«Ֆաունա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

18:30, 25 Ապրիլի 2015-ի տարբերակ

Ֆաունա (լատին․՝ Fauna՝ անտառների և դաշտերի աստվածուհի, կենդանիների հոտերի հովանավոր), որոշակի տարածքում կամ ջրատարածությունում (կամ երկրագնդի վրա) ապրող կենդանիների տեսակների ամբողջությունը։

Այս կամ այն շրջանի ֆաունան ձևավորվում է կենդանիների տարբեր խմբերի՝ ֆաունիստական համալիրների պատմական զարգացման պրոցեսում։ Ֆաունիստական համալիրների ծագման բացահայտումը սովորաբար դժվար է, իսկ երբեմն՝ անհնարին։ Այդ պատճառով կենդանիների տվյալ տեսակների որոշակի համալիրին պատկանելու մասին ավելի հաճախ դատում են այդ կենդանիների բնակության շրջանների՝ արեալների նմանության հիման վրա (կենդանիների այդ խմբերը կոչվում են ֆաունիստական տարրեր)։

Ֆաունան կազմող տեսակներն ունեն բնակության որոշակի վայրեր։ Այսպես՝ անապատային գոտու ֆաունաում կան կավային, ավազային, քարքարոտ անապատների, աղուտների, լճերի, գետերի, գետահովիտների բնա կիչներ և այլն։ Ֆաունաի ուսումնասիրման հիմնական եղանակներից է կենդանիների տեսակների հաշվառումը։ Ֆաունաի հետազոտման վերջնական արդյունքը երկրագնդի կամ նրա առանձին շրջանների ֆաունիստական կամ կենդանաաշխարհագրական շրջանացումն է, որը կատարվում է ֆաունաի վերլուծության հիման վրա։ Ֆաունան չպետք է շփոթել կենդանական աշխարհի հետ, որը բնորոշվում է ոչ միայն կենդանիների տեսակային կազմով, այլև անհատների թվով։

«Ֆաունա» տերմինն օգտագործվում է նաև կենդանիների կարգաբանական խմբերի (որևէ տարածքի թռչունների ֆաունա, բզեզների ֆաունա և այլն), որոշակի դարաշրջանի կենդանիների (ժամանակակից ֆաունա, միոցենային ֆաունա և այլն) կամ շերտերի որոշակի խմբերում բրածո կենդանիների մնացորդների (երկրաբանության մեջ) բնորոշման համար։ Ֆաունան ուսումնասիրող գիտությունը կոչվում է ֆաունիստիկա։ Ֆաունա են կոչվում նաև որոշակի տարածքների կենդանական աշխարհի կարգաբանական կազմի վերաբերյալ համահավաք ամփոփիչ աշխատությունները։

Ստուգաբանություն

Ֆանունա բառը ծագել է Ֆաունա հռեմեական աստվածուհու անունից, որը անտառների և դաշտերի, երկրի, բերքատվության կենդանիների հոտերի հովանավոր աստվածուհի է։ Հռոմեական աստվածը՝ Ֆաունն է, իսկ անտառի ոգիները՝ ֆաունները։ Բոլոր երեք բառերն էլ կապված են հունական Պան աստծո անվան հետ․ panis բառը, հռոմեական ֆաունայի համարժեքն է։ Առաջին անգամ բառն այս իմաստով օգտագործել է Լինեյը 1745 թվականին Fauna Suecica գրքի վերնագրում։

Տիպեր

Տարբերում են տունդրայի, տայգայի, անտառային, տափաստանային, կիսաանապատային, անապատային և այլ ֆաունիստական համալիրներ։ Որոշակի ֆաունան կազմող ֆաունիստական համալիրների թիվը կարող է տարբեր լինել։ Այսպես, տափաստանային գոտու ֆաունան կազմում են այստեղ տիրապետող տափաստանային ֆաունիստական համալիրը, ամենաբնակ (կոսմոպոլիտ) տեսակների համալիրը, այլ, օրինակ, անապատային և կիսաանապատային ֆաունիստական համալիրների ներկայացուցիչներ։

Տափաստանային ֆաունիստական համալիրն իր հերթին կազմված է մի քանի խմբից՝

էնդեմիկ (միայն այդ շրջանին բնորոշ) կենդանիներ,
ոչ էնդեմիկ, բայց տվյալ գոտու սահմաններից շատ չհեռացող տեսակներ,
գոտու սահմաններից համեմատաբար հեռու դուրս եկող, բայց ամենամեծ առատությամբ այդտեղ բնակվող տեսակներ։

Բոլոր գոտիներում կան ավտոխթոն (որոնց ծագումը կապված է այդ շրջանի հետ) և ներգաղթած (որոնք այդ շրջան են թափանցել ավելի ուշ) տեսակներ։

Տես նաև

Ֆլորա

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-[[Պատկեր:fauna.png|400px|մինի|Առանձին կղզու ֆաունան պայմանականորեն բնորոշող նկար]]
+[[Պատկեր:Australisk fauna, Nordisk familjebok.jpg|մինի|Ավստրալիայի և Օկեանիայի ֆաունան պատկերող նկար (1876)]]
-'''Ֆաունա''' ({{lang-lat|Fauna}} - անտառների և դաշտերի աստվածուհի, կենդանիների հոտերի հովանավոր), որոշակի տարածքում կամ ջրատարածությունում (կամ [[երկրագունդ|երկրագնդի]] վրա) ապրող կենդանիների տեսակների ամբողջությունը։
+'''Ֆաունա''' ({{lang-lat|Fauna}}՝ անտառների և դաշտերի աստվածուհի, կենդանիների հոտերի հովանավոր), որոշակի տարածքում կամ ջրատարածությունում (կամ [[երկրագունդ|երկրագնդի]] վրա) ապրող կենդանիների տեսակների ամբողջությունը։
-Այս կամ այն շրջանի ֆաունան ձևավորվում է կենդանիների տարբեր խմբերի՝ ֆաունիստական համալիրների պատմական զարգացման պրոցեսում։ Ֆաունիստական համալիրների ծագման բացահայտումը սովորաբար դժվար է, իսկ երբեմն՝ անհնարին։ Այդ պատճառով կենդանիների տվյալ տեսակների որոշակի համալիրին պատկանելու մասին ավելի հաճախ դատում են այդ կենդանիների բնակության շրջանների՝ արեալների նմանության հիման վրա (կենդանիների այդ խմբերը կոչվում են ֆաունիստական տարրեր)։
+Այս կամ այն շրջանի ֆաունան ձևավորվում է կենդանիների տարբեր խմբերի՝ ֆաունիստական համալիրների պատմական զարգացման պրոցեսում։ Ֆաունիստական համալիրների ծագման բացահայտումը սովորաբար դժվար է, իսկ երբեմն՝ անհնարին։ Այդ պատճառով կենդանիների տվյալ տեսակների որոշակի համալիրին պատկանելու մասին ավելի հաճախ դատում են այդ կենդանիների բնակության շրջանների՝ [[արեալ]]ների նմանության հիման վրա (կենդանիների այդ խմբերը կոչվում են ֆաունիստական տարրեր)։
+Ֆաունան կազմող տեսակներն ունեն բնակության որոշակի վայրեր։ Այսպես՝ անապատային գոտու ֆաունաում կան կավային, ավազային, քարքարոտ անապատների, աղուտների, լճերի, գետերի, գետահովիտների բնա կիչներ և այլն։ Ֆաունաի ուսումնասիրման հիմնական եղանակներից է կենդանիների տեսակների հաշվառումը։ Ֆաունաի հետազոտման վերջնական արդյունքը երկրագնդի կամ նրա առանձին շրջանների ֆաունիստական կամ կենդանաաշխարհագրական շրջանացումն է, որը կատարվում է ֆաունաի վերլուծության հիման վրա։ Ֆաունան չպետք է շփոթել կենդանական աշխարհի հետ, որը բնորոշվում է ոչ միայն կենդանիների տեսակային կազմով, այլև անհատների թվով։
-Տարբերում են [[տունդրա]]յի, [[տայգա]]յի, [[անտառ]]ային, [[տափաստան]]ային, [[կիսաանապատ]]ային, [[անապատ]]ային և այլ ֆաունիստական համալիրներ։ Որոշակի ֆաունան կազմող ֆաունիստական համալիրների թիվը կարող է տարբեր լինել։ Այսպես, տափաստանային գոտու ֆաունան կազմում են․
-# այստեղ տիրապետող տափաստանային ֆաունիստական համալիրը
+«Ֆաունա» տերմինն օգտագործվում է նաև կենդանիների կարգաբանական խմբերի (որևէ տարածքի թռչունների ֆաունա, բզեզների ֆաունա և այլն), որոշակի դարաշրջանի կենդանիների (ժամանակակից ֆաունա, միոցենային ֆաունա և այլն) կամ շերտերի որոշակի խմբերում բրածո կենդանիների մնացորդների (երկրաբանության մեջ) բնորոշման համար։ Ֆաունան ուսումնասիրող գիտությունը կոչվում է [[ֆաունիստիկա]]։ Ֆաունա են կոչվում նաև որոշակի տարածքների կենդանական աշխարհի կարգաբանական կազմի վերաբերյալ համահավաք ամփոփիչ աշխատությունները։
-# ամենաբնակ (կոսմոպոլիտ) տեսակների համալիրը,
+== Ստուգաբանություն ==
-# այլ, օրինակ, անապատային և կիսաանապատային ֆաունիստական համալիրների ներկայացուցիչներ։
+Ֆանունա բառը ծագել է [[Ֆաունա (աստվածուհի)|Ֆաունա]] հռեմեական աստվածուհու անունից, որը անտառների և դաշտերի, երկրի, բերքատվության կենդանիների հոտերի հովանավոր աստվածուհի է։ Հռոմեական աստվածը՝ [[Ֆաուն|Ֆաունն]] է, իսկ անտառի ոգիները՝ [[ֆաուններ]]ը։ Բոլոր երեք բառերն էլ կապված են հունական [[Պան]] աստծո անվան հետ․ ''panis'' բառը, հռոմեական ֆաունայի համարժեքն է։ Առաջին անգամ բառն այս իմաստով օգտագործել է [[Լինեյ|Լինեյը]] 1745 թվականին ''Fauna Suecica'' գրքի վերնագրում։
+== Տիպեր ==
+Տարբերում են [[տունդրա]]յի, [[տայգա]]յի, [[անտառ]]ային, [[տափաստան]]ային, [[կիսաանապատ]]ային, [[անապատ]]ային և այլ ֆաունիստական համալիրներ։ Որոշակի ֆաունան կազմող ֆաունիստական համալիրների թիվը կարող է տարբեր լինել։ Այսպես, տափաստանային գոտու ֆաունան կազմում են այստեղ տիրապետող տափաստանային ֆաունիստական համալիրը, ամենաբնակ ([[Կոսմոպոլիտներ (կենսաբանություն)|կոսմոպոլիտ]]) տեսակների համալիրը, այլ, օրինակ, անապատային և կիսաանապատային ֆաունիստական համալիրների ներկայացուցիչներ։
 Տափաստանային ֆաունիստական համալիրն իր հերթին կազմված է մի քանի խմբից՝
-# էնդեմիկ (միայն այդ շրջանին բնորոշ) կենդանիներ,
+# [[էնդեմիկ]] (միայն այդ շրջանին բնորոշ) կենդանիներ,
 # ոչ էնդեմիկ, բայց տվյալ գոտու սահմաններից շատ չհեռացող տեսակներ,
 # գոտու սահմաններից համեմատաբար հեռու դուրս եկող, բայց ամենամեծ առատությամբ այդտեղ բնակվող տեսակներ։
 Բոլոր գոտիներում կան ավտոխթոն (որոնց ծագումը կապված է այդ շրջանի հետ) և ներգաղթած (որոնք այդ շրջան են թափանցել ավելի ուշ) տեսակներ։
-[[Պատկեր:Australisk fauna, Nordisk familjebok.jpg|250px|մինի|[[Ավստրալիա]]յի և [[Նոր Զելանդիա]]յի ֆաունան]]
-Ֆաունան կազմող տեսակներն ունեն բնակության որոշակի վայրեր։ Այսպես՝ անապատային գոտու ֆաունաում կան կավային, ավազային, քարքարոտ անապատների, աղուտների, լճերի, գետերի, գետահովիտների բնա կիչներ և այլն։ Ֆաունաի ուսումնասիրման հիմնական եղանակներից է կենդանիների տեսակների հաշվառումը։ Ֆաունաի հետազոտման վերջնական արդյունքը երկրագնդի կամ նրա առանձին շրջանների ֆաունիստական կամ կենդանաաշխարհագրական շրջանացումն է, որը կատարվում է ֆաունաի վերլուծության հիման վրա։ Ֆաունան չպետք է շփոթել կենդանական աշխարհի հետ, որը բնորոշվում է ոչ միայն կենդանիների տեսակային կազմով, այլև անհատների թվով։
-«Ֆաունա» տերմինն օգտագործվում է նաև կենդանիների կարգաբանական խմբերի (որևէ տարածքի թռչունների ֆաունա, բզեզների ֆաունա և այլն), որոշակի դարաշրջանի կենդանիների (ժամանակակից ֆաունա, միոցենային ֆաունա և այլն) կամ շերտերի որոշակի խմբերում բրածո կենդանիների մնացորդների (երկրաբանության մեջ) բնորոշման համար։ Ֆաունան ուսումնասիրող գիտությունը կոչվում է ֆաունիստիկա։ Ֆաունա են կոչվում նաև որոշակի տարածքների կենդանական աշխարհի կարգաբանական կազմի վերաբերյալ համահավաք ամփոփիչ աշխատությունները։
-{{Վիքիպահեստ|Category|Fauna}}
 == Տես նաև ==
 [[Ֆլորա]]
 {{ՀՍՀ}}
+[[Կատեգորիա:Կենդանաբանություն]]
-[[Կատեգորիա:Կենսաբանություն]]