«Բարակ աղիք»–ի խմբագրումների տարբերություն
Նոր էջ. '''Բարակ աղիքը''' կամ '''նրբաղիքը''' (intestinum tenue) սկսվում է ստամոքսաելքից և, իր ճանապարհին մի շարք օղակաձև ... |
No edit summary |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{unreferenced}} |
|||
⚫ | '''Բարակ աղիքը''' կամ '''նրբաղիքը''' (intestinum tenue) սկսվում է [[ստամոքս]]աելքից և, իր ճանապարհին մի շարք օղակաձև գալաներ առաջացնելով, վերջանում է [[հաստ աղիք]]ի սկզբին: Ամբողջ նրբաղիքի երկարությունը [[տղամարդ]]կանց դիակների վրա մոտավորապես 7 մ է, իսկ [[կին|կանանց]] դիակների վրա` 6.5մ, ընդ որում գերազանցում է [[մարմին|մարմնի]] երկարությանը 4.3 անգամ: [[Դիակ]]ների վրա, [[մկան]]ների թուլացման պատճառով, նրբաղիքի երկարությունը միշտ ավելի մեծ է, քան կենդանի [[մարդ]]կանցը: |
||
⚫ | |||
⚫ | '''Բարակ աղիքը''' կամ '''նրբաղիքը''' (intestinum tenue) սկսվում է [[ստամոքս]]աելքից և, իր ճանապարհին մի շարք օղակաձև գալաներ առաջացնելով, վերջանում է [[հաստ աղիք]]ի սկզբին: Ամբողջ նրբաղիքի երկարությունը [[տղամարդ]]կանց դիակների վրա մոտավորապես 7 մ է, իսկ [[կին|կանանց]] դիակների վրա` 6.5մ, ընդ որում գերազանցում է [[մարմին|մարմնի]] երկարությանը 4.3 անգամ: [[Դիակ]]ների վրա, [[մկան]]ների թուլացման պատճառով, նրբաղիքի երկարությունը միշտ ավելի մեծ է, քան կենդանի [[մարդ]]կանցը: |
||
⚫ | |||
Աղիքի տրամագիծը վերևից ներքև փոքրանում է: [[Տասներկումատնյա աղի]]քն ունի մոտ 48 մմ տրամագիծ, այնինչ նրբաղիքը հաստ աղիքի մեջ բացվելու տեղում ունի միայն 27 մմ տրամագիծ: Նրբաղիքի օղակաձև գալարները տեղավորված են [[լյարդ]]ից ու [[ստամոքս]]ից անմիջապես ցած: |
Աղիքի տրամագիծը վերևից ներքև փոքրանում է: [[Տասներկումատնյա աղի]]քն ունի մոտ 48 մմ տրամագիծ, այնինչ նրբաղիքը հաստ աղիքի մեջ բացվելու տեղում ունի միայն 27 մմ տրամագիծ: Նրբաղիքի օղակաձև գալարները տեղավորված են [[լյարդ]]ից ու [[ստամոքս]]ից անմիջապես ցած: |
||
[[ |
[[Պատկեր:Small intestine low mag.jpg|thumb|right|200px|Բարակ աղիքի պատի բջջաբանական կառուցվածքը]] |
||
==Բաժինները== |
==Բաժինները== |
||
Բարակ աղիքը բաժանվում է երեք մասի` |
Բարակ աղիքը բաժանվում է երեք մասի` |
||
Տող 15. | Տող 19. | ||
Տասներկումատնյա աղին (duodenum), ստամոքսին ամենամոտ մասն է, ունի 25-30 սմ երկարություն, այն պայտի ձևով գրկում է [[ենթաստամոքսային գեղձ]]ի գլխիկը: Նրա մեջ տարբերում են երեք գլխավոր մասեր. |
Տասներկումատնյա աղին (duodenum), ստամոքսին ամենամոտ մասն է, ունի 25-30 սմ երկարություն, այն պայտի ձևով գրկում է [[ենթաստամոքսային գեղձ]]ի գլխիկը: Նրա մեջ տարբերում են երեք գլխավոր մասեր. |
||
#վերին հորիզոնական հատվածը(pars horisontalis superior) առաջին գոտկային [[ող]]նի մակարդակին ուղղվում է ստամոքսաելքից հետ, քիչ աջ, մեկ անգամ ծալվում է (fiexura duodeni superior) և սկիզբ տալիս վայրէջ հատվածին. |
#վերին հորիզոնական հատվածը(pars horisontalis superior) առաջին գոտկային [[ող]]նի մակարդակին ուղղվում է ստամոքսաելքից հետ, քիչ աջ, մեկ անգամ ծալվում է (fiexura duodeni superior) և սկիզբ տալիս վայրէջ հատվածին. |
||
#վայրէջ հատվածը(pars descendens) [[ողնաշար]]ի աջ կողմով իջնում է մինչև գոտկային III [[ող]]նը, այստեղ նա շրջվում է երկրորդ անգամ (fiexura duodeni inferior), ուղղվում է ձախ և գոյացնում, |
#վայրէջ հատվածը(pars descendens) [[ողնաշար]]ի աջ կողմով իջնում է մինչև գոտկային III [[ող]]նը, այստեղ նա շրջվում է երկրորդ անգամ (fiexura duodeni inferior), ուղղվում է ձախ և գոյացնում, |
||
Տող 28. | Տող 33. | ||
===Աղիճ աղի և զստաղի=== |
===Աղիճ աղի և զստաղի=== |
||
Աղիճ աղիք`(jejunum), կազմում է բարակ աղիքների 2/5-ը` հանած տասներկումատնյա աղիքի երկարությունը, զստաղիքը(ileum), մնացած 3/5-ն է: Այս բաժանումը պայմանական է, որովհետև հատվածների միջև որոշակի [[անատոմիա]]կան սահման չկա: |
Աղիճ աղիք`(jejunum), կազմում է բարակ աղիքների 2/5-ը` հանած տասներկումատնյա աղիքի երկարությունը, զստաղիքը(ileum), մնացած 3/5-ն է: Այս բաժանումը պայմանական է, որովհետև հատվածների միջև որոշակի [[անատոմիա]]կան սահման չկա: |
||
Աղիճ աղիքը և զստաղիքը միասին կոչվում են [[միջընդերքի բարակ աղիներ]], նրանք լրիվ ծածկված է [[շճամիզ|շճամզով]] և [[միջընդերք]]ի միջոցով կպչում է [[որովայնի խոռոչ]]ի հետին պատին: Թեև ցայտուն կերպով արտահայտված սահման չկա աղիճ աղիքի (intenstinum jejunum) (այս անունը ծագում է այն հանգամանքից,որ այս հատվածը [[դիակ]]ի վրա սովորաբար դատարկ է լինում) և զստաղիքի( intestinum ileum) միջև, այնուամենայնիվ, այս երկու բաժինների տիպիկ մասերը(jejunum-ի և ileum-ի ստորին մասերը ) ունեն ակնհայտ տարբերություններ. jejunum-ի տրամագիծը մեծ է, պատերը հաստ են, ավելի հարուստ է [[արյունատար անոթ|անոթներով]]: Տարբերությունները աստիճանաբար մեղմանում են մի հատվածից մյուսը անցնելիս: |
Աղիճ աղիքը և զստաղիքը միասին կոչվում են [[միջընդերքի բարակ աղիներ]], նրանք լրիվ ծածկված է [[շճամիզ|շճամզով]] և [[միջընդերք]]ի միջոցով կպչում է [[որովայնի խոռոչ]]ի հետին պատին: Թեև ցայտուն կերպով արտահայտված սահման չկա աղիճ աղիքի (intenstinum jejunum) (այս անունը ծագում է այն հանգամանքից,որ այս հատվածը [[դիակ]]ի վրա սովորաբար դատարկ է լինում) և զստաղիքի( intestinum ileum) միջև, այնուամենայնիվ, այս երկու բաժինների տիպիկ մասերը(jejunum-ի և ileum-ի ստորին մասերը ) ունեն ակնհայտ տարբերություններ. jejunum-ի տրամագիծը մեծ է, պատերը հաստ են, ավելի հարուստ է [[արյունատար անոթ|անոթներով]]: Տարբերությունները աստիճանաբար մեղմանում են մի հատվածից մյուսը անցնելիս: |
||
Տող 34. | Տող 39. | ||
==Կազմությունը== |
==Կազմությունը== |
||
Բարակ աղիքի [[լորձաթաղանթ]]ը բազմաթիվ [[աղիքային թավիկներ]]ով(villi intestinales) ծածկված լինելու հետևանքով ունի [[թավիշ|թավշի]] տեսք: |
Բարակ աղիքի [[լորձաթաղանթ]]ը բազմաթիվ [[աղիքային թավիկներ]]ով(villi intestinales) ծածկված լինելու հետևանքով ունի [[թավիշ|թավշի]] տեսք: |
||
Թավիկները մոտ 1 մմ բարձրությամբ լորձաթաղանթային ելուններ են` ծածկված, ինչպես և ինքը` լորձաթաղանթը, [[գլանաձև էպիթել]]ով և կենտրոնում ունեն ավշային ծոց(sinus) ու արյան անոթներ: Թավիկների ֆունկցիան սննդանյութերի ներծծումն է, ընդ որում [[սպիտակուց]]ները և [[ածխաջուր|ածխաջրերը]] ներծծվում են երակային անոթներով և [[դռներակ]]ի համակարգով անցնում են [[լյարդ]]ի ֆիլտրը, իսկ [[ճարպ]]երը, անցնելով [[ավշային անոթ]]ներով, թափվում են [[երակային արյուն|երակային արյան]] մեջ: Բարակ աղիքի լորձաթաղանթի ներծծող մակերեսը բավականին մեծանում է նրա վրա գտնվող լայնական ծալքերի շնորհիվ, որոնք կոչվում են շրջանաձև ծալքեր(plicare circulares Kerkringi): Այդ ծալքերը բաղկացած են միայն լորձային և ենթալորձային թաղանթներից(tunica muscularis-ը նրանց կազմությանը չի մասնակցում), մնայուն են և չեն անհետանում նույնիսկ աղիքային խողովակի լայնացման ժամանակ: |
Թավիկները մոտ 1 մմ բարձրությամբ լորձաթաղանթային ելուններ են` ծածկված, ինչպես և ինքը` լորձաթաղանթը, [[գլանաձև էպիթել]]ով և կենտրոնում ունեն ավշային ծոց(sinus) ու արյան անոթներ: Թավիկների ֆունկցիան սննդանյութերի ներծծումն է, ընդ որում [[սպիտակուց]]ները և [[ածխաջուր|ածխաջրերը]] ներծծվում են երակային անոթներով և [[դռներակ]]ի համակարգով անցնում են [[լյարդ]]ի ֆիլտրը, իսկ [[ճարպ]]երը, անցնելով [[ավշային անոթ]]ներով, թափվում են [[երակային արյուն|երակային արյան]] մեջ: Բարակ աղիքի լորձաթաղանթի ներծծող մակերեսը բավականին մեծանում է նրա վրա գտնվող լայնական ծալքերի շնորհիվ, որոնք կոչվում են շրջանաձև ծալքեր(plicare circulares Kerkringi): Այդ ծալքերը բաղկացած են միայն լորձային և ենթալորձային թաղանթներից (tunica muscularis-ը նրանց կազմությանը չի մասնակցում), մնայուն են և չեն անհետանում նույնիսկ աղիքային խողովակի լայնացման ժամանակ: |
||
Բարակ աղիքի բոլոր բաժիններում չէ, որ շրջանաձև ծալքերը միևնույն բնույթ ունեն տասներկումատնյա աղիքի սկզբնական մասում, ստամոքսաելքի մոտ ծալքեր չկան, իսկ մնացած բաժիններում և աղիճ աղիքի վերին կեսում նրանք բարձր են և խիտ դասավորություն ունե, ավելի ներքև նրանք ցածրանում են ու նոսրանում, իսկ աղիճ աղիքի վերջում անհետանում են: Բացի շրջանաձև ծալքերից, տասներկումատնյա աղիքի լորձաթաղանթի վրա կա նաև մի երկայնաձիգ ծալք |
Բարակ աղիքի բոլոր բաժիններում չէ, որ շրջանաձև ծալքերը միևնույն բնույթ ունեն տասներկումատնյա աղիքի սկզբնական մասում, ստամոքսաելքի մոտ ծալքեր չկան, իսկ մնացած բաժիններում և աղիճ աղիքի վերին կեսում նրանք բարձր են և խիտ դասավորություն ունե, ավելի ներքև նրանք ցածրանում են ու նոսրանում, իսկ աղիճ աղիքի վերջում անհետանում են: Բացի շրջանաձև ծալքերից, տասներկումատնյա աղիքի լորձաթաղանթի վրա կա նաև մի երկայնաձիգ ծալք (pilca longitudjnalis duodeni), որը տեղավորված է վայրէջ հատվածի միջային պատի վրա ու բաժանվում է վերին ու ստորին հատվածների, վերինը թմբի տեսք ունի (torus) և վերջանում է պտկիկով (papilia duodeni major), ստորինը կոչվում է սանձիկ (frenulum): [[Պտկիկ]]ի վրա մի ընդհանուր բացվածքով բացվում են լեղածորանր և ենթաստամոքսային գեղձի արտազատիչ ծորանը: Այս ընդհանուր [[ծորան]]ը, նախքան տասներկումատնյա աղիքի մեջ բացվելը, լայնանում է: Մեծ պտկիկին մոտ գտնվում է մի ավելի փոքր պտկիկ`(papilia minor), որի վրա բացվում է ենթաստամոքսային գեղձի լրացուցիչ ծորանը: |
||
Բարակ աղիքի, նաև հաստ աղիքի ամբողջ երկարությամբ, լորձաթաղանթում դասավորված են բազմաթիվ մանր պարզ խողովակավոր [[գեղձ]]եր, որոնք կոչվում են աղիքային գեղձեր` glandulae intestinales(Liberkuhni):Սրանք չեն խրվում ենթալորձային շերտի մեջ, յուրաքանչյուրի երկարությունը 0.3-0.4 մմ է, արտազատում են աղիքային հյութ` succus entericus: 12-մատնյա աղիքում, մասնավորապես նրա վերին կեսում կան այլ տեսակի գեղձեր` gl. duodenales(Brunnert), որոնք ի տարբերություն աղիքային գեղձերի տեղակալվում են ենթալորձային շերտում: Իրենց կառուցվածքով նման են ստամոքսաելքային հատվածի գեղձերի: |
Բարակ աղիքի, նաև հաստ աղիքի ամբողջ երկարությամբ, լորձաթաղանթում դասավորված են բազմաթիվ մանր պարզ խողովակավոր [[գեղձ]]եր, որոնք կոչվում են աղիքային գեղձեր` glandulae intestinales (Liberkuhni):Սրանք չեն խրվում ենթալորձային շերտի մեջ, յուրաքանչյուրի երկարությունը 0.3-0.4 մմ է, արտազատում են աղիքային հյութ` succus entericus: 12-մատնյա աղիքում, մասնավորապես նրա վերին կեսում կան այլ տեսակի գեղձեր` gl. duodenales (Brunnert), որոնք ի տարբերություն աղիքային գեղձերի տեղակալվում են ենթալորձային շերտում: Իրենց կառուցվածքով նման են ստամոքսաելքային հատվածի գեղձերի: |
||
Վնասակար նյութերը և [[միկրոօրգանիզմներ]]ը վնասազերծելու համար լորձաթաղանթում կան հատուկ ավշային կառույցներ, որոնք հանդես է գալիս կամ մենավոր ավշային հանգույցների ձևով կամ կույտերով(պեերյան բծեր):[[Կորեկ]]ի մեծության մենավոր ավշապատճուկները (noduli lymphatici solitarii) ցրված են բարակ աղիքների ամբողջ երկարությամբ` սպիտակավուն բարձրիկների ձևով: ileum-ի մեջ, բացի մենավոր հանգույցներից, գտնվում են նաև հանգույցների կուտակումներ, որոնք գոյացնում են 2-10 սմ երկարության և 0.12-1.2 սմ լայնության հասնող երկարավուն թիթեղներ, որոնք կոչվում են բազմակույտ ավշապատճուկներ կամ պևերյան բծեր(noduli |
Վնասակար նյութերը և [[միկրոօրգանիզմներ]]ը վնասազերծելու համար լորձաթաղանթում կան հատուկ ավշային կառույցներ, որոնք հանդես է գալիս կամ մենավոր ավշային հանգույցների ձևով կամ կույտերով(պեերյան բծեր): [[Կորեկ]]ի մեծության մենավոր ավշապատճուկները (noduli lymphatici solitarii) ցրված են բարակ աղիքների ամբողջ երկարությամբ` սպիտակավուն բարձրիկների ձևով: ileum-ի մեջ, բացի մենավոր հանգույցներից, գտնվում են նաև հանգույցների կուտակումներ, որոնք գոյացնում են 2-10 սմ երկարության և 0.12-1.2 սմ լայնության հասնող երկարավուն թիթեղներ, որոնք կոչվում են բազմակույտ ավշապատճուկներ կամ պևերյան բծեր (noduli lymphatici aggregati (Peyeri)): Նրանց երկայնաձիգ տրամագիծը համընկնում է աղիքի երկայնաձիգ առանցքին: Գտնելու համար պետք է ճեղքել աղիքը միջընդերքի եզրի երկարությամբ, որովհետև կուտակումները գտնվում են այդ եզրի հակառակ կողմում; Պևերյան կուտակումների մակերեսին չենք գտնում ոչ թավիկներ, ոչ գեղձեր: Նրանց ընդհանուր թիվը 20-30 է: |
||
[[Մկան]]ային պատյանը |
[[Մկան]]ային պատյանը (tunica muscularis) խողովակին ձևին համապատասխան բաղկացած է արտաքին երկայնաձիգ ու ներքին շրջանաձև հարթ մկանաթելերի շերտերից. շրջանաձև շերտը ավելի է զարգացած քան երկայնաձիգը, մկանային պատյանը աղիքների ստորին հատվածում գնալով բարակում է: Մկանային թելերի կծկումներն ունեն գալարակծկանքային բնույթ: Կծկումները աղիքների նման հաջորդաբար տարածվում են դեպի ստորին ծայրը: Այս պրոցեսում օղաձև մկանաթելերը կծկվելիս նեղացնում են աղիքի լուսանցքը, իսկ երկայնաձիգ թելերը նպաստում են նրա լայնանալուն: |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{կենսաբանություն-անավարտ}} |
{{կենսաբանություն-անավարտ}} |
||
[[Կատեգորիա:Մարսողական համակարգ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Օրգաններ]] |
|||
[[ar:أمعاء دقيقة]] |
|||
[[an:Zago]] |
|||
[[arc:ܡܥܝܐ ܩܛܝܢܐ]] |
|||
[[bn:ক্ষুদ্রান্ত্র]] |
|||
[[zh-min-nan:Sió-tn̂g]] |
|||
[[bs:Tanko crijevo]] |
|||
[[bg:Тънко черво]] |
|||
[[ca:Intestí prim]] |
|||
[[cs:Tenké střevo]] |
|||
[[cy:Coluddyn bach]] |
|||
[[da:Tyndtarmen]] |
|||
[[de:Dünndarm]] |
|||
[[dv:ކުޑަ ގޮހޮރު]] |
|||
[[et:Peensool]] |
|||
[[en:Small intestine]] |
|||
[[es:Intestino delgado]] |
|||
[[eo:Maldika intesto]] |
|||
[[eu:Heste mehar]] |
|||
[[fa:روده باریک]] |
|||
[[fr:Intestin grêle]] |
|||
[[gl:Intestino delgado]] |
|||
[[ko:소장 (해부학)]] |
|||
[[hr:Tanko crijevo]] |
|||
[[id:Usus halus]] |
|||
[[is:Mjógirni]] |
|||
[[it:Intestino tenue]] |
|||
[[he:המעי הדק]] |
|||
[[jv:Usus alus]] |
|||
[[pam:Malating bituka]] |
|||
[[la:Intestinum tenue]] |
|||
[[lt:Plonoji žarna]] |
|||
[[hu:Vékonybél]] |
|||
[[mk:Тенко црево]] |
|||
[[ml:ചെറുകുടൽ]] |
|||
[[mr:लहान आतडे]] |
|||
[[ms:Usus kecil]] |
|||
[[nl:Dunne darm]] |
|||
[[ja:小腸]] |
|||
[[no:Tynntarm]] |
|||
[[nn:Tynntarmen]] |
|||
[[pl:Jelito cienkie]] |
|||
[[pt:Intestino delgado]] |
|||
[[ro:Intestin subţire]] |
|||
[[qu:Ñañu ch'unchul]] |
|||
[[ru:Тонкий кишечник]] |
|||
[[sah:Синньигэс оhоҕос]] |
|||
[[sco:Smaw thairm]] |
|||
[[simple:Small intestine]] |
|||
[[sk:Tenké črevo]] |
|||
[[sl:Tanko črevo]] |
|||
[[sr:Танко црево]] |
|||
[[sh:Tanko crijevo]] |
|||
[[fi:Ohutsuoli]] |
|||
[[sv:Tunntarm]] |
|||
[[tl:Maliit na bituka]] |
|||
[[ta:சிறுகுடல்]] |
|||
[[te:చిన్న ప్రేగు]] |
|||
[[th:ลำไส้เล็ก]] |
|||
[[tr:İnce bağırsak]] |
|||
[[uk:Тонкий кишківник]] |
|||
[[war:Guti nga tina-i]] |
|||
[[zh:小肠]] |
|||
[[vi:Ruột non]] |
08:53, 10 Ապրիլի 2010-ի տարբերակ
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Բարակ աղիքը կամ նրբաղիքը (intestinum tenue) սկսվում է ստամոքսաելքից և, իր ճանապարհին մի շարք օղակաձև գալաներ առաջացնելով, վերջանում է հաստ աղիքի սկզբին: Ամբողջ նրբաղիքի երկարությունը տղամարդկանց դիակների վրա մոտավորապես 7 մ է, իսկ կանանց դիակների վրա` 6.5մ, ընդ որում գերազանցում է մարմնի երկարությանը 4.3 անգամ: Դիակների վրա, մկանների թուլացման պատճառով, նրբաղիքի երկարությունը միշտ ավելի մեծ է, քան կենդանի մարդկանցը:
Աղիքի տրամագիծը վերևից ներքև փոքրանում է: Տասներկումատնյա աղիքն ունի մոտ 48 մմ տրամագիծ, այնինչ նրբաղիքը հաստ աղիքի մեջ բացվելու տեղում ունի միայն 27 մմ տրամագիծ: Նրբաղիքի օղակաձև գալարները տեղավորված են լյարդից ու ստամոքսից անմիջապես ցած:
Բաժինները
Բարակ աղիքը բաժանվում է երեք մասի`
- Տասներկումատնյա աղի
- Աղիճ աղիք
- Զստաղիք
Տասներկումատնյա աղի
Կառուցվածքը
Տասներկումատնյա աղին (duodenum), ստամոքսին ամենամոտ մասն է, ունի 25-30 սմ երկարություն, այն պայտի ձևով գրկում է ենթաստամոքսային գեղձի գլխիկը: Նրա մեջ տարբերում են երեք գլխավոր մասեր.
- վերին հորիզոնական հատվածը(pars horisontalis superior) առաջին գոտկային ողնի մակարդակին ուղղվում է ստամոքսաելքից հետ, քիչ աջ, մեկ անգամ ծալվում է (fiexura duodeni superior) և սկիզբ տալիս վայրէջ հատվածին.
- վայրէջ հատվածը(pars descendens) ողնաշարի աջ կողմով իջնում է մինչև գոտկային III ողնը, այստեղ նա շրջվում է երկրորդ անգամ (fiexura duodeni inferior), ուղղվում է ձախ և գոյացնում,
- ստորին հատվածը(pars inferior), որն իր հերթին բաժանվում է երկու մասի` պրոքսիմալ(մոտակա) մաս, որը լայնակի ուղղությամբ անցնում է ստորին սիներակի` vena cava inferior ու որովայնային աորտայի առջևով(հորիզոնական մաս), և դիստալ(հեռակա) մաս, որը բարձրանում է (pars ascendens) մինչև գոտկային I և II ողների մակարդակը` նրանցից ձախ և առաջ: Տասներկումատնյա աղիքը որոշակի սահմաններում փոխում է իր ձևը:
Ձևերը և դիրքը
Կենդանի մարդու տասներկումատնյա աղիքի ձևը և դիրքը շատ փոփոխական են:Գոյություն ունի նրա ձևի և դիրքի 3 հիմնական տարբերակ:
- Պայտաձև տասներկումատնյա աղիք, տեղակալված ` այնպես, ինչպես դիակինը, ընդ որում արտահայտված են նրա բոլոր մասերը` pars horisontalis superior, pars descendens, pars horisontalis inferior, pars ascendens:
- Խիստ ծալված, ծնկաձև, ուղղաձիգ դիրքով տասներկումատնյա աղիք: Խիստ ծալված վիճակի և ուղղաձիգ դիրքի հետևանքով տարբերում են միայն երկու մասեր` pars descendens և pars ascendens, հորիզոնական մասերը արտահայտված չեն:
- Խիստ ծալված, ծնկաձև, ճակատային դիրքով տասներկումատնյա աղիք: Խիստ ծալման և հորիզոնական դիրքի պատճառով տարբերում են միայն երկու մասեր` pars horisontalis superior և inferior: Ուղղաձիգ դիրքով տեղակալված վայրէջ և վերել մասերը արտահայտված չեն:Այս 3 տարբերակների միջև նկատվում են փոխանցիկ ձևեր:
Աղիճ աղի և զստաղի
Աղիճ աղիք`(jejunum), կազմում է բարակ աղիքների 2/5-ը` հանած տասներկումատնյա աղիքի երկարությունը, զստաղիքը(ileum), մնացած 3/5-ն է: Այս բաժանումը պայմանական է, որովհետև հատվածների միջև որոշակի անատոմիական սահման չկա:
Աղիճ աղիքը և զստաղիքը միասին կոչվում են միջընդերքի բարակ աղիներ, նրանք լրիվ ծածկված է շճամզով և միջընդերքի միջոցով կպչում է որովայնի խոռոչի հետին պատին: Թեև ցայտուն կերպով արտահայտված սահման չկա աղիճ աղիքի (intenstinum jejunum) (այս անունը ծագում է այն հանգամանքից,որ այս հատվածը դիակի վրա սովորաբար դատարկ է լինում) և զստաղիքի( intestinum ileum) միջև, այնուամենայնիվ, այս երկու բաժինների տիպիկ մասերը(jejunum-ի և ileum-ի ստորին մասերը ) ունեն ակնհայտ տարբերություններ. jejunum-ի տրամագիծը մեծ է, պատերը հաստ են, ավելի հարուստ է անոթներով: Տարբերությունները աստիճանաբար մեղմանում են մի հատվածից մյուսը անցնելիս:
Կազմությունը
Բարակ աղիքի լորձաթաղանթը բազմաթիվ աղիքային թավիկներով(villi intestinales) ծածկված լինելու հետևանքով ունի թավշի տեսք: Թավիկները մոտ 1 մմ բարձրությամբ լորձաթաղանթային ելուններ են` ծածկված, ինչպես և ինքը` լորձաթաղանթը, գլանաձև էպիթելով և կենտրոնում ունեն ավշային ծոց(sinus) ու արյան անոթներ: Թավիկների ֆունկցիան սննդանյութերի ներծծումն է, ընդ որում սպիտակուցները և ածխաջրերը ներծծվում են երակային անոթներով և դռներակի համակարգով անցնում են լյարդի ֆիլտրը, իսկ ճարպերը, անցնելով ավշային անոթներով, թափվում են երակային արյան մեջ: Բարակ աղիքի լորձաթաղանթի ներծծող մակերեսը բավականին մեծանում է նրա վրա գտնվող լայնական ծալքերի շնորհիվ, որոնք կոչվում են շրջանաձև ծալքեր(plicare circulares Kerkringi): Այդ ծալքերը բաղկացած են միայն լորձային և ենթալորձային թաղանթներից (tunica muscularis-ը նրանց կազմությանը չի մասնակցում), մնայուն են և չեն անհետանում նույնիսկ աղիքային խողովակի լայնացման ժամանակ:
Բարակ աղիքի բոլոր բաժիններում չէ, որ շրջանաձև ծալքերը միևնույն բնույթ ունեն տասներկումատնյա աղիքի սկզբնական մասում, ստամոքսաելքի մոտ ծալքեր չկան, իսկ մնացած բաժիններում և աղիճ աղիքի վերին կեսում նրանք բարձր են և խիտ դասավորություն ունե, ավելի ներքև նրանք ցածրանում են ու նոսրանում, իսկ աղիճ աղիքի վերջում անհետանում են: Բացի շրջանաձև ծալքերից, տասներկումատնյա աղիքի լորձաթաղանթի վրա կա նաև մի երկայնաձիգ ծալք (pilca longitudjnalis duodeni), որը տեղավորված է վայրէջ հատվածի միջային պատի վրա ու բաժանվում է վերին ու ստորին հատվածների, վերինը թմբի տեսք ունի (torus) և վերջանում է պտկիկով (papilia duodeni major), ստորինը կոչվում է սանձիկ (frenulum): Պտկիկի վրա մի ընդհանուր բացվածքով բացվում են լեղածորանր և ենթաստամոքսային գեղձի արտազատիչ ծորանը: Այս ընդհանուր ծորանը, նախքան տասներկումատնյա աղիքի մեջ բացվելը, լայնանում է: Մեծ պտկիկին մոտ գտնվում է մի ավելի փոքր պտկիկ`(papilia minor), որի վրա բացվում է ենթաստամոքսային գեղձի լրացուցիչ ծորանը:
Բարակ աղիքի, նաև հաստ աղիքի ամբողջ երկարությամբ, լորձաթաղանթում դասավորված են բազմաթիվ մանր պարզ խողովակավոր գեղձեր, որոնք կոչվում են աղիքային գեղձեր` glandulae intestinales (Liberkuhni):Սրանք չեն խրվում ենթալորձային շերտի մեջ, յուրաքանչյուրի երկարությունը 0.3-0.4 մմ է, արտազատում են աղիքային հյութ` succus entericus: 12-մատնյա աղիքում, մասնավորապես նրա վերին կեսում կան այլ տեսակի գեղձեր` gl. duodenales (Brunnert), որոնք ի տարբերություն աղիքային գեղձերի տեղակալվում են ենթալորձային շերտում: Իրենց կառուցվածքով նման են ստամոքսաելքային հատվածի գեղձերի:
Վնասակար նյութերը և միկրոօրգանիզմները վնասազերծելու համար լորձաթաղանթում կան հատուկ ավշային կառույցներ, որոնք հանդես է գալիս կամ մենավոր ավշային հանգույցների ձևով կամ կույտերով(պեերյան բծեր): Կորեկի մեծության մենավոր ավշապատճուկները (noduli lymphatici solitarii) ցրված են բարակ աղիքների ամբողջ երկարությամբ` սպիտակավուն բարձրիկների ձևով: ileum-ի մեջ, բացի մենավոր հանգույցներից, գտնվում են նաև հանգույցների կուտակումներ, որոնք գոյացնում են 2-10 սմ երկարության և 0.12-1.2 սմ լայնության հասնող երկարավուն թիթեղներ, որոնք կոչվում են բազմակույտ ավշապատճուկներ կամ պևերյան բծեր (noduli lymphatici aggregati (Peyeri)): Նրանց երկայնաձիգ տրամագիծը համընկնում է աղիքի երկայնաձիգ առանցքին: Գտնելու համար պետք է ճեղքել աղիքը միջընդերքի եզրի երկարությամբ, որովհետև կուտակումները գտնվում են այդ եզրի հակառակ կողմում; Պևերյան կուտակումների մակերեսին չենք գտնում ոչ թավիկներ, ոչ գեղձեր: Նրանց ընդհանուր թիվը 20-30 է:
Մկանային պատյանը (tunica muscularis) խողովակին ձևին համապատասխան բաղկացած է արտաքին երկայնաձիգ ու ներքին շրջանաձև հարթ մկանաթելերի շերտերից. շրջանաձև շերտը ավելի է զարգացած քան երկայնաձիգը, մկանային պատյանը աղիքների ստորին հատվածում գնալով բարակում է: Մկանային թելերի կծկումներն ունեն գալարակծկանքային բնույթ: Կծկումները աղիքների նման հաջորդաբար տարածվում են դեպի ստորին ծայրը: Այս պրոցեսում օղաձև մկանաթելերը կծկվելիս նեղացնում են աղիքի լուսանցքը, իսկ երկայնաձիգ թելերը նպաստում են նրա լայնանալուն:
Շճային պատյանը (tunica serosa) ամեն կողմից ընդգրկում է նրբաղիքը, հետին կողմից ազատ թողնելով միայն միջընդերքի երկու շճային թերթիկների արանքում մի նեղ տարածություն:Այդ տարածությունը լցված է ճարպանյութով, որի միջով աղիքին են մոտենում նյարդեր, արյան ու ավշային անոթներ: