«Միություն և առաջադիմություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ կետադրական, ձևաչափ |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Տեղեկաքարտ կուսակցություն |
|||
{{Հայոց Ցեղասպանություն}} |
|||
|անվանում = Միություն և առաջադիմություն |
|||
|անվանում_բնիկ = {{lang-ota|إتحاد و ترقى}} </br>{{lang-tr|İttihat ve Terakki}} |
|||
|պատկեր = |
|||
|colorcode = |
|||
|առաջնորդ = [[Ջեմալ փաշա]], [[Թալեաթ Մեհմեդ]], [[Էնվեր փաշա]] |
|||
|հիմնադրված = 1889 թ. այիսի 21 |
|||
|գաղափարախոսություն = սահմանադրականությունը, օսմանիզմ, պանթուրքիզմ, թուրքական ազգասիրություն |
|||
|հայացք = |
|||
|կրոնք = իսլամ |
|||
|գույներ = |
|||
|շտաբ = Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն |
|||
|թերթ = |
|||
|ազգային = |
|||
|միջազգային = |
|||
|աթոռներ1_վերնագիր = |
|||
|աթոռներ1 = <!-- {{Տեղեկաքարտ կուսակցություն/աթոռներ|շահած_աթոռներ|ընդհանուր_աթոռներ|hex=#ff0000}} --> |
|||
|աթոռներ2_վերնագիր = |
|||
|աթոռներ2 = |
|||
|աթոռներ3_վերնագիր = |
|||
|աթոռներ3 = |
|||
|աթոռներ4_վերնագիր = |
|||
|աթոռներ4 = |
|||
|կայք = |
|||
}} |
|||
'''Միություն և առաջադիմություն''' ([[թուրքերեն|թուրք.]] «Ittihat ve terakki», «իթթիհաթ վե թերաքքի»), [[Երիտասարդ Թուրքեր|երիտթուրքեր]], թուրքական քաղաքական կուսակցություն։ Հիմնվել է [[1889]] թ. [[մայիսի 21]]-ին՝ «Օսմանյան միասնության ընկերություն» անունով։ Նպատակը [[1876]] թվականի Սահմանադրության վերականգնումն էր և պառլամենտի գումարումը։ Ավելի ուշ վերանվանվել է «Միության և առաջադիմության օսմանյան ընկերություն» և միավորվել երիտթուրքերի [[Փարիզ]]ի խմբի հետ։ Հիմնադիրներն էին Աբդուլլահ Ջևդեթը, Իսհակ Սյուքութին, Իբրահիմ Թեմոն, Հիլմի Թունալըն և Աքիլ Մուխթարը։ Հալածանքների պատճառով ղեկավարները փախել են արտասահման։ [[1897]] թվականին սկսել են գործել ընկերության [[Ժնև]]ի, ապա և [[Կահիրե]]ի բաժանմունքները։ Ընկերությունը հրատարակել է թերթեր [[Կ.Պոլիս|Կ.Պոլսում]], [[Զմյուռնիա]]յում, [[Ժնև]]ում, [[Կահիրե]]ում, քննադատել [[Աբդուլ Համիդ II|Աբդուլ Համիդ ll]]-ի վարչակարգը։ [[1902]] թվականին Փարիզի համագումարում ընկերությունը պառակտվել է 2 խմբի. Սաբահէդդինի կողմնակիցների և Ահմեդ Ռիզայի կողմնակիցների։ Դաշնակցության ներկայացուցիչ Խ. Մալումյանի միջնորդությամբ, կողմերը համաձայնել են միավորել ուժերը սուլթանի դեմ պայքարում։ Այդ ժամանակ [[Սալոնիկ]]ում գործել է Ազատության օսմանյան ընկերությունը, որը հանդես է եկել կայսրության ներքին գործերին եվրոպական տերությունների միջամտության դեմ. ագիտացիա արել բանակում և այլն։ 1908 թվականին այդ ընկերությունը որոշել է միավորվել Փարիզի ընկերության հետ, և նրա պարագլուխները մտել են ԿԿ կազմի մեջ։ [[1908]] թվականի [[հուլիսի 23]]-ի զինված հեղաշրջման հետևանքով իթթիհաթականները հռչակել են սահմանադրության վերականգնումը։ Դրանից հետո գաղտնի ԿԿ անդամներ [[Թալեաթ փաշա|Թալեաթը]], [[Էնվեր փաշա|Էնվերը]], [[Բեհաեդդին Շաքիր]]ը, Միդհաթ Շյուքրին և ուրիշներ Սալոնիկից տեղափոխվել են Կ. Պոլիս, շուտով նրանց գլխավորած ընկերությունը հռչակվել է քաղաքական կուսակցություն։ Լինելով պանթյուրքիզմի մոլի ջատագովներ՝ նրա պարագլուխները իրենց տասնամյա կառավարման ընթացքում (1908-18) [[Օսմանյան կայսրություն]]ը երեք անգամ ներքաշել են արկածախնդրական պատերազմների ([[1911]] թվականին՝ Տրիպոլիտանական, 1912-13-ին՝ [[Բալկանյան պատերազմներ (1912-1913)|Բալկանյան]], 1914-18-ին՝ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին աշխարհամարտ]]) մեջ՝ նոր տարածքներ զավթելու նպատակով։ |
'''Միություն և առաջադիմություն''' ([[թուրքերեն|թուրք.]] «Ittihat ve terakki», «իթթիհաթ վե թերաքքի»), [[Երիտասարդ Թուրքեր|երիտթուրքեր]], թուրքական քաղաքական կուսակցություն։ Հիմնվել է [[1889]] թ. [[մայիսի 21]]-ին՝ «Օսմանյան միասնության ընկերություն» անունով։ Նպատակը [[1876]] թվականի Սահմանադրության վերականգնումն էր և պառլամենտի գումարումը։ Ավելի ուշ վերանվանվել է «Միության և առաջադիմության օսմանյան ընկերություն» և միավորվել երիտթուրքերի [[Փարիզ]]ի խմբի հետ։ Հիմնադիրներն էին Աբդուլլահ Ջևդեթը, Իսհակ Սյուքութին, Իբրահիմ Թեմոն, Հիլմի Թունալըն և Աքիլ Մուխթարը։ Հալածանքների պատճառով ղեկավարները փախել են արտասահման։ [[1897]] թվականին սկսել են գործել ընկերության [[Ժնև]]ի, ապա և [[Կահիրե]]ի բաժանմունքները։ Ընկերությունը հրատարակել է թերթեր [[Կ.Պոլիս|Կ.Պոլսում]], [[Զմյուռնիա]]յում, [[Ժնև]]ում, [[Կահիրե]]ում, քննադատել [[Աբդուլ Համիդ II|Աբդուլ Համիդ ll]]-ի վարչակարգը։ [[1902]] թվականին Փարիզի համագումարում ընկերությունը պառակտվել է 2 խմբի. Սաբահէդդինի կողմնակիցների և Ահմեդ Ռիզայի կողմնակիցների։ Դաշնակցության ներկայացուցիչ Խ. Մալումյանի միջնորդությամբ, կողմերը համաձայնել են միավորել ուժերը սուլթանի դեմ պայքարում։ Այդ ժամանակ [[Սալոնիկ]]ում գործել է Ազատության օսմանյան ընկերությունը, որը հանդես է եկել կայսրության ներքին գործերին եվրոպական տերությունների միջամտության դեմ. ագիտացիա արել բանակում և այլն։ 1908 թվականին այդ ընկերությունը որոշել է միավորվել Փարիզի ընկերության հետ, և նրա պարագլուխները մտել են ԿԿ կազմի մեջ։ [[1908]] թվականի [[հուլիսի 23]]-ի զինված հեղաշրջման հետևանքով իթթիհաթականները հռչակել են սահմանադրության վերականգնումը։ Դրանից հետո գաղտնի ԿԿ անդամներ [[Թալեաթ փաշա|Թալեաթը]], [[Էնվեր փաշա|Էնվերը]], [[Բեհաեդդին Շաքիր]]ը, Միդհաթ Շյուքրին և ուրիշներ Սալոնիկից տեղափոխվել են Կ. Պոլիս, շուտով նրանց գլխավորած ընկերությունը հռչակվել է քաղաքական կուսակցություն։ Լինելով պանթյուրքիզմի մոլի ջատագովներ՝ նրա պարագլուխները իրենց տասնամյա կառավարման ընթացքում (1908-18) [[Օսմանյան կայսրություն]]ը երեք անգամ ներքաշել են արկածախնդրական պատերազմների ([[1911]] թվականին՝ Տրիպոլիտանական, 1912-13-ին՝ [[Բալկանյան պատերազմներ (1912-1913)|Բալկանյան]], 1914-18-ին՝ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին աշխարհամարտ]]) մեջ՝ նոր տարածքներ զավթելու նպատակով։ |
||
| Տող 9. | Տող 33. | ||
[[Կատեգորիա:Թուրքիայի պատմություն]] |
[[Կատեգորիա:Թուրքիայի պատմություն]] |
||
[[Կատեգորիա:Կուսակցություններ այբբենական կարգով]] |
|||
[[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության կուսակցություններ]] |
[[Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության կուսակցություններ]] |
||
06:50, 30 Ապրիլի 2015-ի տարբերակ
| Միություն և առաջադիմություն թուրքերեն՝ İttihad ve Terakki Cemiyeti | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կուսակցություն և քաղաքական կազմակերպություն |
| Երկիր | .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն |
| Առաջնորդ | Ջեմալ փաշա, Թալեաթ Մեհմեդ, Էնվեր փաշա |
| Հիմնադրված | 1889 թ. այիսի 21 |
| Լուծարված | 1918 |
| Գաղափարախոսություն | սահմանադրականությունը, օսմանիզմ, պանթուրքիզմ, թուրքական ազգասիրություն |
| Կրոնք | իսլամ |
| Շտաբ | Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն |
 Committee of Union and Progress Վիքիպահեստում | |
Միություն և առաջադիմություն (թուրք. «Ittihat ve terakki», «իթթիհաթ վե թերաքքի»), երիտթուրքեր, թուրքական քաղաքական կուսակցություն։ Հիմնվել է 1889 թ. մայիսի 21-ին՝ «Օսմանյան միասնության ընկերություն» անունով։ Նպատակը 1876 թվականի Սահմանադրության վերականգնումն էր և պառլամենտի գումարումը։ Ավելի ուշ վերանվանվել է «Միության և առաջադիմության օսմանյան ընկերություն» և միավորվել երիտթուրքերի Փարիզի խմբի հետ։ Հիմնադիրներն էին Աբդուլլահ Ջևդեթը, Իսհակ Սյուքութին, Իբրահիմ Թեմոն, Հիլմի Թունալըն և Աքիլ Մուխթարը։ Հալածանքների պատճառով ղեկավարները փախել են արտասահման։ 1897 թվականին սկսել են գործել ընկերության Ժնևի, ապա և Կահիրեի բաժանմունքները։ Ընկերությունը հրատարակել է թերթեր Կ.Պոլսում, Զմյուռնիայում, Ժնևում, Կահիրեում, քննադատել Աբդուլ Համիդ ll-ի վարչակարգը։ 1902 թվականին Փարիզի համագումարում ընկերությունը պառակտվել է 2 խմբի. Սաբահէդդինի կողմնակիցների և Ահմեդ Ռիզայի կողմնակիցների։ Դաշնակցության ներկայացուցիչ Խ. Մալումյանի միջնորդությամբ, կողմերը համաձայնել են միավորել ուժերը սուլթանի դեմ պայքարում։ Այդ ժամանակ Սալոնիկում գործել է Ազատության օսմանյան ընկերությունը, որը հանդես է եկել կայսրության ներքին գործերին եվրոպական տերությունների միջամտության դեմ. ագիտացիա արել բանակում և այլն։ 1908 թվականին այդ ընկերությունը որոշել է միավորվել Փարիզի ընկերության հետ, և նրա պարագլուխները մտել են ԿԿ կազմի մեջ։ 1908 թվականի հուլիսի 23-ի զինված հեղաշրջման հետևանքով իթթիհաթականները հռչակել են սահմանադրության վերականգնումը։ Դրանից հետո գաղտնի ԿԿ անդամներ Թալեաթը, Էնվերը, Բեհաեդդին Շաքիրը, Միդհաթ Շյուքրին և ուրիշներ Սալոնիկից տեղափոխվել են Կ. Պոլիս, շուտով նրանց գլխավորած ընկերությունը հռչակվել է քաղաքական կուսակցություն։ Լինելով պանթյուրքիզմի մոլի ջատագովներ՝ նրա պարագլուխները իրենց տասնամյա կառավարման ընթացքում (1908-18) Օսմանյան կայսրությունը երեք անգամ ներքաշել են արկածախնդրական պատերազմների (1911 թվականին՝ Տրիպոլիտանական, 1912-13-ին՝ Բալկանյան, 1914-18-ին՝ Առաջին աշխարհամարտ) մեջ՝ նոր տարածքներ զավթելու նպատակով։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին և ընթացքում «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության պարագլուխները ծրագրել և իրագործել են հայերի ցեղասպանությունը։ Պատերազմում Թուրքիայի պարտությունից հետո՝ 1918 թվականի հոկտեմբերի 19-ին, տեղի է ունեցել կուսակցության վերջին համագումարը, որը հայտարարել է ինքնալուծարման և նոր՝ «Թեջադդուդ» («Վերածնունդ») կուսակցության ստեղծման մասին։ Սակայն նոյեմբերի 2-ին դաշնակիցների (Անտանտի) զորքերը մտել են Կ.Պոլիս, և «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության պարագլուխները փախել են արտասահման։
1919—1920 թվականներին Կ.Պոլսում տեղի է ունեցել կուսակցության ԿԿ անդամների դատավարությունը։ Պատերազմի և հայերի ցեղասպանության գլխավոր հանցագործները հեռակա կարգով դատապարտվել են մահվան, սակայն հանցագործների զգալի մասը խուսափել է արդար պատժից։ Կուսակցության որոշ պարագլուխների մահվան դատավճիոն ի կատար են ածել հայ վրիժառուները։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|