«Գրենլանդիա»–ի խմբագրումների տարբերություն
| Տող 68. | Տող 68. | ||
[[Ափ]]երը ողողում են [[Գրենլանդական ծով]]ը, [[Դանիական նեղուց]]ը, [[Բաֆֆինի ծով]]ը, [[Լաբրադորի ծով]]ը։ |
[[Ափ]]երը ողողում են [[Գրենլանդական ծով]]ը, [[Դանիական նեղուց]]ը, [[Բաֆֆինի ծով]]ը, [[Լաբրադորի ծով]]ը։ |
||
== Կլիման == |
== Կլիման == |
||
Աշխարհագրական դիրքի և սառը ծովերով շրջապատված լինելու պատճառով Գրենլանդիայի կլիման ցուրտ է: Ներքին շրջաններում օդի ջերմությունն ընկնում է մինչև -[[70]]°, անգամ հուլիսին այստեղ հաճախ են լինում -[[28]]° սառնամանիքներ:Կղզու ներքին շրջաններում գոյություն ունի մշտական բարձր ճնշման մարզ:Ամառը կարճ է և ցուրտ, կղզու մեծ մասում օդի ջերմությունը 0°-ից չի բարձրանում: Միայն հարավային ափերին, որտեղով անցնում է օվկիանոսային տաք հոսանք, օդի ջերմությունը հուլիսի երկրորդ կեսերին կարող է հասնել [[8]]°-[[10]]°-ի: Տեղացող ձյունը ցածր ջերմաստիճանի պատճառով չի հալչում և հազարավոր տարիների ընթացքում կուտակվելով՝ վերածվում է սառույցի:Այդպես կղզին ծածկվել է սառցադաշտերով: Գրենլանդիայի ափամերձ լեռնոտ շրջաններից սառցադաշտերը սահում են և կոտրվելով՝ ընկնում [[ծով]]ը:Այդպես առաջացած սառցասարերը՝ այսբերգները, [[Լաբրադոր]]յան սառը հոսանքի ազդեցությամբ հասնում են մինչև [[Նյուֆաունդլենդ]] (նոր գտնված երկիր) կղզի: [[Այսբերգ]]ները հաճախ պատված են լինում մշուշով և հորիզոնում չեն երևում:Այդպիսի մի սառցասարը [[1912]] թվականին դարձավ [[Տիտանիկ]]ի նավաբեկության պատճառ: Գրենլանդիա կղզում ձևավորված հողեր և բուսականություն չկա:Միայն հարավային և հարավ- արևմտյան ափերին ամռանն աճում են [[մամուռ]]ներ և [[քարաքոս]]եր, որոնք հեռվից կանաչ մարգագետնի տպավորություն են թողնում (այդտեղից էլ անվանումը): |
Աշխարհագրական դիրքի և սառը ծովերով շրջապատված լինելու պատճառով Գրենլանդիայի կլիման ցուրտ է: Ներքին շրջաններում օդի ջերմությունն ընկնում է մինչև -[[70]]°, անգամ հուլիսին այստեղ հաճախ են լինում -[[28]]° սառնամանիքներ:Կղզու ներքին շրջաններում գոյություն ունի մշտական բարձր ճնշման մարզ:Ամառը կարճ է և ցուրտ, կղզու մեծ մասում օդի ջերմությունը 0°-ից չի բարձրանում: Միայն հարավային ափերին, որտեղով անցնում է օվկիանոսային տաք հոսանք, օդի ջերմությունը հուլիսի երկրորդ կեսերին կարող է հասնել [[8]]°-[[10]]°-ի: Տեղացող ձյունը ցածր ջերմաստիճանի պատճառով չի հալչում և հազարավոր տարիների ընթացքում կուտակվելով՝ վերածվում է սառույցի:Այդպես կղզին ծածկվել է սառցադաշտերով: Գրենլանդիայի ափամերձ լեռնոտ շրջաններից սառցադաշտերը սահում են և կոտրվելով՝ ընկնում [[ծով]]ը:Այդպես առաջացած սառցասարերը՝ այսբերգները, [[Լաբրադոր]]յան սառը հոսանքի ազդեցությամբ հասնում են մինչև [[Նյուֆաունդլենդ]] (նոր գտնված երկիր) կղզի: [[Այսբերգ]]ները հաճախ պատված են լինում մշուշով և հորիզոնում չեն երևում:Այդպիսի մի սառցասարը [[1912]] թվականին դարձավ [[Տիտանիկ]]ի նավաբեկության պատճառ: Գրենլանդիա կղզում ձևավորված հողեր և բուսականություն չկա:Միայն հարավային և հարավ- արևմտյան ափերին ամռանն աճում են [[մամուռ]]ներ և [[քարաքոս]]եր, որոնք հեռվից կանաչ մարգագետնի տպավորություն են թողնում (այդտեղից էլ անվանումը): <ref>Մ.Իսկանդարյան, Մայրցամաքների և օվկիանոսների աշխարհագրություն, Երևան 1996թ </ref> |
||
== Անվանում == |
== Անվանում == |
||
09:11, 16 Նոյեմբերի 2015-ի տարբերակ
| Գրենլանդիա Grønland (դան.) Kalaallit Nunaat (գրենլ.) |
||||
|---|---|---|---|---|
|
||||
| Ազգային օրհներգ՝ Nunarput utoqqarsuanngoravit (գրենլ.) | ||||
.svg) |
||||
| Մայրաքաղաք և ամենամեծ քաղաք | Նուուկ (Գոդթաբ) | |||
| Կառավարում | խորհրդարանական ժողովրդավարական սահմանափակ միապետություն | |||
| - | միապետ | Մարգրետե II | ||
| - | գերագույն հանձնակատար | Միկաելա Էնգել | ||
| - | վարչապետ | Կուուպիկ Կլեյստ | ||
| Ինքնավարություն | Դանիայի Թագավորության սահմաններում | |||
| - | Նորվեդական իշխանություն | 1261 թ. | ||
| - | Հետադարձ վերականգնվում | 1721 թ. | ||
| - | Զիջել է Դանիայի | 1814 թ. հունվարի 14 | ||
| - | Ամտի վարչական բաժանման կարգավիճակ | 1953 թ. հունիսի 5 | ||
| - | ինքնավարություն | 1979 թ. մայիսի 1 | ||
| - | ինքնավարության խորագում | 2009 թ. հունիսի 21[1] | ||
| - | Ջրային (%) | 83.1 | ||
| Բնակչություն | ||||
| - | 2012 նախահաշիվը | 56,749 [2] | ||
| - | Խտություն | 0.027 /կմ² (աշխարհի 241-րդ) /մղոն² |
||
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 2007 գնահատում | |||
| - | Ընդհանուր | $2.122.000.000 | ||
| - | Մեկ շնչի հաշվով | $37,517 | ||
| ՄՆԶԻ (1998) | 0.927[3] (շատ բարձր) | |||
| Արժույթ | Դանիական կրոնա (DKK) | |||
| Ժամային գոտի | (ՀԿԺ+0 մինչև −4) | |||
| Ազգային դոմեն | .gl | |||
| Հեռախոսային կոդ | ++299 | |||
Գրենլանդիա (գալ.՝ Kalaallit Nunaat, դան․՝ Grønland, թարգմանաբար՝ «կանաչ երկիր»), կղզի-պետություն Հյուսիսային Սառուցյալ և Ատլանտյան օվկիանոսում, Հյուսիսային Ամերիկայից հյուսիս-արևելք։ Երկրագնդի ամենախոշոր կղզին է, զբաղեցնում է ավելի քան 2 միլիոն քկմ տարածք: Նախկինում հանդիսացել է մայրցամաքի մի մասը, որից անջատվել է նորագույն շարժումների ժամանակ՝ Հյուսիսամերիկյան պլատֆորմի կոտրատումների հետևանքով: Գրենլանդիայի հյուսիսային ծայրակետը բևեռից հեռու է 705 կիլոմետր:[4]Մինչև 1536 թվականը պատկանել է Նորվեգիային, որից հետո անցել է Դանիային։ Բնակչությունը 2013 թվականին կազմել է 61,9 հազար մարդ։ Մայրաքաղաքը Նուուկն (Գոթհաբ) է։ Բնակչության 90%-ը կազմում են գրենլանդացիները։
Բնակչության շուրջ 90%-ը կենտրոնացված է Գրենլանդիայի հարավ-արևմտյան ափերին, որտեղ էլ գտնվում են խոշոր բնակավայրերը, այդ թվում մայրաքաղաք Նուուկը՝ իր 17 հազար բնակչով։ Նուուկում է գտնվում Գրենլանդիայի միակ համալասարանը։ 2009 թվականի հունվարից պետական լեզու է գրենլանդերենը (Էսկիմոսյան լեզու)։
Ափերը ողողում են Գրենլանդական ծովը, Դանիական նեղուցը, Բաֆֆինի ծովը, Լաբրադորի ծովը։
Կլիման
Աշխարհագրական դիրքի և սառը ծովերով շրջապատված լինելու պատճառով Գրենլանդիայի կլիման ցուրտ է: Ներքին շրջաններում օդի ջերմությունն ընկնում է մինչև -70°, անգամ հուլիսին այստեղ հաճախ են լինում -28° սառնամանիքներ:Կղզու ներքին շրջաններում գոյություն ունի մշտական բարձր ճնշման մարզ:Ամառը կարճ է և ցուրտ, կղզու մեծ մասում օդի ջերմությունը 0°-ից չի բարձրանում: Միայն հարավային ափերին, որտեղով անցնում է օվկիանոսային տաք հոսանք, օդի ջերմությունը հուլիսի երկրորդ կեսերին կարող է հասնել 8°-10°-ի: Տեղացող ձյունը ցածր ջերմաստիճանի պատճառով չի հալչում և հազարավոր տարիների ընթացքում կուտակվելով՝ վերածվում է սառույցի:Այդպես կղզին ծածկվել է սառցադաշտերով: Գրենլանդիայի ափամերձ լեռնոտ շրջաններից սառցադաշտերը սահում են և կոտրվելով՝ ընկնում ծովը:Այդպես առաջացած սառցասարերը՝ այսբերգները, Լաբրադորյան սառը հոսանքի ազդեցությամբ հասնում են մինչև Նյուֆաունդլենդ (նոր գտնված երկիր) կղզի: Այսբերգները հաճախ պատված են լինում մշուշով և հորիզոնում չեն երևում:Այդպիսի մի սառցասարը 1912 թվականին դարձավ Տիտանիկի նավաբեկության պատճառ: Գրենլանդիա կղզում ձևավորված հողեր և բուսականություն չկա:Միայն հարավային և հարավ- արևմտյան ափերին ամռանն աճում են մամուռներ և քարաքոսեր, որոնք հեռվից կանաչ մարգագետնի տպավորություն են թողնում (այդտեղից էլ անվանումը): [5]
Անվանում
Անվանումը դան․՝ Grønland բառացի նշանակում է «կանաչ երկիր», թեև այդ անունը բոլորովին չի համապատասխանում ցուրտ և անբարեբեր երկրին։
Կղզին առաջին անգամ հայտնաբերել է իսլանդացի նավորդ Գունբյորնը մոտ 875 թվականին, սակայն ափ դուրս չի եկել։ 982 թվականի ամռանը իսլանդացի վիկինգ Էյրիկ Ռաուդին (հայտնի է նաև Էյրիկ Շիկահեր և Էյրիկ Տորվադսոն անուններով) առաջին անգամ հետազոտել է այդ կղզու հարավարևմտյան ափի մի հատված, որն այդ ժամանակ ծածկված է եղել կանաչ բուսականությանբ, և կղզին անվանել է «Կանաչ երկիր»։[6]
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Self-rule introduced in Greenland». BBC News. 2009-06-21. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 4-ին. (անգլ.)
- ↑ "Greenland In Figures"
- ↑ «United Nations Island Directory». Islands.unep.ch. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 6–ին-ին. (անգլ.)
- ↑ Մ.Իսկանդարյան, Մայրցամաքների և օվկիանոսների աշխարհագրություն, Երևան 1996թ
- ↑ Մ.Իսկանդարյան, Մայրցամաքների և օվկիանոսների աշխարհագրություն, Երևան 1996թ
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
Արտաքին հղումներ
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Գրենլանդիա կատեգորիայում։ |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
