է անհավատության ավելի համաընդունված բնորոշումը:

Այն տեսակետը, որ երեխաները աթեիստ են ծնվում, առաջացել է համեմատաբար վերջերս: Մինչ 18-րդ դար Աստծո գոյությունը այնքան համաընդունված էր արևմտյան աշխարհում, որ «իրական» աթեիզմի հենց միայն գոյության գաղափարը հերքվում էր: Այն մասին ուսմունքը, որ բոլոր մարդիկ հավատում են Աստծոն ի ծնե, կոչվում է «մտաբերության մասին թեիստական ուսմունք»: Համաձայն այս ուսմունքի՝ աթեիստներն ուղղակի հերքում են ակնհայտը: [3] Նաև հաճախ կարելի է լսել այն կարծիքը, որ գոյություն չունեն «աթեիստներ մինչև հոգու խորքը», ու կրիտիկական իրավիճակում («չկան աթեիստներ խրամատներում կրակի տակ»), օրինակ՝ մահվան մահիճում, աթեիստները միանգամից սկսում են հավատալ Աստծոն: Աթեիստները առարկում են այսպիսի դատողությունները՝ «մինչև հոգու խորքը աթեիստների»[4] օրինակներ բերելով: Նաև ի պատասխան՝ ստեղծվել են աթեիստական կազմակերպություններ զինվորական անձնակազմում [5]: Մյուս կողմից՝ հենց վերը բերված դատողությունը վկայում է այն բանը, որ կրոնական հավատքի պատճառներից մեկը հանդիսանում է մահվան սարսափը: Մասնավորապես՝ ամերիկյան ֆանտաստիկ գրող Ջեյմս Մոռռոուն 2001 թվականին պատասխանեց այդ աֆորիզմին հետևյալ կերպ.

«Խրամատներում չկան աթեիստներ - սա փաստարկ չէ աթեիստների դեմ, սա փաստարկ է խրամատների դեմ»:[6]
- Ջեյմս Մոռռոու

Ուժեղ և թույլ աթեիզմ

Փիլիսոփաներ՝ ինչպիսիք են Էնթոնի Ֆլուն[7] ու Մայքլ Մարտինը[8], առանձնացնում են թույլ (բացասական) ու ուժեղ (դրական) աթեիզմ[9]: Ուժեղ աթեիզմը այն պնդման պաշտպանումն է, որ աստվածներ գոյություն չունեն: Թույլ աթեիզմը իր մեջ ներառում է թեիզմի բացակայության մյուս բոլոր տարատեսակները: Համաձայն այդ բաժանման՝ ցանկացած անձ համարվում է կա՛մ թեիստ, կա՛մ «ուժեղ», կա՛մ «թույլ» աթեիստ: Ուժեղ և թույլ տերմինները առաջացան համեմատաբար վերջերս, սակայն դրանք համարժեք տերմիններ բացասական ու դրական աթեիզմն արդեն կիրառվում էր փիլիսոփայական գրականության մեջ[7] ու (որոշակիորեն այլ իմաստով) կաթոլիկ ջատագովների կողմից[10]: Աթեիզմի այսպիսի բաժանմանը համաձայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը հանդիսանում է «թույլ» աթեիստ:

Վերը բերված բնորոշման հիման վրա ագնոստիցիզմը կարող է համարվել «թույլ» աթեիզմ[11], սակայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը բաժանում է իր հայացքները աթեիզմից, որը համարում է ոչ ավելի հիմնավորված, քան թեիզմը[12]: Աստծո գոյություն ունենալու կամ չունենալու մասին գիտության ենթադրվող անհասանելիությունը դիտվում է այն բանի հատկություն, որ աթեիզմը զերծ չէ կույր հավատքից[13]: Աթեիստների սովորական պատասխանը այն է, որ չապացուցված կրոնական պնդումները արժանի են նույնքան թերահավատության, որքան ցանկացած այլ չապացուցված պնդումները[14], ու որ Աստծո գոյություն չունենալու անապացուցելիությունը չի ենթադրում, որ նրա գոյություն ունենալն ու չունենալը հավասարապես հավանական են[15]: Շոտդալնդացի փիլիսոփա Ջոն Սմարթը նույնպես հաստատում է, որ «երբեմն մարդ, ով իրականում հանդիսանում է աթեիստ, կարող է ինքն իրեն կոչել ագնոստիկոս փիլիսոփայական սկեպտիցիզմի չմտածված ընդհանրացման պատճառով, որը հետ է պահում մեզ այն դատողությունից, որ մենք որևէ բան գիտենք, երևի միայն բացի մաթեմատիկայից ու ֆորմալ տրամաբանությունից»[16]: Որպես հետևություն՝ հայտնի աթեիստ-գրողներից ոմանք, օրինակ՝ Ռիչարդ Դոքինզը, գերադասում են տարբերակել թեիստական, ագնոստիկական ու աթեիստական հայացքներ ըստ հավանականության, որը վերագրվում է «Աստված գոյություն ունի» դատողության ճշմարտացիությանը[17]:

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ Պոլ Անրի Հոլբախ., Առողջ դատողություն կամ Բնական գաղափարների ընդդիմությունը գերբնական գաղափարներին, 1772։
  2. ↑ George H. Smith, Atheism: The Case Against God, «Buffalo, New York: Prometheus», 1979 — 14, էջեր 14 — 14 էջ, ISBN 0-87975-124-X։
  3. ↑ Ռալֆ Քեդվորթ, The True Intellectual System of the Universe: the first part, wherein all the reason and philosophy of atheism is confuted and its impossibility demonstrated, 1678։
  4. ↑ Lowder, Jeffery Jay (1997). «Atheism and Society». {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (օգնություն)
  5. ↑ Աթեիստական կազմակերպություններ զինվորական անձնակազմում: Atheists in Foxholes և Military Association of Atheists & Freethinkers.
  6. ↑ Interview with James Morrow
  7. ↑ 7,0 7,1 Flew, Antony (1976). The Presumption of Atheism. New York: Barnes and Noble. էջ 14.
  8. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «martin» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  9. ↑ Cline, Austin. «Strong Atheism vs. Weak Atheism: What's the Difference?». about.com.
  10. ↑ Maritain, Jacques (հուլիս,1949). «On the Meaning of Contemporary Atheism». The Review of Politics. 11 (3): 267–280.
  11. ↑ Kenny, Anthony (2006). «Worshipping an Unknown God». Ratio. 19 (4): 442. «Նրանք, ովքեր չեն հավատում Աստծոն, քանի որ համարում են, որ «Աստված գոյություն ունի» պնդումի իրավացիությունը որոշված չէ, կարող են համարվել բացասական աթեիստ-ագնոստիկոսներ կամ ուղղակի ագնոստիկոսներ:»
  12. ↑ Kenny, Anthony. «Why I Am Not an Atheist». What I believe. Continuum. ISBN 0-8264-8971-0. «Իրոք չեզոք դիրքորոզումը թեիզմ կամ աթեիզմ չէ, այլ ագնոստիցիզմ... Պետք է հիմնավորել գիտելիքի առկայության մասին պնդումները կամ էլ ընդունել, որ այն չկա:»
  13. ↑ Freaking, Ken (հունվարի 23,2005). «Atheists take bigger leap of faith than 'believers'». Columbia Daily Tribune.
  14. ↑ Baggini, Julian (2003). Atheism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. էջեր 30–34. ISBN 0-19-280424-3.
  15. ↑ Baggini, Julian (2003). Atheism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. էջ 22. ISBN 0-19-280424-3.
  16. ↑ Smart, John J. C. (հունվարի 1, 2013). Zalta, Edward N. (ed.). Atheism and Agnosticism (գարուն, 2013 ed.).
  17. ↑ Ռիչարդ Դոքինզ - Աստծո մոլորությունը
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Karine_hovhannisyan/Ավազարկղ&oldid=3901787» էջից