«Գաճաճ մոլորակ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

17:31, 3 Հունիսի 2015-ի տարբերակ

Գաճաճ կամ թզուկ մոլորակներ, համաձայն Միջազգային աստղագիտական միության, - դա երկնային մարմին է, որը՝

պտտվում է Արեգակի շուրջ ուղեծրով;
ունի բավարար զանգված, որպեսզի ձգողության ուժերի ազդեցության տակ պահպանվի հիդրոստատիկ հավասարակշռությունը և ունենա կլորին մոտ ձև;
չի հանդիսանում մոլորակի արբանյակ^[1]^[2].
չի գերակայում իր ուղեծրի վրա (չի կարողանում մաքրել տարածությունը այլ մարմիններից);

«Գաճաճ մոլորակ» անվանումը ընդունվել է 2006 թվականին Արեգակի շուրջ պտտվող մարմինների դասակարգման շրջանակներում։ Մարմինները, որոնք բավականին մեծ են, որպեսզի կարողանան մաքրել իրենց ուղեծրերի շրջակայքը, սահմանվել են որպես մոլորակներ, իսկ ոչ բավարար մեծ մարմինները, որոնք դեռ չեն հասնում հիդրոստատիկ հավասարակշռության - որպես Արեգակնային համակարգի փոքր մարմիններ։ Գաճաճ մոլորակները միջանկյալ դիրք են գրավում այդ երկու կատեգորիաների միջև։ Այս սահմանումը մի կողմից հավանության արժանացավ, մյուս կողմից էլ քննադատության, և մինչ այժմ վիճարկվում է որոշ գիտնականների կողմից։

Միջազգային աստղագիտական միության կողմից պաշտոնապես ընդունված են հինգ գաճաճ մոլորակներ՝ Սերեսը, Պլուտոնը, Հոմեան, Մակեմակեն և Էրիսը, սակայն ենթադրվում է, որ ամենաքիչը 40 մինչ այժմ հայտնի մարմիններ պատկանում են այս խմբին։ Գիտնականների գնահատականներով, կարող են հայտնաբերվել մինչև 200 գաճաճ մոլորակներ Կոյպերի գոտում և մինչև 2000 գաճաճ մոլորակներ այս գոտուց դուրս։

Գաճաճ մոլորակների ցանկը

ՄԱՄ-ը պաշտոնապես անվանեց երեք մարմին որոնք անմիջապես ստացան գաճաճ մոլորակի դասակարգում - Սերեսը, Էրիսը և Պլուտոնը^[3]: Ավելի ուշ գաճաճ մոլորակներ են անվանվել ևս երկու մարմին։ «Գաճաճ մոլորակ» անվանումը պետք է տարբերել «փոքր մոլորակ» անվանումից, որով անվանում են նաև աստերոիդները։

Գաճաճ մոլորակներ
Անվանումը	Սերես	Պլուտոն	Հոմեա	Մակեմակե	Էրիս
Համարը ըստ ՓՄԿ-ի	1	134340	136108	136472	136199
Արեգակնային համակարգի մասը	Աստերոիդների գոտի	Կոյպերի գոտի	Կոյպերի գոտի	Կոյպերի գոտի	Ցրված սկավառակ
Տրամագիծը (կմ)	975×909	2306±20	1960×1518×996	1500×1420	2340
Զանգվածը (կգ) նույն Երկրի համեմատ	9,5 x 10²⁰ 0,00016	1,305 x 10²² 0,0022	4,2 x 10²¹ 0,0007		~1,67 x 10²² 0,0028
Միջին հասարակածային ծառավիղը* Նույնը կիլոմետրերով	0,0738 471	0,180 1148,07	~750		0,19 ~1300
Ծավալը*	0,0032	0,053	0,013	0,013	0,068
Խտությունը (տ/մ³)	2,08	2,0			2,5
Ազատ անկման արագացումը հասարակածում (մ/վ²)	0,27	0,60			~0,68
Առաջին տիեզերական արագությունը (կմ/վ)	0,51	1,2
Պտույտի պարբերությունը (օր) (նույնը սիդերիկ օրերով)	0,3781	−6,38718 (հակադարձ)
Ուղեծրի շառավիղը^* (ա. մ.) մեծ կիսաառանցքը^* նույնը կիլոմետրերով	2,5 - 2,9 2,766 413 715 000	29,66 - 49,30 39,48168677 5 906 376 200			37,77 - 97,56 67,6681 10 210 000 000
Սիդերիկ պտույտի պարբերությունը^* (տարի)	4,599	248,09			557
Միջին ուղեծրային արագությունը (կմ/վ)	17,882	4,666			3,437
Ուղեծրի էքսցենտրիսիտետը	0,080	0,24880766			0,44177
Ուղեծրի թեքումը	10,587°	17,14175°			44,187°
Հասարակածի հարթության թեքվածությունը ուղեծրի հարթության նկատմամբ	4°	119,61°
Մակերևույթի միջին ջերմաստիճանը (Կ)	167	40			30
Հայտնի արբանյակների քանակը	0	4	2	0	1
Հայտնաբերման ամսաթիվը	հունվարի 1 1801	փետրվարի 18 1930	մարտի 7 2003	մարտի 31 2005	հոկտեմբերի 21 2003

* Արժեքը Երկրի հետ համեմատված։

Այլ թեկնածուներ

Բացի վերը նշվածները, կան մի քանի մարմիններ, որոնք հավանաբար կարող են դասակարգվել որպես գաճաճ մոլորակներ։ Ստորև բերված աղուսյակում նշված են այն մարմինները, որոնց տրամագիծը մեծ է կամ հավանաբար մեծ են 750 կիլոմետրից՝

Գաճաճ մոլորակի կարգավիճակի հավակնորդներ
Անվանումը	Դասակարգը	Տրամագիծը	Զանգվածը
Օրկ	Պլուտոիդ	840 - 1880 կմ	6,2 - 7,0 x 10²⁰ կգ
Սեդնա	Ցրված սկավառակի մարմին	1180 - 1800 կմ	1,7 - 6,1 x 10²¹ կգ
Կվավար	Քյուբիվանո	989 - 1346? կմ	1,0 - 2,6 x 10²¹ կգ
2002 TC₃₀₂	Ցրված սկավառակի մարմին	~1200 կմ	անհայտ է
Վարունա	Քյուբիվանո	~936 կմ	~5,9 x 10²⁰ կգ
2002 UX₂₅	Քյուբիվանո	~910 կմ	~7,9 x 10²⁰ կգ
2002 TX₃₀₀	Քյուբիվանո	<900 կմ	անհայտ է
Իքսիոն	Պլուտոիդ	<822 կմ	անհայտ է

Տես նաև

Ծանոթություններ

↑ «IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes». International Astronomical Union. 2006. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27–ին-ին.
↑ «Dwarf Planets». NASA. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27–ին-ին.
↑ «IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes».

[IAU-1] «IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes». International Astronomical Union. 2006. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27–ին-ին.

[NASA-2] «Dwarf Planets». NASA. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27–ին-ին.

[Resolution_Result-3] «IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes».

[1]

[2]

[3]

@@ Տող 21. / Տող 21. @@
 * չի գերակայում իր ուղեծրի վրա (չի կարողանում մաքրել տարածությունը այլ մարմիններից);
-«Գաճաճ մոլորակ» անվանումը ընդունվել է [[2006]] թվականին Արեգակի շուրջ պտտվող մարմինների դասակարգման շրջանակներում։ Մարմինները, որոնք բավականին մեծ են, որպեսզի կարողանան մաքրել իրենց ուղեծրերի շրջակայքը, սահմանվել են որպես [[մոլորակ]]ներ, իսկ ոչ բավարար մեծ մարմինները, որոնք դեռ չեն հասնում հիդրոստատիկ հավասարակշռության&nbsp; - որպես [[Արեգակնային համակարգի փոքր մարմին]]ներ:
+«Գաճաճ մոլորակ» անվանումը ընդունվել է [[2006]] թվականին Արեգակի շուրջ պտտվող մարմինների դասակարգման շրջանակներում։ Մարմինները, որոնք բավականին մեծ են, որպեսզի կարողանան մաքրել իրենց ուղեծրերի շրջակայքը, սահմանվել են որպես [[մոլորակ]]ներ, իսկ ոչ բավարար մեծ մարմինները, որոնք դեռ չեն հասնում հիդրոստատիկ հավասարակշռության&nbsp; - որպես [[Արեգակնային համակարգի փոքր մարմին]]ներ։
 Գաճաճ մոլորակները միջանկյալ դիրք են գրավում այդ երկու կատեգորիաների միջև։
 Այս սահմանումը մի կողմից հավանության արժանացավ, մյուս կողմից էլ քննադատության, և մինչ այժմ վիճարկվում է որոշ գիտնականների կողմից։
@@ Տող 29. / Տող 29. @@
 == Գաճաճ մոլորակների ցանկը ==
-ՄԱՄ-ը պաշտոնապես անվանեց երեք մարմին որոնք անմիջապես ստացան գաճաճ մոլորակի դասակարգում&nbsp; - [[Սերես]]ը, [[Էրիս]]ը և [[Պլուտոն]]ը<ref name="Resolution Result">{{cite web | title=IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes| url=http://www.iau2006.org/mirror/www.iau.org/iau0603/index.html}}</ref>: Ավելի ուշ գաճաճ մոլորակներ են անվանվել ևս երկու մարմին։ «Գաճաճ մոլորակ» անվանումը պետք է տարբերել «[[փոքր մոլորակ]]» անվանումից, որով անվանում են նաև [[աստերոիդ]]ները:
+ՄԱՄ-ը պաշտոնապես անվանեց երեք մարմին որոնք անմիջապես ստացան գաճաճ մոլորակի դասակարգում&nbsp; - [[Սերես]]ը, [[Էրիս]]ը և [[Պլուտոն]]ը<ref name="Resolution Result">{{cite web | title=IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes| url=http://www.iau2006.org/mirror/www.iau.org/iau0603/index.html}}</ref>: Ավելի ուշ գաճաճ մոլորակներ են անվանվել ևս երկու մարմին։ «Գաճաճ մոլորակ» անվանումը պետք է տարբերել «[[փոքր մոլորակ]]» անվանումից, որով անվանում են նաև [[աստերոիդ]]ները։
 {| class="wikitable"