«Կատաղի վարունգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
չ կետադրական, ձևաչափ, փոխարինվեց: : → ։ (17)
Տող 36. Տող 36.
'''Կատաղի վարունգ''', իշավարունգ ({{lang-lat|''Ecballium elaterium''}}), [[դդմազգիներ]]ի ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։
'''Կատաղի վարունգ''', իշավարունգ ({{lang-lat|''Ecballium elaterium''}}), [[դդմազգիներ]]ի ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։


Լատիներեն անվանումը գալիս է {{lang-grc|''ἐκβάλλω''}} - «նետել», պտղի կառուցվածքից կախված:<ref name="Флора СССР">По данным книги «Флора СССР» (см. раздел [[#Литература|Литература]]).</ref>
Լատիներեն անվանումը գալիս է {{lang-grc|''ἐκβάλλω''}} - «նետել», պտղի կառուցվածքից կախված։<ref name="Флора СССР">По данным книги «Флора СССР» (см. раздел [[#Литература|Литература]]).</ref>


== Կենսաբանական նկարագիր ==
== Կենսաբանական նկարագիր ==
[[Պատկեր:Ecballium elaterium fruit and flower.jpg|մինի|ձախից]]
[[Պատկեր:Ecballium elaterium fruit and flower.jpg|մինի|ձախից]]
Ցողունը փռվող է կամ կանգուն, անհարթ, առանց խիղբերի, բարձրությունը՝ մինչև 1 մ: Տերևները սրտաձև են, հերթադիր՝ թույլ բլթակավոր: Ծաղիկները բաց դեղնավուն են, միատուն (հանդիպում են նաև երկտուն), բաժանասեռ, արականները՝ ողկույզներով, իգականները՝ մեկական: Ծաղկում է մայիս-հունիսին: Պտուղը սալորի մեծության հյութալի բազմասերմ դդմիկ է:
Ցողունը փռվող է կամ կանգուն, անհարթ, առանց խիղբերի, բարձրությունը՝ մինչև 1 մ։ Տերևները սրտաձև են, հերթադիր՝ թույլ բլթակավոր։ Ծաղիկները բաց դեղնավուն են, միատուն (հանդիպում են նաև երկտուն), բաժանասեռ, արականները՝ ողկույզներով, իգականները՝ մեկական։ Ծաղկում է մայիս-հունիսին։ Պտուղը սալորի մեծության հյութալի բազմասերմ դդմիկ է։


== Տարածում և էկոլոգիա ==
== Տարածում և էկոլոգիա ==
Տարածված է Ազորյան կղզիներում, [[Փոքր Ասիա]]յում, իսկ հարավում եվրոպական՝ [[Ռուսաստան]]ի [[Ղրիմ]]ում, [[Կովկաս]]ում և Կենտրոնական Ասիայում:
Տարածված է Ազորյան կղզիներում, [[Փոքր Ասիա]]յում, իսկ հարավում եվրոպական՝ [[Ռուսաստան]]ի [[Ղրիմ]]ում, [[Կովկաս]]ում և Կենտրոնական Ասիայում։
ՀՀ-ում հանդիպում է Երևանի շրջակայքում, Տավուշի և Արմավիրի մարզերում: Աճում է ճամփեզրերին, թեթևակի աղուտ-ալկալի և կավային լանջերին: [[Էջմիածին|էջմիածնի]], [[Իջևան]]ի ճանապարհների եզրերին։
ՀՀ-ում հանդիպում է Երևանի շրջակայքում, Տավուշի և Արմավիրի մարզերում։ Աճում է ճամփեզրերին, թեթևակի աղուտ-ալկալի և կավային լանջերին։ [[Էջմիածին|էջմիածնի]], [[Իջևան]]ի ճանապարհների եզրերին։


== Նշանակություն ==
== Նշանակություն ==
Պտուղները երկարավուն են, սալորի մեծության, հյութալի։ Հասուն վիճակում ամենաթեթև հպումից պոկվում են պտղակոթունից. միջից դուրս են ժայթքում սերմերը և դառնահամ լորձնային հեղուկը (նպաստում է սերմերի տարածմանը)։
Պտուղները երկարավուն են, սալորի մեծության, հյութալի։ Հասուն վիճակում ամենաթեթև հպումից պոկվում են պտղակոթունից. միջից դուրս են ժայթքում սերմերը և դառնահամ լորձնային հեղուկը (նպաստում է սերմերի տարածմանը)։
Հասունացածը թեթևակի հպումից պոկվում է պտղակոթունից՝ արտանետելով սերմերը և լորձնային դառնահամ հեղուկ: Պտուղը պարունակում է
Հասունացածը թեթևակի հպումից պոկվում է պտղակոթունից՝ արտանետելով սերմերը և լորձնային դառնահամ հեղուկ։ Պտուղը պարունակում է
գլիկոզիդներ, վիտամին C, սերմերը՝
գլիկոզիդներ, վիտամին C, սերմերը՝
ճարպայուղեր և այլն:
ճարպայուղեր և այլն։


;Հակացուցումներ
;Հակացուցումներ
Թունավոր բույսեր են, դրա համար բուժումը կատարվում է միայն բժշկի խորհրդով և բժշկական վերահսկողության տակ:
Թունավոր բույսեր են, դրա համար բուժումը կատարվում է միայն բժշկի խորհրդով և բժշկական վերահսկողության տակ։


== Տաքսոնոմիա ==
== Տաքսոնոմիա ==
===== Ներկայացուցիչներ =====
===== Ներկայացուցիչներ =====
Տեսակի սահմաներում առանձնացնում են 2 ենթատեսակ <ref name="NCBI">По данным сайта [[Национальный центр биотехнологической информации|NCBI]] (см. карточку растения).</ref>:
Տեսակի սահմաներում առանձնացնում են 2 ենթատեսակ <ref name="NCBI">По данным сайта [[Национальный центр биотехнологической информации|NCBI]] (см. карточку растения).</ref>։
* {{bt|Ecballium elaterium|subsp=dioicum|([[Batt.]]) [[Costich]]}}
* {{bt|Ecballium elaterium|subsp=dioicum|([[Batt.]]) [[Costich]]}}
* {{bt|Ecballium elaterium|subsp=elaterium}}
* {{bt|Ecballium elaterium|subsp=elaterium}}
Տող 83. Տող 83.


== Գրականություն ==
== Գրականություն ==
*Род 1423. Бешеный огурец — Ecballium A.Rich. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1957. — Т. XXIV. — С. 109—110. — 501 + XVII с. — 2500 экз.
*Род 1423. Бешеный огурец — Ecballium A.Rich. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1957. — Т. XXIV. — С. 109—110. — 501 + XVII с. — 2500 экз.
*Мазнев Н. И. Энциклопедия лекарственных растений. — 3-е изд., испр. и доп.. — М.: Мартин, 2004. — С. 101—102. — 496 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-8475-0213-3.
*Мазнев Н. И. Энциклопедия лекарственных растений. — 3-е изд., испр. и доп.. — М.։ Мартин, 2004. — С. 101—102. — 496 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-8475-0213-3.
*Траншель В. А. Бешенные огурцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
*Траншель В. А. Бешенные огурцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.


== Արտաքին հղումներ ==
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://flower.onego.ru/annual/ecballiu.html ''Бешеный огурец''] в Энциклопедии декоративных садовых растений
* [http://flower.onego.ru/annual/ecballiu.html ''Бешеный огурец''] в Энциклопедии декоративных садовых растений
* [http://www.youtube.com/watch?v=CRHzhy6w3X8] Видео: бешеный огурец в действии.
* [http://www.youtube.com/watch?v=CRHzhy6w3X8] Видео։ бешеный огурец в действии.
{{ՀԲ}}
{{ՀԲ}}
{{ՀՍՀ}}
{{ՀՍՀ}}

11:33, 29 Մարտի 2015-ի տարբերակ

Կատաղի վարունգ
Սովորական կատաղի վարունգի պտուղները
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր
Բաժին Ծածկասերմեր
Դաս Երկշաքիլավորներ
Կարգ Դդմածաղկավորներ
Ընտանիք Դդմազգիներ
Ցեղ Կատաղի վարունգ
Տեսակ Կատաղի վարունգ

սովորական

Լատիներեն անվանում
Ecballium elaterium
Հայերեն տարանուններ

Իշավարունգ

Հոմանիշներ

Momordica elaterium L.

  • Momordica elaterium


Դասակարգումը
Վիքիցեղերում


Պատկերներ
Վիքիպահեստում

ITIS 502196
NCBI 3679
EOL 487852

IPNI292573

Կատաղի վարունգ, իշավարունգ (լատին․՝ Ecballium elaterium), դդմազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։

Լատիներեն անվանումը գալիս է հին հունարեն՝ ἐκβάλλω - «նետել», պտղի կառուցվածքից կախված։[1]

Կենսաբանական նկարագիր

Ցողունը փռվող է կամ կանգուն, անհարթ, առանց խիղբերի, բարձրությունը՝ մինչև 1 մ։ Տերևները սրտաձև են, հերթադիր՝ թույլ բլթակավոր։ Ծաղիկները բաց դեղնավուն են, միատուն (հանդիպում են նաև երկտուն), բաժանասեռ, արականները՝ ողկույզներով, իգականները՝ մեկական։ Ծաղկում է մայիս-հունիսին։ Պտուղը սալորի մեծության հյութալի բազմասերմ դդմիկ է։

Տարածում և էկոլոգիա

Տարածված է Ազորյան կղզիներում, Փոքր Ասիայում, իսկ հարավում եվրոպական՝ Ռուսաստանի Ղրիմում, Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում։ ՀՀ-ում հանդիպում է Երևանի շրջակայքում, Տավուշի և Արմավիրի մարզերում։ Աճում է ճամփեզրերին, թեթևակի աղուտ-ալկալի և կավային լանջերին։ էջմիածնի, Իջևանի ճանապարհների եզրերին։

Նշանակություն

Պտուղները երկարավուն են, սալորի մեծության, հյութալի։ Հասուն վիճակում ամենաթեթև հպումից պոկվում են պտղակոթունից. միջից դուրս են ժայթքում սերմերը և դառնահամ լորձնային հեղուկը (նպաստում է սերմերի տարածմանը)։ Հասունացածը թեթևակի հպումից պոկվում է պտղակոթունից՝ արտանետելով սերմերը և լորձնային դառնահամ հեղուկ։ Պտուղը պարունակում է գլիկոզիդներ, վիտամին C, սերմերը՝ ճարպայուղեր և այլն։

Հակացուցումներ

Թունավոր բույսեր են, դրա համար բուժումը կատարվում է միայն բժշկի խորհրդով և բժշկական վերահսկողության տակ։

Տաքսոնոմիա

Ներկայացուցիչներ

Տեսակի սահմաներում առանձնացնում են 2 ենթատեսակ [2]։

  • Ecballium elaterium subsp. dioicum (Batt.) Costich
  • Ecballium elaterium subsp. elaterium


  ևս 6 ընտանիք
(համաձայն APG II Համակարգի)
  6 ցեղ
(համաձայն համակարգ APG III)
 
         
  Կարգ [[

Դդմածաղկավորներ]]

    Ենթաընտանիք Դդմազգիներ     մոնոտիպ տեսակ
Կատաղի վարունգ
(Ecballium)
               
  Բաժին Ծաղկավորներ կամ Ծածկասերմեր     ընտանիք Դդմազգիներ     ցեղ Benincaseae    
             
  ևս 44 ծաղկավոր բույսերի կարգ
(համաձայն APG II Համակարգի)
  Ենթաընտանիք Zanonioideae
(համաձայն համակարգ APG III)
  18 սերունդ
(համաձայն համակարգ APG III)
     

Ծանոթագրություններ

  1. По данным книги «Флора СССР» (см. раздел Литература).
  2. По данным сайта NCBI (см. карточку растения).

Գրականություն

  • Род 1423. Бешеный огурец — Ecballium A.Rich. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1957. — Т. XXIV. — С. 109—110. — 501 + XVII с. — 2500 экз.
  • Мазнев Н. И. Энциклопедия лекарственных растений. — 3-е изд., испр. и доп.. — М.։ Мартин, 2004. — С. 101—102. — 496 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-8475-0213-3.
  • Траншель В. А. Бешенные огурцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Արտաքին հղումներ

  • Бешеный огурец в Энциклопедии декоративных садовых растений
  • [1] Видео։ бешеный огурец в действии.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։