«Ալբանական գրականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
Տող 12. Տող 12.
Մշակութային ազդեցությունը առաջին հերթին իր հետքն է թողնում ալբաներեն լեզվի և ալբանական եկեղեցու, այնտեղ իրականացվող ծիսակատարությունների ու աղոթքների վրա: Դա վերաբերում էր ոչ միայն երկրի հյուսիսում ապրող [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկներին]], այլև հարավում ապրող [[Ուղղափառություն|ուղղափառներին]]: Բողոքականության գաղափարների տարածքումը կապված է կղերայական Ջոն Բուզուկուի անվան հետ, ով ալբաներեն լեզուն բերում է կաթոլիկ լիտուրգիային: Դրանով նա փորձում էր անել [[ալբաներեն]]ի համար այն, ինչ արել էր ժամանակին [[Մարտին Լյութեր]]ը [[գերմաներեն]]ի համար:
Մշակութային ազդեցությունը առաջին հերթին իր հետքն է թողնում ալբաներեն լեզվի և ալբանական եկեղեցու, այնտեղ իրականացվող ծիսակատարությունների ու աղոթքների վրա: Դա վերաբերում էր ոչ միայն երկրի հյուսիսում ապրող [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկներին]], այլև հարավում ապրող [[Ուղղափառություն|ուղղափառներին]]: Բողոքականության գաղափարների տարածքումը կապված է կղերայական Ջոն Բուզուկուի անվան հետ, ով ալբաներեն լեզուն բերում է կաթոլիկ լիտուրգիային: Դրանով նա փորձում էր անել [[ալբաներեն]]ի համար այն, ինչ արել էր ժամանակին [[Մարտին Լյութեր]]ը [[գերմաներեն]]ի համար:


«[[Մեշարի]]ն» ({{lang-sq|Meshari}}՝ ''Կարոտյալ'') ալբաներեն առաջին գիրքն էր: Այն գրել է Ջոն Բուզուկուն, և հրատարակել [[1555]] թվականին: Գրված է գրական ալբաներենով: Լեզուն հստակ կնոնակարգված է և ունի քերականական ստույգ կառուցվածք: Դա հնարավորություն է տալիս ենթադրելու, որ ալբաներենը ունեցել է վաղ գրավոր ավանդույթ, ինչը չի հասել մինչև մեր օրեր՝ ձեռագիր լինելու պատճառով: Բացի այդ, կա մեկ այլ զուգադիպություն ևս, ինչը վկայում է այն մասին, որ ալբաներենը գրավոր լեզու է եղել նաև [[14-րդ դար]]ում: Առաջին հայտնի գրությունը թվագրվում է [[1332]] թվականին: Այն ստեղծվել էր [[Բար, Մոնտենեգրո|Անտիվարի]]ի [[արքեպիսկոպոս]], դոմինիկյան հայր ֆրանսիացի Գիլլելմուս Ադայի կողմից: Վերջինս [[լատիներեն]]ով գրավոր տեղեկացնում է, որ ալբանացիները օգտագործում են [[լատինական այբուբեն]]ը՝ սեփական գրքերը գրելու համար: Լեզուն էապես տարբերվում էր լատիներենից: Հատուկ կարևորություն են ներկայացնում 1462 թվականին գրված եպիսկոպոսական գիրքը (Unte paghesont premenit Atit et Birit et spertit senit) և 1497 թվականին գրված ալբաներեն բառերի հանրագիտարան-ցանկը: Դրանցից առաջինը հեղինակել էր Դուրրեսի [[եպիսկոպոս]] Պալ Էնգյելին, իսկ երկրորդը՝ [[գերմանացի]] Առնոլդ ֆոն Հարֆը, ով ճամփորդում էր [[Ալբանիա]]յով: Հայտնի է նաև հունատառ ալբաներենով գրված [[Ավետարան ըստ Մատթեոսի|Մատթեոսի ավետարան]]ը, որը նույնպես թվագրվում է [[15-րդ դար]]ին:
«[[Մեշարի]]ն» ({{lang-sq|Meshari}}՝ ''Կարոտյալ'') ալբաներեն առաջին տպագիր գիրքն էր: Այն գրել է Ջոն Բուզուկուն, և հրատարակել [[1555]] թվականին: Գրված է գրական ալբաներենով: Լեզուն հստակ կնոնակարգված է և ունի քերականական ստույգ կառուցվածք: Դա հնարավորություն է տալիս ենթադրելու, որ ալբաներենը ունեցել է վաղ գրավոր ավանդույթ, ինչը չի հասել մինչև մեր օրեր՝ ձեռագիր լինելու պատճառով: Բացի այդ, կա մեկ այլ զուգադիպություն ևս, ինչը վկայում է այն մասին, որ ալբաներենը գրավոր լեզու է եղել նաև [[14-րդ դար]]ում: Առաջին հայտնի գրությունը թվագրվում է [[1332]] թվականին: Այն ստեղծվել էր [[Բար, Մոնտենեգրո|Անտիվարի]]ի [[արքեպիսկոպոս]], դոմինիկյան հայր ֆրանսիացի Գիլլելմուս Ադայի կողմից: Վերջինս [[լատիներեն]]ով գրավոր տեղեկացնում է, որ ալբանացիները օգտագործում են [[լատինական այբուբեն]]ը՝ սեփական գրքերը գրելու համար: Լեզուն էապես տարբերվում էր լատիներենից: Հատուկ կարևորություն են ներկայացնում 1462 թվականին գրված եպիսկոպոսական գիրքը (Unte paghesont premenit Atit et Birit et spertit senit) և 1497 թվականին գրված ալբաներեն բառերի հանրագիտարան-ցանկը: Դրանցից առաջինը հեղինակել էր Դուրրեսի [[եպիսկոպոս]] Պալ Էնգյելին, իսկ երկրորդը՝ [[գերմանացի]] Առնոլդ ֆոն Հարֆը, ով ճամփորդում էր [[Ալբանիա]]յով: Հայտնի է նաև հունատառ ալբաներենով գրված [[Ավետարան ըստ Մատթեոսի|Մատթեոսի ավետարան]]ը, որը նույնպես թվագրվում է [[15-րդ դար]]ին:


== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==

07:33, 21 Մարտի 2015-ի տարբերակ

Ալբաներեն թարգմանված Նոր Կտակարանը

Ալբանական գրականություն, ալբաներենով գրված արձակ և չափածո ստեղծագործություններ: Դրանք ստեղծվել են Ալբանիայում կամ ալբանական սփյուռքում:

Վերածնունդ

Օսմանյան կայսրության տարածքային ընդլայնումը ալբաններին ստիպում է լքել իրենց հայրենիքը և հայտնվել զանազան եվրոպական երկրներում: Դա տեղի է ունենում զարգացած միջնադարում՝ Վերածննդի դարաշրջանում: Սփյուռքի խոշոր ներկայացուցիչներից էր Մարին Բառլետին (1460–1513), ով 1510 թվականին Հռոմում հրատարակում է «Սկանդերբեգի պատմությունը»: Այն թարգմանվում է գրեթե բոլոր եվրոպական լեզուներով:

Հայտնի արվեստագետների, փիլիսոփաների, գիտնականների և այլոց շարքում էին ծագումով ալբանացի Մարինո Բեսիչեմին (1408–1526), Ձոն Գազուլին (1400–1455), Լեոնիկուս Թոմեուսը (1456–1531), Միշել Մառուլին (15-րդ դար), Միշել Արտիոտին (1480–1556)[1]

Ուշ միջնադար

Մշակութային ազդեցությունը առաջին հերթին իր հետքն է թողնում ալբաներեն լեզվի և ալբանական եկեղեցու, այնտեղ իրականացվող ծիսակատարությունների ու աղոթքների վրա: Դա վերաբերում էր ոչ միայն երկրի հյուսիսում ապրող կաթոլիկներին, այլև հարավում ապրող ուղղափառներին: Բողոքականության գաղափարների տարածքումը կապված է կղերայական Ջոն Բուզուկուի անվան հետ, ով ալբաներեն լեզուն բերում է կաթոլիկ լիտուրգիային: Դրանով նա փորձում էր անել ալբաներենի համար այն, ինչ արել էր ժամանակին Մարտին Լյութերը գերմաներենի համար:

«Մեշարին» (ալբ․՝ Meshari՝ Կարոտյալ) ալբաներեն առաջին տպագիր գիրքն էր: Այն գրել է Ջոն Բուզուկուն, և հրատարակել 1555 թվականին: Գրված է գրական ալբաներենով: Լեզուն հստակ կնոնակարգված է և ունի քերականական ստույգ կառուցվածք: Դա հնարավորություն է տալիս ենթադրելու, որ ալբաներենը ունեցել է վաղ գրավոր ավանդույթ, ինչը չի հասել մինչև մեր օրեր՝ ձեռագիր լինելու պատճառով: Բացի այդ, կա մեկ այլ զուգադիպություն ևս, ինչը վկայում է այն մասին, որ ալբաներենը գրավոր լեզու է եղել նաև 14-րդ դարում: Առաջին հայտնի գրությունը թվագրվում է 1332 թվականին: Այն ստեղծվել էր Անտիվարիի արքեպիսկոպոս, դոմինիկյան հայր ֆրանսիացի Գիլլելմուս Ադայի կողմից: Վերջինս լատիներենով գրավոր տեղեկացնում է, որ ալբանացիները օգտագործում են լատինական այբուբենը՝ սեփական գրքերը գրելու համար: Լեզուն էապես տարբերվում էր լատիներենից: Հատուկ կարևորություն են ներկայացնում 1462 թվականին գրված եպիսկոպոսական գիրքը (Unte paghesont premenit Atit et Birit et spertit senit) և 1497 թվականին գրված ալբաներեն բառերի հանրագիտարան-ցանկը: Դրանցից առաջինը հեղինակել էր Դուրրեսի եպիսկոպոս Պալ Էնգյելին, իսկ երկրորդը՝ գերմանացի Առնոլդ ֆոն Հարֆը, ով ճամփորդում էր Ալբանիայով: Հայտնի է նաև հունատառ ալբաներենով գրված Մատթեոսի ավետարանը, որը նույնպես թվագրվում է 15-րդ դարին:

Ծանոթագրություններ