«Ուզբեկներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ուզբեկներ
Ընդհանուր քանակ
	30.000.000
Բնակեցում
Լեզու(ներ)
	Ուզբեկերեն
Հավատք(ներ)
	Սուննի իսլամ
Բարեկամական էթնիկ խմբեր
	Թուրքմեններ, Կիրգիզներ, Ղազախներ
Ծագել են
	Կենտրոնական Ասիայում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

21:48, 14 Մայիսի 2015-ի տարբերակ

Ուզբեկներ (ինքնանվանումը՝ ուզբեկ), ազգ Միջին Ասիայում, Ուզբեկստանի հիմնական բնակչությունը։

Բնակչություն

Ընդհանուր թիվը 30 միլիոն է (2013), որից Ուզբեկստանում ապրում է 23 929 309, Տաջիկստանում՝ 1 210 236, Ղրղզստանում 980 000, Ղազախստանում՝ 490 000, Թուրքմենստանում՝ 260 000։ Ռուսաստանում ապրող ուզբեկների թիվը 2002 թվականի պաշտոնական տվյալներով հասել է 499 862-ի:

Լեզու և կրոն

Խոսում են ուզբեկերեն։ Հավատացյալները սուննի մուսուլմաններ են։

Մարդաբանակ գծեր

Ուզբեկստանի տարածքում հնում բնակվել են եվրոպեոիդ մարդաբանական տիպին պատկանող իրանալեզու ժողովուրդներ ու ցեղեր (սողդիացիներ, խորեզմցիներ, բակտրիացիներ, ֆերգանացիներ և սակա-մասսագետներ)։

Պատմություն

Մ․ թ․ 1-ին հազարամյակի կեսին Կենտրոնական Ասիայից սկսել են Միջինասիական միջագետք թափանցել մոնղոլոիդ մարդաբանական տիպին պատկանող թյուրքալեզու որոշ ցեղախմբեր։ Այդ հոսքն ուժեղացել է 6-րդ դարի 2-րդ կեսից, երբ Միջին Ասիան մտել է Թյուրքական խաքանության կազմի մեջ։ Հետագա դարերում թյուրք, որոշ ցեղեր աստիճանաբար անցել են նստակեցության և միաձուլվել իրանալեզու ժողովուրդներին, մնացածները շարունակել են վարել վաչկատուն կյանք՝ պահպանելով տոհմացեղային ավանդույթները։ Միջինասիական միջագետքը Կարախանյանների պետության մեջ մտնելու ժամանակաշրջանում (11-12-րդ դարեր) այնտեղ հաստատված թյուրքալեզու ցեղերի հիման վրա սկսվել է ուզբեկ, ժողովրդի կազմավորումը։

13-րդ դարում թաթար-մոնղոլների նվաճումների հետևանքով Միջինասիական միջագետքում հաստատվել են թուրքական և մոնղոլական նոր ցեղեր։ Ուզբեկների՝ որպես ժողովրդի կազմավորումը, հիմնականում տեղի է ունեցել դեշտ-ի ղփչաղ կամ ուզբեկ կոչվող թյուրքական ցեղերի զանգվածային ներթափանցումից (15-րդ դարի վերջ - 16-րդ դարի) հետո։

20-րդ դարի սկզբին ուզբեկների կազմում առկա էին ազգագրության 3 մեծ խմբեր՝ երկրագործությամբ, արհեստներով ու առետրով զբաղվող նստակյացներ, նախամոնղոլական և ետմոնղոլական ժամանակներում հաստատված թյուրք, խաշնարած ցեղերի հետնորդներ, որոնց մեծամասնությունը պահպանում էր «թյուրք» ինքնանվանումը, և 15-16-րդ դարերում դեշտ-ի ղփչաղ ուզբեկ, ցեղերի սերունդներ։ Ուզբեկ, ցեղերի անցումը նստակեցության սկսվել է 15-րդ դարում և ավարտվել 20-րդ դարի սկզբին։

1917 թվականի Հոկտեմբերյան հեղափոխության նախօրյակին դեռես ավարտված չէր ուզբեկական բուրժուական ազգի ձեավորումը։ Խորհրդային կարգերի պայմաններում Ուզբեկներ ձեռք բերեցին իրենց ազգային պետականությունը և ձևավորվեցին իբրև սոցիալիստական ազգ, հաղթահարեցին տնտեսական և մշակութային հետամնացությունը, մեծ հաջողությունների հասան գիտության և արվեստի զարգացման բնագավառներում։

Տես նաև

Ուզբեկստան

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{Տեղեկաքարտ Էթնիկ խումբ
 |անվանում = Ուզբեկներ
-|քանակություն = 14.000.000
+|քանակություն = 30.000.000
 |պատկեր = <table border=0 align="center"><tr>
 </tr>
@@ Տող 10. / Տող 10. @@
 |երկրամաս1 ={{դրոշավորում|Աֆղանստան}}
 |հղում1 =
-|քանակ1 = 13 հազար
+|քանակ1 = 2 799 726
-|երկրամաս2 = [[ԽՍՀ]]
+|երկրամաս2 = {{դրոշավորում|Ուզբեկստան}}
-|քանակ2 = 10 մլն 569 հազար
+|քանակ2 = 23 929 309
 |լեզու = [[Ուզբեկերեն]]
-|հավատք = ս[[Սուննի իսլամ]]
+|հավատք = [[Սուննի իսլամ]]
 |բարեկամ =[[Թուրքմեններ, Կիրգիզներ, Ղազախներ]]
 |ծագում=[[Կենտրոնական Ասիա]]յում
 }}
-'''Ուզբեկներ''' (ինքնանվանումը՝ ուզբեկ), ազգ [[ԽՍՀՄ]]-ում, Ուզբեկներ [[ԽՍՀ]] հիմնական բնակչությունը։
+'''Ուզբեկներ''' (ինքնանվանումը՝ ուզբեկ), ազգ [[Միջին Ասիա]]յում, [[Ուզբեկստան]]ի հիմնական բնակչությունը։
 == Բնակչություն ==
+Ընդհանուր թիվը 30 միլիոն է ([[2013]]), որից Ուզբեկստանում ապրում է 23 929 309, [[Տաջիկստան]]ում՝ 1 210 236, [[Ղրղզստան]]ում 980 000, [[Ղազախստան]]ում՝ 490 000, [[Թուրքմենստան]]ում՝ 260 000։ Ռուսաստանում ապրող ուզբեկների թիվը 2002 թվականի պաշտոնական տվյալներով հասել է 499 862-ի:
-Ընդհանուր թիվը ԽՍՀՄ-ում՝ 14 մլն ([[1983]]), Ուզբեկներ [[ԽՍՀ]]-ում ապրում է 10 մլն 569 հազար (1979, հանրապետության բնակչության 68,7%-ը), 873 հազար՝ [[Տաջիկներ]] ԽՍՀ-ում, 426 հազար՝ [[Կիրգիզներ]] [[ԽՍՀ]]-ում, 263 հազար՝ [[Ղազախներ]] [[ԽՍՀ]]-ում, 234 հազար՝ [[Թուրքմեններ]] [[ԽՍՀ]]-ում։ [[ԽՍՀ]]-ից դուրս 1,5 մլն Ուզբեկներ բնակվում են [[Աֆղանստան]]ում, մոտ 13 հազար՝ [[ՉԺՀ]]-ի արմարևմտյան շրջանների որոշ [[քաղաք]]ներում։
 == Լեզու և կրոն ==
@@ Տող 29. / Տող 29. @@
 [[Պատկեր:Boukhara 4749a.jpg|մինի|ձախից|Ուզբեկ կին]]
 [[Պատկեր:Uzbek man from central Uzbekistan.jpg|մինի|ձախից|Ազգային տարազով ուզբեկ մեծահասակ տղամարդ]]
-Ուզբեկներ ԽՍՀ տարածքում հնում բնակվել են եվրոպեոիդ մարդաբանական տիպին պատկանող իրանալեզու ժողովուրդներ ու ցեղեր (սողդիացիներ, խորեզմցիներ, բակտրիացիներ, ֆերգանացիներ և սակա-մասսագետներ)։
+Ուզբեկստանի տարածքում հնում բնակվել են եվրոպեոիդ մարդաբանական տիպին պատկանող իրանալեզու ժողովուրդներ ու ցեղեր (սողդիացիներ, խորեզմցիներ, բակտրիացիներ, ֆերգանացիներ և սակա-մասսագետներ)։
 == Պատմություն ==
 Մ․ թ․ 1-ին հազարամյակի կեսին [[Կենտրոնական Ասիա]]յից սկսել են Միջինասիական միջագետք թափանցել մոնղոլոիդ մարդաբանական տիպին պատկանող թյուրքալեզու որոշ ցեղախմբեր։ Այդ հոսքն ուժեղացել է 6-րդ դարի 2-րդ կեսից, երբ [[Միջին Ասիա]]ն մտել է Թյուրքական խաքանության կազմի մեջ։ Հետագա դարերում թյուրք, որոշ ցեղեր աստիճանաբար անցել են նստակեցության և միաձուլվել իրանալեզու ժողովուրդներին, մնացածները շարունակել են վարել վաչկատուն կյանք՝ պահպանելով տոհմացեղային ավանդույթները։ Միջինասիական միջագետքը Կարախանյանների պետության մեջ մտնելու ժամանակաշրջանում (11-12-րդ դարեր) այնտեղ հաստատված թյուրքալեզու ցեղերի հիման վրա սկսվել է ուզբեկ, ժողովրդի կազմավորումը։
--րդ դարում թաթար-մոնղոլների նվաճումների հետևանքով Միջինասիական միջագետքում հաստատվել են թուրքական և մոնղոլական նոր ցեղեր։ Ուզբեկների՝ որպես ժողովրդի կազմավորումը, հիմնականում տեղի է ունեցել դեշտ-ի ղփչաղ կամ ուզբեկ կոչվող թուրք, ցեղերի զանգվածային ներթափանցումից (15-րդ դարի վերջ - 16-րդ դարի) հետո։
+-րդ դարում թաթար-մոնղոլների նվաճումների հետևանքով Միջինասիական միջագետքում հաստատվել են թուրքական և մոնղոլական նոր ցեղեր։ Ուզբեկների՝ որպես ժողովրդի կազմավորումը, հիմնականում տեղի է ունեցել դեշտ-ի ղփչաղ կամ ուզբեկ կոչվող թյուրքական ցեղերի զանգվածային ներթափանցումից (15-րդ դարի վերջ - 16-րդ դարի) հետո։
--րդ դարի սկզբին Ուզբեկների կազմում առկա էին ազգագրության 3 մեծ խմբեր՝ երկրագործությամբ, արհեստներով ու առետրով զբաղվող նստակյացներ, նախամոնղոլական և ետմոնղոլական ժամանակներում հաստատված թյուրք, խաշնարած ցեղերի հետնորդներ, որոնց մեծամասնությունը պահպանում էր «թյուրք» ինքնանվանումը, և 15-16-րդ դարերում դեշտ-ի ղփչաղ ուզբեկ, ցեղերի սերունդներ։ Ուզբեկ, ցեղերի անցումը նստակեցության սկսվել է 15-րդ դարում և ավարտվել 20-րդ դարի սկզբին։
+-րդ դարի սկզբին ուզբեկների կազմում առկա էին ազգագրության 3 մեծ խմբեր՝ երկրագործությամբ, արհեստներով ու առետրով զբաղվող նստակյացներ, նախամոնղոլական և ետմոնղոլական ժամանակներում հաստատված թյուրք, խաշնարած ցեղերի հետնորդներ, որոնց մեծամասնությունը պահպանում էր «թյուրք» ինքնանվանումը, և 15-16-րդ դարերում դեշտ-ի ղփչաղ ուզբեկ, ցեղերի սերունդներ։ Ուզբեկ, ցեղերի անցումը նստակեցության սկսվել է 15-րդ դարում և ավարտվել 20-րդ դարի սկզբին։
-[[1917]] թվականի [[Հոկտեմբերյան հեղափոխության]] նախօրյակին դեռես ավարտված չէր ուզբեկ, բուրժուական ազգի ձեավորումը։ Սովետականկարգերի պայմաններում Ուզբեկներ ձեռք բերեցին իրենց ազգային պետականությունը (Ուզզբեկներ [[ԽՍՀ]]) և ձևավորվեցին իբրև սոցիալիստական ազգ, հաղթահարեցին տնտեսական և մշակութային հետամնացությունը, մեծ հաջողությունների հասան գիտության և արվեստի զարգացման բնագավառներում։ Պատմության, տնտեսության և մշակույթի մասին։
+[[1917]] թվականի [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան հեղափոխության]] նախօրյակին դեռես ավարտված չէր ուզբեկական բուրժուական ազգի ձեավորումը։ Խորհրդային կարգերի պայմաններում Ուզբեկներ ձեռք բերեցին իրենց ազգային պետականությունը և ձևավորվեցին իբրև սոցիալիստական ազգ, հաղթահարեցին տնտեսական և մշակութային հետամնացությունը, մեծ հաջողությունների հասան գիտության և արվեստի զարգացման բնագավառներում։
 == Տես նաև ==
+*[[Ուզբեկստան]]
-*[[Ուզբեկական ԽՍՀ]]
 {{ՀՍՀ}}