«Ֆոնոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

20:49, 20 Մայիսի 2015-ի տարբերակ

Ֆոնոն (հունարեն՝ φωνή ձայն, հնչյուն ), բյուրեղային ցանցի ատոմների տատանումներով պայմանավոված տարրական գրգռումների քվանտ, քվազիմասնիկ: Հավասարակշռության դիրքերի շուրջը ատոմների փոքր տատանումները, այսպես կոչված ներդաշնակ մոտավորությամբ, բերվում են անկախ օսցիլյատորների հավաքածուի , որը քվանտամեխանիկական համապատասխանության սկզբունքի համաձայն, համարժեք է ֆոնոններից բաղկացած իդեալական գազին:

Հիմնական բնութագրեր

Ֆոնոնն ունի

\varepsilon =\hbar \omega ({\vec {k}})

էներգիա

և

{\vec {p}}={\vec {\hbar k}}

քվազիիմպուլս: $\hbar$ -ը Պլանկի հաստատունն է, $\omega$ -ն՝ ատոմների տատանման հաճախությունը, ${\vec {k}}$ -ն՝ քվազիալիքային վեկտորը։ $\omega ({\vec {k}})$ ֆունկցիոնալ կախումը կոչվում է դիսպերսիայի օրենք։ Փոքր $k$ -երի դեպքում, դիսպերսիայի օրենքի վարքից կախված, տարբերում են ձայնային և օպտիկական ֆոնոններ։

Լինելով բոզե-մասնիկներ՝ ֆոնոնները թերմոդինամիկական հավասարակշռության վիճակում նկարագրվում են Բոզե-Այնշտայնի վիճակագրությամբ: Սակայն, ի տարբերություն սովորական մասնիկների, ֆոնոնները կարող են ծնվել ու ոչնչանալ, և նրանց կոնցենտրացիան կախված է ջերմաստիճանից: Ֆոնոնների թվի ոչ հաստատուն լինելը հանգեցնում է ֆոնոնային գազի քիմիական պոտենցիալի զրոյին հավասարվելուն: Տվյալ քվանտային վիճակում ֆոնոնների թիվը որոշվում է Պլանկի բանաձևով.

{\bar {N}}={\frac {1}{e^{\frac {\varepsilon }{kT}}-1}}

։

Վերջինս դիսպերսիայի օրենքի հետ միասին թույլ են տալիս հաշվել բյուրեղի միջին էներգիան և հետևաբար մնացած բոլոր թերմոդինամիկական բնութագրերը (օրինակ, ջերմունակությունը):

Ֆոնոն-ֆոնոնային ցրում

Ատոմի փոխազդեցության ուժերի ոչ ներդաշնակ մասի հաշվի առնելը հանգեցնում է ֆոնոնների միջև բախումների դրսևորմանը: Ֆոնոն-ֆոնոնային ցրման պրոցեսներով էլ հենց պայմանավորված է ֆիզիկական այնպիսի երևույթների գոյությունը, ինչպիսիք են բյուրեղների ջերմային ընդարձակումը, զրոյից տարբեր ջերմադիմադրությունը (տես ջերմահաղորդականություն) և այլն։ Ֆոնոնները փոխազդում են նաև այլ քվազիմասնիկների (հաղորդականության էլեկտրոններ, մագնոններ և այլն) հետ: Ֆիզիկական մի շարք երևույթների (էլեկտրադիմադրության առաջացման հիմնական մեխանիզմը մետաղներում և կիսահաղորդիչներում, գերհաղորդականություն և այլն) առաջացման հիմնական մեխանիզմը հիմքում ընկած է էլեկտրոն-ֆոնոնային փոխազդեցությունը:

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{վիքիֆիկացում}}
-==== Ֆոնոնի ընդհանուր բնութագիրը ====
 [[File:Քվազիմասնիկ.png|thumb|քվազիմասնիկ]]
-Բյուրեղային ցանցի աոմների տատանումներով պայմանավոված տարրական գրգռումների [[քվանտ]], [[քվազիմասնիկ]]: Հաշվեկշռության դիրքերի շուրջը, [[ատոմ]]ների փոքր տատանումները, այսպես կոչված [[ներդաշնակ]] մոտավորությամբ, բերվում են անկախ ''օսցիլիատորների'' հավաքածուի , որը քվանտամեխանիկական համապատասխանության սկզբունքի համաձայն, համարժեք է [[ֆոնոն]]ներից բաղկացացծ իդիալական գազին: Ֆոնոնն ունի [[էներգիա]] և [[քվազիիմպուլս]]:
+'''Ֆոնոն''' ({{lang-gr|φωνή}} ձայն, հնչյուն ), [[բյուրեղային ցանց]]ի ատոմների տատանումներով պայմանավոված տարրական գրգռումների [[քվանտ]], [[քվազիմասնիկ]]: Հավասարակշռության դիրքերի շուրջը [[ատոմ]]ների փոքր տատանումները, այսպես կոչված [[ներդաշնակ տատանումներ|ներդաշնակ]] մոտավորությամբ, բերվում են անկախ [[օսցիլյատոր]]ների հավաքածուի , որը [[քվանտային մեխանիկա|քվանտամեխանիկական]] համապատասխանության սկզբունքի համաձայն, համարժեք է [[ֆոնոն]]ներից բաղկացած [[իդեալական գազի]]ն:
-Լինելով [[բոզե-մասնիներ]] Ֆոնոնները թերմոդինամիկական հավասարակշռության վիճակում նկարագրվում են [[Բոզե-Էյնշտեյն]]ի վիճակագրությամբ: Սակայն ի տարբերություն սովորական մասնիկների Ֆոնոնները կարող են նվել ու ոչնչանալ, և նրանց կոնցետրացիան կախված է ջերմաստիճանից: Ֆոնոնների թվի ոչ հաստատուն լինելը հանգեցնում է ֆոնոնային գազի քիմիական պոտենցիալի զրոյին հավասարբելու: Տվյալ քվանտային վիճակում Ֆոնոնների թիվը որոշվում է [[Պլանկի բանաձև]]ով:
-Վերջինս [[դիսպերսիա]]յի օրենքի հետ միասին թույլ են տալիս հաշվել բյուրեղի միջին էներգիան և հետևաբար մնացած բոլոր թերմոդինամիկական բնութագրերը:
-Ատոմի փոխազդեցության ուժերի ոչ ներդաշնակ մասի  հաշվի առնելը հանգեցնում է Ֆոնոնների միջև բախումների դրսևորմանը:
+== Հիմնական բնութագրեր ==
-==== Ֆոնոն-ֆոնոնային ցրում ====
+Ֆոնոնն ունի
-Ֆոնոն-ֆոնոնային ցրման պրոցեսներով էլ հենց պայմանավորված է  ֆիզիկական այնպիսի երևույթների գոյությունը,ինչպիսիք են բյուրեղների ջերմային ընդարձակումը, զրոյից տարբեր ջերմաստիճաններում:
+:<math>\varepsilon = \hbar \omega (\vec k)</math>
-Ֆոնոնները փոխազդում են նաև այլ քվազիմասնիկների հետ: Ֆիզիկական մի շարք երևույթների առաջացման հիմնական մեխանիզմը  հիմքում ընկած է էլեկտրոն-ֆոնոնային փոխազդեցությունը:
+[[էներգիա]]
+և
+:<math>\vec p = \vec {\hbar k}</math>
+[[իմպուլս (շարժման քանակ)|քվազիիմպուլս]]: <math>\hbar</math>-ը [[Պլանկի հաստատուն]]ն է, <math>\omega</math>-ն՝ ատոմների տատանման [[հաճախություն]]ը, <math> \vec  k</math>-ն՝ [[ալիքային վեկտոր|քվազիալիքային վեկտորը]]։ <math>\omega (\vec  k)</math> ֆունկցիոնալ կախումը կոչվում է [[դիսպերսիայի օրենք]]։ Փոքր <math> k</math>-երի դեպքում, դիսպերսիայի օրենքի վարքից կախված, տարբերում են ձայնային և օպտիկական ֆոնոններ։
+Լինելով [[բոզե-մասնիկներ]]՝ ֆոնոնները թերմոդինամիկական հավասարակշռության վիճակում նկարագրվում են [[Բոզե-Այնշտայնի վիճակագրություն|Բոզե-Այնշտայնի վիճակագրությամբ]]: Սակայն, ի տարբերություն սովորական մասնիկների, ֆոնոնները կարող են [[մասնիկների ծնում և ոչնչացում|ծնվել ու ոչնչանալ]], և նրանց [[կոնցենտրացիա]]ն կախված է [[ջերմաստիճան]]ից: Ֆոնոնների թվի ոչ հաստատուն լինելը հանգեցնում է ֆոնոնային գազի [[քիմիական պոտենցիալ]]ի զրոյին հավասարվելուն: Տվյալ [[քվանտային վիճակ]]ում ֆոնոնների թիվը որոշվում է [[Պլանկի բանաձև]]ով.
+:<math>\bar N = \frac {1} {e^{\frac {\varepsilon}{kT}}-1}</math>։
+Վերջինս [[դիսպերսիա]]յի օրենքի հետ միասին թույլ են տալիս հաշվել բյուրեղի միջին էներգիան և հետևաբար մնացած բոլոր [[թերմոդինամիկա|թերմոդինամիկական]] բնութագրերը (օրինակ, [[ջերմունակություն]]ը):
+== Ֆոնոն-ֆոնոնային ցրում ==
+Ատոմի փոխազդեցության ուժերի ոչ ներդաշնակ մասի  հաշվի առնելը հանգեցնում է ֆոնոնների միջև բախումների դրսևորմանը:
+Ֆոնոն-ֆոնոնային ցրման պրոցեսներով էլ հենց պայմանավորված է  ֆիզիկական այնպիսի երևույթների գոյությունը, ինչպիսիք են [[բյուրեղ]]ների ջերմային ընդարձակումը, զրոյից տարբեր ջերմադիմադրությունը (տես [[ջերմահաղորդականություն]]) և այլն։
+Ֆոնոնները փոխազդում են նաև այլ քվազիմասնիկների (հաղորդականության էլեկտրոններ, մագնոններ և այլն) հետ: Ֆիզիկական մի շարք երևույթների (էլեկտրադիմադրության առաջացման հիմնական մեխանիզմը մետաղներում և կիսահաղորդիչներում, գերհաղորդականություն և այլն) առաջացման հիմնական մեխանիզմը  հիմքում ընկած է էլեկտրոն-ֆոնոնային փոխազդեցությունը:
 {{ՀՍՀ}}
 [[Կատեգորիա:Պինդ մարմնի ֆիզիկա]]
-== Հանրագիտարան ==