«Տեսական ֆիզիկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

13:48, 28 Մայիսի 2015-ի տարբերակ

Տեսական ֆիզիկան ֆիզիկայի մի ճյուղ է, որն օգտագործում է մաթեմատիկական մոդելները և աբստրակցիան հիմնավորելու, բացատրելու և կանխագուշակելու բնական երևույթները։ Փորձարարական ֆիզիկան ի տարբերություն տեսական ֆիզիկայի, ֆիզիկական երևույթները հետազոտելու համար օգտագործում է փորձարարական միջոցները։ Գիտության առաջընթացը ընդհանուր առմամբ կախված է փորձնական ուսումնասիրությունների և տեսության փոխգործակցությունից։ Տեսական ֆիզիկայի հիմնական նպատակներն են^[1]․

Առանցքային ֆիզիկական հասկացությունների առանձնացում (ինչպես՝ ատոմ, զանգված, էներգիա, էնտրոպիա, դաշտ և այլն) և այդ հասկացությունները կապակցող բնության երևույթների մաթեմատիկական ձևակերպումը։
Բնության մեջ դիտվող երևույթների բացատրությունը բնության օրենքների ձևակերպման հիման վրա։
Բնության նոր երևույթների կանխատեսում։

Տեսական ֆիզիկային մոտ է մաթեմատիկական ֆիզիկան, որն ուսումնասիրում է ֆիզիկական մոդելները հատկությունները մաթեմատիկական խիստ մոտեցումներով, սակայն չի զբաղվում ֆիզիկական հասկացությունների ընտրությամբ և մոդելները իրականության հետ համադրելով, չնայած կորղ է կանխատեսել նոր երևույթներ։

Առանձնահատկություններ

Տեսական ֆիզիկան չի դիտարկում «ինչո՞ւ մաթեմատիկան պիտի նկարագրի բնությունը» տիպի հարցերը։ Տեսական ֆիզիկան որպես պոստուլատ է ընդունում այն, որ ինչ֊ինչ պատճառներով, բնության երևույթների մաթեմատիկական նկարագրությունը չափազանց արդյունավետ է^[2], և ուսումնասիրում է այդ պոստուլատի հետևանքները։ Խստորեն ասած, տեսական ֆիզիկան ուսումնասիրում է ոչ թե հենց բնության հատկությունները, այլ՝ առաջարկվող տեսական մոդելների հատկությունները։ Բացի այդ, հաճախ տեսական ֆիզիկան ուսումնասիրում է որոշ մոդելներ «հենց իրենցով»՝ առանց դրանք կապելու բնության որոշակի երևույթի հետ։

Սակայն տեսական ֆիզիկայի հիմնական խնդիրը մնում է, առաջին, ֆիզիկական երևույթների որևէ տիրույթներում կառավարող բնության առավել ընդհանուր օրենքները բացահայտելը և ըմբռնելը, և երկրորդ, այդ օրենքներից ելնելով, իրականության մեջ ֆիզիկական համակարգերի սպասվող վարքը նկարագրելը։ Ի տարբերություն մյուս բնական գիտությունների, տեսական ֆիզիկայի գրեթե յուրօրինակ առանձնահատկությունը դեռևս անհայտ ֆիզիկական երևույթները կանխատեսելը և չափումների ճիշտ արդյունքներ ստանալն է։

Հայաստանում

Հայաստանը խորհրդային տարիներին կարողացավ կենտրոնացնել և աճեցնել տեսական ֆիզիկայի ազդեցիկ ներուժ, որը անկախության 20 տարիների ընթացքում Հայաստանի մրցունակ ոլորտներից ամենամրցունակներից է։ Տեսական ֆիզիկայի հիմնական հետազոտությունները իրականացվում են Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտում, Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտում, Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտում, Բյուրականի աստղադիտարանում, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի մի շարք այլ ինստիտուտներում, Երևանի Պետական Համալսարանում և Հայ-ռուսական (սլավոնական) համալսարանում։

Ծանոթագրություններ

↑ Физическая энциклопедия, (в 5 томах), Под редакцией акад. А. М. Прохорова, том 5, 1998, М., ст․ 310, 5-85270-034-7
↑ Е. Wigner, The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences, Comm. Pure and Appl. Math. 131, 1 (1960) (անգլ.) Է․ Վիգներ, Е. Вигнер, , Մաթեմատիկայի անըմբռնելի արդյունավետությունը բնական գիտություններում

Արտաքին հղումներ

[fe-1] Физическая энциклопедия, (в 5 томах), Под редакцией акад. А. М. Прохорова, том 5, 1998, М., ст․ 310, 5-85270-034-7

[2] Е. Wigner, The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences, Comm. Pure and Appl. Math. 131, 1 (1960) (անգլ.) Է․ Վիգներ, Е. Вигнер, , Մաթեմատիկայի անըմբռնելի արդյունավետությունը բնական գիտություններում

[1]

[2]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-{{կասկածելի|{{07/04/2015}}}}
 [[Պատկեր:LorentzianWormhole.jpg|մինի|Շվարցշիլդի  [[որդնախոռոչ]]ի մոդել]]
 Տեսական ֆիզիկան [[ֆիզիկա]]յի մի ճյուղ է, որն օգտագործում է [[մաթեմատիկական մոդել]]ները և [[աբստրակցիա]]ն հիմնավորելու, բացատրելու և կանխագուշակելու բնական [[երևույթ]]ները։ [[Փորձարարական ֆիզիկա]]ն ի տարբերություն տեսական ֆիզիկայի, ֆիզիկական երևույթները հետազոտելու համար օգտագործում է փորձարարական միջոցները։
 [[Գիտություն|Գիտության]] առաջընթացը ընդհանուր առմամբ կախված է [[փորձ]]նական ուսումնասիրությունների և [[տեսություն|տեսության]] փոխգործակցությունից։
+Տեսական ֆիզիկայի հիմնական նպատակներն են<ref name="fe">Физическая энциклопедия,  (в 5 томах), Под редакцией акад. А. М. Прохорова, том 5, 1998,  М., ст․ 310, 5-85270-034-7 </ref>․
+# Առանցքային ֆիզիկական հասկացությունների առանձնացում  (ինչպես՝  [[ատոմ]], [[զանգված]], [[էներգիա]], [[էնտրոպիա]], [[դաշտ (ֆիզիկա)|դաշտ]] և այլն) և այդ հասկացությունները կապակցող բնության երևույթների մաթեմատիկական ձևակերպումը։
+# Բնության մեջ դիտվող երևույթների բացատրությունը բնության օրենքների ձևակերպման հիման վրա։
+# Բնության նոր երևույթների կանխատեսում։
+Տեսական ֆիզիկային մոտ է  [[մաթեմատիկական ֆիզիկան]], որն ուսումնասիրում է ֆիզիկական մոդելները հատկությունները մաթեմատիկական խիստ մոտեցումներով, սակայն չի զբաղվում ֆիզիկական հասկացությունների ընտրությամբ և մոդելները իրականության հետ համադրելով, չնայած կորղ է կանխատեսել նոր  երևույթներ։
-Տեսական ֆիզիկային չի հետաքրքրում նաև նման հարցադրումներ. «ի՞նչու մաթեմատիկան չպիտի նկարագրի բնությունը»։ Նա չի ընդունում որպես պոստուլատ առ այն, որ մաթեմատիկական նկարագրումները բնության մասին չափազանց էֆեկտիվ են և ուսումնասիրում են այդ պուստալատի հետևանքները։
-Խիստ ասած՝ տեսական ֆիզիկան չի ուսումնասիրում բնության գործառույթները, այն ուսումնասիրում է միայն տեսական մոդելների գործառույթները։ Ավելին՝ տեսական [[ֆիզիկա]]ն,  ինքնաբերաբար, հաճախ  ուսումնասիրում է ցանկացած մոդելներ՝ առանց [[բնական երևույթ]]ների կապի։
-Տեսական ֆիզիկայի պարտականությունը մնում է [[բնության կանոններ]]ը հայտնաբերելը և հասկանալը, ղեկավարել ֆիզիկական կանոնների ամպը, երկրորդ՝ հետևելով այդ կանոններին նկարագրել սպասվող [[ֆիզկիական սիստեմներ]]ի բնույթը։ Տեսական ֆիզիկայի  առանձնահատկությունը համեմատած մյուս կոնկրետ գիտությունների հետ հետևյալն է՝ այն հետազոտում է դեռ անհայտ ֆիզիկական երևույթներ և ճիշտ չափման արդյունքներ։
-Քանի որ տեսական ֆիզիկան աշխատում է մաթեմատիկական մոդելների հետ, չափից կարևոր պահանջ է մաթեմատիկական կայունությունը ֆիզիկական տեսություններում։  Տեսական ֆիզիկան և մաթեմատիկան հնարավորություն են տալիս ստանալ հուշումներ այն դեպքում, երբ փորձի արդյունքը հայտնի է։
+== Առանձնահատկություններ ==
-Ֆիզիկական տեսության կառուցվածքը պետք է պարունակի.
+Տեսական ֆիզիկան չի դիտարկում «ինչո՞ւ մաթեմատիկան պիտի նկարագրի բնությունը» տիպի հարցերը։ Տեսական ֆիզիկան որպես պոստուլատ է ընդունում այն, որ ինչ֊ինչ պատճառներով, բնության երևույթների մաթեմատիկական նկարագրությունը չափազանց արդյունավետ է<ref>[http://ufn.ru/ru/articles/1968/3/f/ Е. Wigner, The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences, Comm. Pure and Appl. Math. 131, 1 (1960)] {{ref-en}} Է․ Վիգներ, Е. Вигнер, , Մաթեմատիկայի անըմբռնելի արդյունավետությունը բնական գիտություններում</ref>, և ուսումնասիրում է այդ պոստուլատի հետևանքները։ Խստորեն ասած, տեսական ֆիզիկան ուսումնասիրում է ոչ թե հենց բնության հատկությունները, այլ՝ առաջարկվող տեսական մոդելների հատկությունները։ Բացի այդ, հաճախ տեսական ֆիզիկան ուսումնասիրում է որոշ մոդելներ «հենց իրենցով»՝ առանց դրանք կապելու  բնության որոշակի երևույթի հետ։
-* Մաթեմատիկական մոդելի նկարագրություն։
-* Մաթեմատիկական աքսիոմանները որոշի։
+Սակայն տեսական ֆիզիկայի հիմնական խնդիրը մնում է, առաջին,  ֆիզիկական երևույթների որևէ տիրույթներում կառավարող բնության առավել ընդհանուր օրենքները բացահայտելը և ըմբռնելը, և երկրորդ, այդ օրենքներից ելնելով, իրականության մեջ ֆիզիկական համակարգերի սպասվող վարքը նկարագրելը։  Ի տարբերություն մյուս բնական գիտությունների, տեսական ֆիզիկայի գրեթե յուրօրինակ առանձնահատկությունը դեռևս անհայտ ֆիզիկական երևույթները կանխատեսելը և չափումների ճիշտ արդյունքներ ստանալն է։
-* Մաթեմատիկական օբյեկտները դիտակվեն որպես ֆիզիկական օբյեկտներ։
-* Անմիջական մաթեմատիկական հետաքննությունները, աքսիոմանները և նրանց համարժեքները իրական կյանքում որպես տեսություններիի կանխատեսում։
-Դրանից պարզ է դառնում, որ պնդումները՝ «միգուցե համարժեքություան տեսությունը սխալ է» անիմաստ են։ Համարժեքության տեսություն, ինչպես ֆիզիկական տեսությունը, բավարարող պնդումներով արդեն ճիշտ է։ Եթե նունիսկ այնպես ստացվի, որ այն չհամապատասխանի ինչ-որ փորձի կանխատեսմանը, ուրեմն նշանակում է, որ այդ երևույթներում իրականում չի օգտագործվում։ Պահանջվում է փնտրել նոր թեորեմ և կարող ստացվել, որ համարժեքության թեորեմը կդառնա մի նոր սահման այդ նոր տեսության մեջ։ Տեսության տեսակետից, կատաստրոֆիկ ոչինչ չկա։
 == Հայաստանում ==
 Հայաստանը [[Խորհրդային Հայաստան|խորհրդային տարիներին]] կարողացավ կենտրոնացնել և աճեցնել տեսական ֆիզիկայի ազդեցիկ ներուժ, որը անկախության 20 տարիների ընթացքում Հայաստանի մրցունակ ոլորտներից ամենամրցունակներից է։ Տեսական ֆիզիկայի հիմնական հետազոտությունները իրականացվում են [[Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտ]]ում, [[Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտ]]ում, [[Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ]]ում, [[Բյուրականի աստղադիտարան]]ում, [[Գիտությունների ազգային ակադեմիա]]յի մի շարք այլ ինստիտուտներում, [[Երևանի Պետական Համալսարան]]ում և [[Հայ-ռուսական (սլավոնական) համալսարան]]ում։
+== Ծանոթագրություններ ==
+{{ծանցանկ}}
 == Արտաքին հղումներ ==