Պրովինցիա

Պրովինցիա Հին Հռոմում Իտալիայից դուրս գտնվող Հռոմին ենթակա տարածք։ Կառավարել են էկրոկոնսուլները կամ պրոպրետորները։ Առաջին Պրովինցիա Աիկիլիան էր (մ․ թ․ ա․ 241), հանրապետության ժամանակաշրջանի վերջին կար արդեն մոտ 20 պրովինցիա․, կայսրության ժամանակաշրջանում՝ շուրջ 50։

Հանրապետության ժամանակաշրջանում պրովինցիաները դիտվել են իբրե հռոմեական ժողովրդի «կալվածներ», դրանց հողերի մի մասը տրամադրվել է հռոմեացի գաղութա-բնակներին։ Պրովինցիաի բնակիչները պարտավոր էին հոգալ հռոմեական կառավարիչների և զորքի կարիքները, հարկ վճարել։

Պրովինցիաներում իրականացվել է ռոմանականացման քաղաքականություն, որն առաջացրել է բազմաթիվ ապստամբություններ (Իսպանիայում՝ մ․ թ․ ա․ 2-1-ին դարեր, Պաննոնիայում՝ մ․ թ․ 69-ին և այլն)։ Հռոմեական կայսրության պրովինցիալ քաղաքականությունը սկզբնավորել է Հուլիոս Կեսարը, որը Պրովինցիաների վերնախավին իր կողմն է գրավել ծերակույտի անդամ դարձնելով, ամբողջ համայնքների և առանձին մարդկանց հռոմեական կամ լատինական քաղաքացիության իրավունք շնորհելով են։ Օգոստոս կայսեր ժամանակից (մ․ թ․ ա․ 27-ից) Պրովինցիաները բաժանվել են կայսերականի (տնօրինում էր կայսրը իր հայեցողությամբ՝ լեգաաների միջոցով) և ծերակուտականի (կառավարել են ծերակույտի նշանակած պաշտոնյաները, սակայն կայսրն ուներ գերագույն վերահսկողության իրավունք)։

Իտալիայի և Պրովինցիաների միջև տարբերությունների աստիճանական վերացումը, որը բխում էր ամբողջ կայսրության ստրկատիրական վերնախավի շահերից, իր արտահայտությունն է գտել կայսր Կարակալլայի հրովարտակում (մ․ թ․ 212), որով կայսրության ազատ բնակչությանը շնորհվել է հռոմեական քաղաքացիության իրավունք։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։