«Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
Տող 2. Տող 2.


== Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան ==
== Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան ==
Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի տևողությունը որոշվում է 600 հազար-1միլիոն տարուց մինչև 2,5-3,5 միլիոն տարի։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի միասնական ընդունված միջազգային շերտագրական սանդղակ դեռևս չկա։ Սովորաբար ընդունվում է [[Եվրոպա]]յի չորրորդական նստվածքների միջազգային [[քարտեզ]]ի հանձնաժողովի [[1932]] թվականին առաջարկած քառանդամ բաժանման սխեման՝ ստորջյա, միջին, վերին պլեյստոցեն, և հոլոցեն:
Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի տևողությունը որոշվում է 600 հազար-1միլիոն տարուց մինչև 2,5-3,5 [[միլիոն]] [[տարի]]։ Անթրոպոգենի [[ժամանակ]]աշրջանի միասնական ընդունված միջազգային շերտագրական սանդղակ դեռևս չկա։ Սովորաբար ընդունվում է [[Եվրոպա]]յի չորրորդական նստվածքների միջազգային [[քարտեզ]]ի հանձնաժողովի [[1932]] [[թվական]]ին առաջարկած քառանդամ բաժանման [[սխեմա]]ն՝ ստորջյա, միջին, վերին պլեյստոցեն, և հոլոցեն:


== Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի կլիմայաշերտագրական բաժանման չափանիշ ==
== Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի կլիմայաշերտագրական բաժանման չափանիշ ==
Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի կլիմայաշերտագրական բաժանման չափանիշ է համարվում [[Ալպեր]]<nowiki/>ի համար Ա.Պենկի և Է.Օրյուկների [[1909]] թվականին կազմած սխեման։
Անթրոպոգենի [[ժամանակ]]աշրջանի [[կլիմա]]յաշերտագրական բաժանման չափանիշ է համարվում [[Ալպեր]]<nowiki/>ի համար Ա.Պենկի և Է.Օրյուկների [[1909]] թվականին կազմած սխեման։


== Սառեցման փուլեր ==
== Սառեցման փուլեր ==
Այդ սխեմայում առանձնացված է 5 սառեցման փուլ (սառցապատումներ կամ գլացիալներ), որոնք ընդմիջվել են տաքացումներով (միջսառցադաշտային ժամանակամիջոցներ կամ ինտերգլացիաններ)։ Սառցապատումներից երկուսը (դաեուբյաննգյունցյան) վերագրում են վերին պլիոցենին, իսկ երեքը (մինդելի, ռիսի նվյուրմի)՝ [[Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան]]<nowiki/>ին։ Գիտնականների գերակշռող մասը կողմնակից է բազմակի սառեցման կամ պոլիգլացիալիզմ ի տեսությանը, ըստ որի հաշվվում է 3—8 սառցապատում։ Այդ սառեցումները օրգանական աշխարհում առաջ են բերել մեծ փոփոխություններ։ Միջին լայնություններում մերձարևադարձային բուսականությունը իր տեղը զիջել է համարյա ժամանակակից [[անտառներ]]ին և [[տափաստան|տափաստաններ]]ին։ Արևմտյան և [[Հարավային Եվրոպա]]յի [[ծով]]երն են թափանցել փափկամորթների հյուսիսային տեսակները, մահացել են [[Նեոգեն]]ի [[կաթնասուն]]ների շատ տեսակներ և զարգացել եև անթրոպոգենի տիպիկ խմբերը ([[փղեր]], միասմբակավոր [[ձիեր]] և այլն)։
Այդ սխեմայում առանձնացված է 5 սառեցման փուլ (սառցապատումներ կամ գլացիալներ), որոնք ընդմիջվել են տաքացումներով (միջսառցադաշտային ժամանակամիջոցներ կամ ինտերգլացիաններ)։ Սառցապատումներից երկուսը (դաեուբյաննգյունցյան) վերագրում են վերին պլիոցենին, իսկ երեքը (մինդելի, ռիսի նվյուրմի)՝ [[Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան]]<nowiki/>ին։ Գիտնականների գերակշռող մասը կողմնակից է բազմակի սառեցման կամ պոլիգլացիալիզմ ի տեսությանը, ըստ որի հաշվվում է 3-8 սառցապատում։ Այդ սառեցումները օրգանական աշխարհում առաջ են բերել մեծ փոփոխություններ։ Միջին լայնություններում մերձարևադարձային բուսականությունը իր տեղը զիջել է համարյա ժամանակակից [[անտառներ]]ին և [[տափաստան|տափաստաններ]]ին։ Արևմտյան և [[Հարավային Եվրոպա]]յի [[ծով]]երն են թափանցել փափկամորթների հյուսիսային տեսակները, մահացել են [[Նեոգեն]]ի [[կաթնասուն]]ների շատ տեսակներ և զարգացել եև անթրոպոգենի տիպիկ խմբերը ([[փղեր]], միասմբակավոր [[ձիեր]] և այլն)։


== Միջսառցադաշտային ժամանակամիջոց ==
== Միջսառցադաշտային ժամանակամիջոց ==
Տող 19. Տող 19.


== Պլեյստոցենի ընթացք ==
== Պլեյստոցենի ընթացք ==
[[Պլեյստոցեն]]ի ընթացքում [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի ծայրամասերում, [[Կովկաս]]ում, [[Իսլանդիա]]յում, [[Արևելյան Աֆրիկա]]յում և այլ շրջաններում [[հրաբուխ|հրաբխ]]այնությունը եղել է ավելի ինտենսիվ, քան այժմ։ [[Երկրագունդ|Երկրագնդ]]ի ներկայիս մակերևույթում գերակշռում են անթրոպոգենի տարբեր ծագում ունեցող [[մայրցամաք]]ային ֆացիաներ ՝ լյոսերը, ալյուվիալ, պրոլյուվիալ, էլյուվիալ, [[լիճ|լճ]]ային և էոլյան նստվածքները, որոնք ժամանակակից հողերի նախահիմքն են։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի հետ կապված է մարդու ծագման ու զարգացման պատմությունը։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի ուսումնասիրությունը հանգեցրել է գիտության ինքնուրույև ճյուղի՝ չորրորդական երկրաբանության առանձնացմանը:
[[Պլեյստոցեն]]ի ընթացքում [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի ծայրամասերում, [[Կովկաս]]ում, [[Իսլանդիա]]յում, [[Արևելյան Աֆրիկա]]յում և այլ շրջաններում [[հրաբուխ|հրաբխ]]այնությունը եղել է ավելի ինտենսիվ, քան այժմ։ [[Երկրագունդ|Երկրագնդ]]ի ներկայիս մակերևույթում գերակշռում են անթրոպոգենի տարբեր ծագում ունեցող [[մայրցամաք]]ային ֆացիաներ ՝ լյոսերը, ալյուվիալ, պրոլյուվիալ, էլյուվիալ, [[լիճ|լճ]]ային և էոլյան նստվածքները, որոնք ժամանակակից [[հող]]երի նախահիմքն են։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի հետ կապված է մարդու ծագման ու զարգացման պատմությունը։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի ուսումնասիրությունը հանգեցրել է գիտության ինքնուրույև ճյուղի՝ չորրորդական երկրաբանության առանձնացմանը:
== ՀԽՍՀ-ում անթրոպոգենը ներկայացրել է ցամաքային ֆունկցիան ==
== ՀԽՍՀ-ում անթրոպոգենը ներկայացրել է ցամաքային ֆունկցիան ==
[[ՀԽՍՀ]]-ում անթրոպոգենը ներկայացված է ցամաքային ֆունկցիաներով՝ դարավանդային, լճագետային, [[սառցադաշտ]]ային նստվածքներով։ Չնայած ռիսի ու վյուրմի սառցապատումների տարածումը [[Արագած]]ի զանգվածում և [[Գեղամա լեռնաշղթա]]յում ընդունվում է շատ հետազոտողների կողմից, սակայն հնագույն սառցապատումների տարածման, սառցադաշտերի հզորության հարցերը առ այսօր վիճելի են։ ժամանակակից սառցապատում դիտվում է միայն Արագածի զանգվածում (ընդհանուր մակերեսը մոտ 5,5 կմ 2)։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի ընթացքում ձևավորվել է ՀԽՍՀ ռելիեֆը, տեղանքը բարձրացել է մոտ 500—800 մ, բուսական և կեևդանական աշխարհում տիրապետել եև անթրոպոգենի ձևերը։ ՀԽՍՀ-ում աևթրոպոգեևի հասակի տարբեր շերտախմբերում հայտնաբերվել են կաթնասունների բազմաթիվ բրածո ներկայացուցիչներ՝ [[փիղ]], [[ռնգեղջյուր]], [[ձի]], [[ուղտ]], նախնադարյան [[Եզ|եզներ]], [[եղջերու]] և այլն։ ՀԽՍՀ չորրորդական հրաբխայնության դասական մարզ է։ Այստեղ զգալի տեղ են գրավում տարբեր տիպերի լավաները, նրանց հոսքերն ու ծածկույթները, [[տուֆ]]երը և տուֆալավաները։
[[ՀԽՍՀ]]-ում անթրոպոգենը ներկայացված է ցամաքային ֆունկցիաներով՝ դարավանդային, լճագետային, [[սառցադաշտ]]ային նստվածքներով։ Չնայած ռիսի ու վյուրմի սառցապատումների տարածումը [[Արագած]]ի զանգվածում և [[Գեղամա լեռնաշղթա]]յում ընդունվում է շատ հետազոտողների կողմից, սակայն հնագույն սառցապատումների տարածման, սառցադաշտերի հզորության հարցերը առ այսօր վիճելի են։ ժամանակակից սառցապատում դիտվում է միայն [[Արագած]]ի զանգվածում (ընդհանուր մակերեսը մոտ 5,5 կմ 2)։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի ընթացքում ձևավորվել է [[ՀԽՍՀ]] ռելիեֆը, տեղանքը բարձրացել է մոտ [[500]]—[[800]] մ, բուսական և կեևդանական աշխարհում տիրապետել եև անթրոպոգենի ձևերը։ ՀԽՍՀ-ում աևթրոպոգեևի հասակի տարբեր շերտախմբերում հայտնաբերվել են կաթնասունների բազմաթիվ բրածո ներկայացուցիչներ՝ [[փիղ]], [[ռնգեղջյուր]], [[ձի]], [[ուղտ]], նախնադարյան [[Եզ|եզներ]], [[եղջերու]] և այլն։ ՀԽՍՀ չորրորդական հրաբխայնության դասական մարզ է։ Այստեղ զգալի տեղ են գրավում տարբեր տիպերի լավաները, նրանց հոսքերն ու ծածկույթները, [[տուֆ]]երը և տուֆալավաները։


== Գրականություն ==
== Գրականություն ==

19:32, 27 Հոկտեմբերի 2015-ի տարբերակ

Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան, անթրոպոգեն, չորրորդական ժամանակաշրջան, պոստպլիոցեն, Երկրի շերտագրական սանդղակի և երկրաբանական պատմության վերջին, այսօր շարունակվող ժամանակաշրջանը։

Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան

Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի տևողությունը որոշվում է 600 հազար-1միլիոն տարուց մինչև 2,5-3,5 միլիոն տարի։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի միասնական ընդունված միջազգային շերտագրական սանդղակ դեռևս չկա։ Սովորաբար ընդունվում է Եվրոպայի չորրորդական նստվածքների միջազգային քարտեզի հանձնաժողովի 1932 թվականին առաջարկած քառանդամ բաժանման սխեման՝ ստորջյա, միջին, վերին պլեյստոցեն, և հոլոցեն:

Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի կլիմայաշերտագրական բաժանման չափանիշ

Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի կլիմայաշերտագրական բաժանման չափանիշ է համարվում Ալպերի համար Ա.Պենկի և Է.Օրյուկների 1909 թվականին կազմած սխեման։

Սառեցման փուլեր

Այդ սխեմայում առանձնացված է 5 սառեցման փուլ (սառցապատումներ կամ գլացիալներ), որոնք ընդմիջվել են տաքացումներով (միջսառցադաշտային ժամանակամիջոցներ կամ ինտերգլացիաններ)։ Սառցապատումներից երկուսը (դաեուբյաննգյունցյան) վերագրում են վերին պլիոցենին, իսկ երեքը (մինդելի, ռիսի նվյուրմի)՝ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանին։ Գիտնականների գերակշռող մասը կողմնակից է բազմակի սառեցման կամ պոլիգլացիալիզմ ի տեսությանը, ըստ որի հաշվվում է 3-8 սառցապատում։ Այդ սառեցումները օրգանական աշխարհում առաջ են բերել մեծ փոփոխություններ։ Միջին լայնություններում մերձարևադարձային բուսականությունը իր տեղը զիջել է համարյա ժամանակակից անտառներին և տափաստաններին։ Արևմտյան և Հարավային Եվրոպայի ծովերն են թափանցել փափկամորթների հյուսիսային տեսակները, մահացել են Նեոգենի կաթնասունների շատ տեսակներ և զարգացել եև անթրոպոգենի տիպիկ խմբերը (փղեր, միասմբակավոր ձիեր և այլն)։

Միջսառցադաշտային ժամանակամիջոց

Միջսառցադաշտային ժամանակամիջոցներում վերականգնվել է ժամանակակից գոտիականությանը մոտ գոտիականություն, իսկ կլիման երբեմն եղել է ավելի տաք, քան այժմ։ Մայրցամաքային սառցադաշտերի հալչելուց գոյացած ջրային զանգվածները տեղափոխվել են Համաշխարհային օվկիանոս՝ առաջ բերելով նրա մակարդակի է վստատիկ տատանումներ։

Սառցադաշտային ժամանակամիջոց

Սառցադաշտային ժամանակամիջոցների ընթացքում ծովի մակարդակը ներկայիս համեմատ իջել է, ըստ տարբեր հաշվարկների՝ 85-120 մ։ Բրիտանական կղզիները բազմիցս միացել են Եվրոպա մայրցամաքին, իսկ Բերինգի նեղուցի տեղում առաջացել է ցամաքային «կամուրջ», որով մոտ 20–30 հազար տարի առաջ կատարվել է Ամերիկայի մարդաբնակեցումը։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի ընթացքում տեղի ունեցած երկրակեղևի հզոր տեկտոնական շարժումները ձևավորել եև Երկրի մակերևույթի հատկապես Ալպ-Հիմալայան գոտու ժամանակակից ռելիեֆի հիմնական տարրերը։

Պլեյստոցենի ընթացք

Պլեյստոցենի ընթացքում Խաղաղ օվկիանոսի ծայրամասերում, Կովկասում, Իսլանդիայում, Արևելյան Աֆրիկայում և այլ շրջաններում հրաբխայնությունը եղել է ավելի ինտենսիվ, քան այժմ։ Երկրագնդի ներկայիս մակերևույթում գերակշռում են անթրոպոգենի տարբեր ծագում ունեցող մայրցամաքային ֆացիաներ ՝ լյոսերը, ալյուվիալ, պրոլյուվիալ, էլյուվիալ, լճային և էոլյան նստվածքները, որոնք ժամանակակից հողերի նախահիմքն են։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի հետ կապված է մարդու ծագման ու զարգացման պատմությունը։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի ուսումնասիրությունը հանգեցրել է գիտության ինքնուրույև ճյուղի՝ չորրորդական երկրաբանության առանձնացմանը:

ՀԽՍՀ-ում անթրոպոգենը ներկայացրել է ցամաքային ֆունկցիան

ՀԽՍՀ-ում անթրոպոգենը ներկայացված է ցամաքային ֆունկցիաներով՝ դարավանդային, լճագետային, սառցադաշտային նստվածքներով։ Չնայած ռիսի ու վյուրմի սառցապատումների տարածումը Արագածի զանգվածում և Գեղամա լեռնաշղթայում ընդունվում է շատ հետազոտողների կողմից, սակայն հնագույն սառցապատումների տարածման, սառցադաշտերի հզորության հարցերը առ այսօր վիճելի են։ ժամանակակից սառցապատում դիտվում է միայն Արագածի զանգվածում (ընդհանուր մակերեսը մոտ 5,5 կմ 2)։ Անթրոպոգենի ժամանակաշրջանի ընթացքում ձևավորվել է ՀԽՍՀ ռելիեֆը, տեղանքը բարձրացել է մոտ 500—800 մ, բուսական և կեևդանական աշխարհում տիրապետել եև անթրոպոգենի ձևերը։ ՀԽՍՀ-ում աևթրոպոգեևի հասակի տարբեր շերտախմբերում հայտնաբերվել են կաթնասունների բազմաթիվ բրածո ներկայացուցիչներ՝ փիղ, ռնգեղջյուր, ձի, ուղտ, նախնադարյան եզներ, եղջերու և այլն։ ՀԽՍՀ չորրորդական հրաբխայնության դասական մարզ է։ Այստեղ զգալի տեղ են գրավում տարբեր տիպերի լավաները, նրանց հոսքերն ու ծածկույթները, տուֆերը և տուֆալավաները։

Գրականություն

  • Иорданский Н. Н. Развитие жизни на земле. — М.: Просвещение, 1981.
  • Короновский Н.В., Хаин В.Е., Ясаманов Н.А. Историческая геология : Учебник. — М.: Академия, 2006.
  • Ушаков С.А., Ясаманов Н.А. Дрейф материков и климаты Земли. — М.: Мысль, 1984.
  • Ясаманов Н.А. Древние климаты Земли. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985.
  • Ясаманов Н.А. Популярная палеогеография. — М.: Мысль, 1985.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։