«Մասնակից:Karine hovhannisyan/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

18:42, 22 հունվարի 2016-ի տարբերակ

Արտահայտված և չարտահայտված աթեիզմ

Աթեիզմի հասկացությունները նաև տարբերվում են նրանով՝ որքանով Աստծո գաղափարը պետք է իմաստավորված լինի մարդու կողմից, որպեսզի նա կարողանա կոչվել աթեիստ: Որոշ աթեիստների կարծիքով աթեիզմը կարող է դիտվել որպես հավատքի բացակայությունը դեպի աստվածներ: Դեռ 1772 թվականին աթեիստ Հոլբախը գրել է. «Բոլոր երեխաները աթեիստներ են. նրանք չունեն ոչ մի պատկերացում Աստծո մասին»:^[1] Ջորջ Հենրի Սմիթը (1979թ.) առաջարկել է.

«Մարդ, ով անծանոթ է թեիզմին, հանդիսանում է աթեիստ, քանի որ չի հավատում Աստծոն: Այս կատեգորիան ներառում է նաև երեխաներին, որոնք կարող են հասկանալ՝ ինչ է կանգնած աթեիզմի հետևում, բայց դեռ ծանոթ չեն դրա հետ կապված հասկացություններին: Հենց այն փաստը, որ երեխան չի հավատում Աստծոն, արդեն նրան աթեիստ է դարձնում»:^[2]

Սմիթը այս կերպ ներմուծեց «չարտահայտված աթեիզմ» հասկացությունը, որը նկարագրում է «թեիստական հավատքի բացակայությունը առանց դրա հերքման գիտակցության», ու «արտահայտված աթեիզմ» հասկացությունը, որը նկարագրում է անհավատության ավելի համաընդունված բնորոշումը:

Այն տեսակետը, որ երեխաները աթեիստ են ծնվում, առաջացել է համեմատաբար վերջերս: Մինչ 18-րդ դար Աստծո գոյությունը այնքան համաընդունված էր արևմտյան աշխարհում, որ «իրական» աթեիզմի հենց միայն գոյության գաղափարը հերքվում էր: Այն մասին ուսմունքը, որ բոլոր մարդիկ հավատում են Աստծոն ի ծնե, կոչվում է «մտաբերության մասին թեիստական ուսմունք»: Համաձայն այս ուսմունքի՝ աթեիստներն ուղղակի հերքում են ակնհայտը: ^[3] Նաև հաճախ կարելի է լսել այն կարծիքը, որ գոյություն չունեն «աթեիստներ մինչև հոգու խորքը», ու կրիտիկական իրավիճակում («չկան աթեիստներ խրամատներում կրակի տակ»), օրինակ՝ մահվան մահիճում, աթեիստները միանգամից սկսում են հավատալ Աստծոն: Աթեիստները առարկում են այսպիսի դատողությունները՝ «մինչև հոգու խորքը աթեիստների»^[4] օրինակներ բերելով: Նաև ի պատասխան՝ ստեղծվել են աթեիստական կազմակերպություններ զինվորական անձնակազմում ^[5]: Մյուս կողմից՝ հենց վերը բերված դատողությունը վկայում է այն բանը, որ կրոնական հավատքի պատճառներից մեկը հանդիսանում է մահվան սարսափը: Մասնավորապես՝ ամերիկյան ֆանտաստիկ գրող Ջեյմս Մոռռոուն 2001 թվականին պատասխանեց այդ աֆորիզմին հետևյալ կերպ.

«Խրամատներում չկան աթեիստներ - սա փաստարկ չէ աթեիստների դեմ, սա փաստարկ է խրամատների դեմ»:^[6]

- Ջեյմս Մոռռոու

Ուժեղ և թույլ աթեիզմ

Փիլիսոփաներ՝ ինչպիսիք են Էնթոնի Ֆլուն^[7] ու Մայքլ Մարտինը^[8], առանձնացնում են թույլ (բացասական) ու ուժեղ (դրական) աթեիզմ: Ուժեղ աթեիզմը այն պնդման պաշտպանումն է, որ աստվածներ գոյություն չունեն: Թույլ աթեիզմը իր մեջ ներառում է թեիզմի բացակայության մյուս բոլոր տարատեսակները: Համաձայն այդ բաժանման՝ ցանկացած անձ համարվում է կա՛մ թեիստ, կա՛մ «ուժեղ», կա՛մ «թույլ» աթեիստ: Ուժեղ և թույլ տերմինները առաջացան համեմատաբար վերջերս, սակայն դրանք համարժեք տերմիններ բացասական ու դրական աթեիզմն արդեն կիրառվում էր փիլիսոփայական գրականության մեջ ու (որոշակիորեն այլ իմաստով) կաթոլիկ ջատագովների կողմից: Աթեիզմի այսպիսի բաժանմանը համաձայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը հանդիսանում է «թույլ» աթեիստ:

Վերը բերված բնորոշման հիման վրա ագնոստիցիզմը կարող է համարվել «թույլ» աթեիզմ, սակայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը բաժանում է իր հայացքները աթեիզմից, որը համարում է ոչ ավելի հիմնավորված, քան թեիզմը: Աստծո գոյություն ունենալու կամ չունենալու մասին գիտության ենթադրվող անհասանելիությունը դիտվում է այն բանի հատկություն, որ աթեիզմը զերծ չէ կույր հավատքից: Աթեիստների սովորական պատասխանը այն է, որ չապացուցված կրոնական պնդումները արժանի են նույնքան թերահավատության, որքան ցանկացած այլ չապացուցված պնդումները, ու որ Աստծո գոյություն չունենալու անապացուցելիությունը չի ենթադրում, որ նրա գոյություն ունենալն ու չունենալը հավասարապես հավանական են: Շոտդալնդացի փիլիսոփա Ջոն Սմարթը նույնպես հաստատում է, որ «երբեմն մարդ, ով իրականում հանդիսանում է աթեիստ, կարող է ինքն իրեն կոչել ագնոստիկոս փիլիսոփայական սկեպտիցիզմի չմտածված ընդհանրացման պատճառով, որը հետ է պահում մեզ այն դատողությունից, որ մենք որևէ բան գիտենք, երևի միայն բացի մաթեմատիկայից ու ֆորմալ տրամաբանությունից»: Որպես հետևություն՝ հայտնի աթեիստ-գրողներից ոմանք, օրինակ՝ Ռիչարդ Դոքինսը, գերադասում են տարբերակել թեիստական, ագնոստիկական ու աթեիստական հայացքներ ըստ հավանականության, որը վերագրվում է «Աստված գոյություն ունի» դատողության ճշմարտացիությանը:

Ծանոթագրություններ

↑ Պոլ Անրի Հոլբախ., Առողջ դատողություն կամ Բնական գաղափարների ընդդիմությունը գերբնական գաղափարներին, 1772։
↑ George H. Smith, Atheism: The Case Against God, «Buffalo, New York: Prometheus», 1979 — 14, էջեր 14 — 14 էջ, ISBN 0-87975-124-X։
↑ Ռալֆ Քեդվորթ, The True Intellectual System of the Universe: the first part, wherein all the reason and philosophy of atheism is confuted and its impossibility demonstrated, 1678։
↑ Lowder, Jeffery Jay (1997). «Atheism and Society». {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (օգնություն)
↑ Աթեիստական կազմակերպություններ զինվորական անձնակազմում: Atheists in Foxholes և Military Association of Atheists & Freethinkers.
↑ Interview with James Morrow
↑ Flew, Antony. «The Presumption of Atheism». The Presumption of Atheism and other Philosophical Essays on God, Freedom, and Immortality. New York: Barnes and Noble, 1976. pp 14ff.
↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «martin» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:

[1] Պոլ Անրի Հոլբախ., Առողջ դատողություն կամ Բնական գաղափարների ընդդիմությունը գերբնական գաղափարներին, 1772։

[2] George H. Smith, Atheism: The Case Against God, «Buffalo, New York: Prometheus», 1979 — 14, էջեր 14 — 14 էջ, ISBN 0-87975-124-X։

[3] Ռալֆ Քեդվորթ, The True Intellectual System of the Universe: the first part, wherein all the reason and philosophy of atheism is confuted and its impossibility demonstrated, 1678։

[4] Lowder, Jeffery Jay (1997). «Atheism and Society». {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (օգնություն)

[5] Աթեիստական կազմակերպություններ զինվորական անձնակազմում: Atheists in Foxholes և Military Association of Atheists & Freethinkers.

[6] Interview with James Morrow

[presumption-7] Flew, Antony. «The Presumption of Atheism». The Presumption of Atheism and other Philosophical Essays on God, Freedom, and Immortality. New York: Barnes and Noble, 1976. pp 14ff.

[martin-8] Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «martin» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Տող 14. / Տող 14. @@
 === Ուժեղ և թույլ աթեիզմ ===
-[[Փիլիսոփայություն|Փիլիսոփաներ]]՝ ինչպիսիք են [[Էնթոնի Ֆլու]]ն ու [[Մայքլ Մարտին]]ը, առանձնացնում են թույլ (բացասական) ու ուժեղ (դրական) աթեիզմ: Ուժեղ աթեիզմը այն պնդման պաշտպանումն է, որ [[աստված]]ներ գոյություն չունեն: Թույլ աթեիզմը իր մեջ ներառում է [[թեիզմ]]ի բացակայության մյուս բոլոր տարատեսակները: Համաձայն այդ բաժանման՝ ցանկացած անձ համարվում է կա՛մ թեիստ, կա՛մ «ուժեղ», կա՛մ «թույլ» աթեիստ: Ուժեղ և թույլ տերմինները առաջացան համեմատաբար վերջերս, սակայն դրանք համարժեք տերմիններ բացասական ու դրական աթեիզմն արդեն կիրառվում էր փիլիսոփայական [[Գրականություն|գրականության]] մեջ ու (որոշակիորեն այլ իմաստով) [[կաթոլիկություն|կաթոլիկ]] ջատագովների կողմից: Աթեիզմի այսպիսի բաժանմանը համաձայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը հանդիսանում է «թույլ» աթեիստ:
+[[Փիլիսոփայություն|Փիլիսոփաներ]]՝ ինչպիսիք են [[Էնթոնի Ֆլու]]ն<ref name="presumption">Flew, Antony. «The Presumption of Atheism». ''The Presumption of Atheism and other Philosophical Essays on God, Freedom, and Immortality''. New York: Barnes and Noble, 1976. pp 14ff.</ref> ու [[Մայքլ Մարտին]]ը<ref name="martin" />, առանձնացնում են թույլ (բացասական) ու ուժեղ (դրական) աթեիզմ: Ուժեղ աթեիզմը այն պնդման պաշտպանումն է, որ [[աստված]]ներ գոյություն չունեն: Թույլ աթեիզմը իր մեջ ներառում է [[թեիզմ]]ի բացակայության մյուս բոլոր տարատեսակները: Համաձայն այդ բաժանման՝ ցանկացած անձ համարվում է կա՛մ թեիստ, կա՛մ «ուժեղ», կա՛մ «թույլ» աթեիստ: Ուժեղ և թույլ տերմինները առաջացան համեմատաբար վերջերս, սակայն դրանք համարժեք տերմիններ բացասական ու դրական աթեիզմն արդեն կիրառվում էր փիլիսոփայական [[Գրականություն|գրականության]] մեջ ու (որոշակիորեն այլ իմաստով) [[կաթոլիկություն|կաթոլիկ]] ջատագովների կողմից: Աթեիզմի այսպիսի բաժանմանը համաձայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը հանդիսանում է «թույլ» աթեիստ:
 Վերը բերված բնորոշման հիման վրա [[ագնոստիցիզմ]]ը կարող է համարվել «թույլ» աթեիզմ, սակայն ագնոստիկոսների մեծամասնությունը բաժանում է իր հայացքները աթեիզմից, որը համարում է ոչ ավելի հիմնավորված, քան թեիզմը: [[Աստված|Աստծո]] գոյություն ունենալու կամ չունենալու մասին գիտության ենթադրվող անհասանելիությունը դիտվում է այն բանի հատկություն, որ աթեիզմը զերծ չէ կույր հավատքից: Աթեիստների սովորական պատասխանը այն է, որ չապացուցված [[կրոն]]ական պնդումները արժանի են նույնքան թերահավատության, որքան ցանկացած այլ չապացուցված պնդումները, ու որ Աստծո գոյություն չունենալու անապացուցելիությունը չի ենթադրում, որ նրա գոյություն ունենալն ու չունենալը հավասարապես հավանական են: [[Շոտլանդիա|Շոտդալնդացի]] [[փիլիսոփայություն|փիլիսոփա]] [[Ջոն Սմարթ]]ը նույնպես հաստատում է, որ «երբեմն մարդ, ով իրականում հանդիսանում է աթեիստ, կարող է ինքն իրեն կոչել ագնոստիկոս փիլիսոփայական [[սկեպտիցիզմ]]ի չմտածված ընդհանրացման պատճառով, որը հետ է պահում մեզ այն դատողությունից, որ մենք որևէ բան գիտենք, երևի միայն բացի [[մաթեմատիկա]]յից ու ֆորմալ [[տրամաբանություն]]ից»: Որպես հետևություն՝ հայտնի աթեիստ-գրողներից ոմանք, օրինակ՝ [[Ռիչարդ Դոքինս]]ը, գերադասում են տարբերակել թեիստական, ագնոստիկական ու աթեիստական հայացքներ ըստ հավանականության, որը վերագրվում է ''«Աստված գոյություն ունի»'' դատողության ճշմարտացիությանը: