«Ալենուշ Տերյան»–ի խմբագրումների տարբերություն
չNo edit summary |
չ ավելացվեց Կատեգորիա:Թեհրան քաղաքում մահացածներ ՀոթՔաթ գործիքով |
||
Տող 45. | Տող 45. | ||
[[Կատեգորիա:2011 մահեր]] |
[[Կատեգորիա:2011 մահեր]] |
||
[[Կատեգորիա:Մարտի 4 մահեր]] |
[[Կատեգորիա:Մարտի 4 մահեր]] |
||
[[Կատեգորիա:Թեհրան քաղաքում մահացածներ]] |
15:43, 3 փետրվարի 2015-ի տարբերակ
آلينوش طريان Ալենուշ Տերեան | |
---|---|
Ծնվել է | 1920 նոյեմբերի 9 |
Ծննդավայր | Թեհրան, Իրան |
Մահացել է | մարտի 4, 2011 | (տարիքը 90)
Մահվան վայր | Թեհրան, Իրան |
Գերեզման | Dulab Cemetery |
Քաղաքացիություն | Իրան |
Մայրենի լեզու | պարսկերեն |
Կրթություն | Փարիզի համալսարան[1] և Թեհրանի համալսարան[1] |
Գիտական աստիճան | գիտությունների դոկտոր[1][2] (1956) |
Մասնագիտություն | ֆիզիկոս և աստղագետ |
Աշխատանք | Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր, Իրանի առաջին արևային աստղադիտարանի և հեռադիտակի հիմնադիր |
Աշխատավայր | Թեհրանի համալսարան[1] |
Ծնողներ | հայր՝ Արտո Տերյան[1], մայր՝ Վարթո Տերյան |
Alenush Terian (astronomer) Վիքիպահեստում |
Ալենուշ Տերյանը (պարս.՝ آلينوش طريان) (ծ. 1920, նոյեմբերի 9, Թեհրան, Իրան – 2011, մարտի 4, Թեհրան, Իրան) Իրանի ֆիզիկայի առաջին կին-պրոֆեսոր, և առաջին արևային աստղադիտակի և աստղադիտարանի հիմնադիրն է Իրանի ասղագիտության պատմության մեջ։
Կենսագրություն
Ալենուշ Տերյանը ծնվել է 1920 թվականին թեհրանահայ ընտանիքում։ Մայրը ուսանել էր Շվեյցարիայում և ֆրանսերենի ուսուցչուհի էր, իսկ հայրը Իրանի Ջուղայի հայերից էր և գրող էր, կյանքի վերջին 20 տարիներին ծառայել է որպես Իրանի «Սեփահ բանկի» տնօրեն։ Ծնողները տիրապետել են հայերենին, պարսկերենին, և ֆրանսերենին։ Հայրը նաև Ֆիրդուսու բանաստեղծություններից հայերեն թարգմանությունների հեղինակ է, որոնք հրատարկվել են իր գրքում »Արիզադի Պոեզիայի Հավաքածո» (պարսկ.՝ ديوان اشعار آريزاد) անվամբ[3]։
1947 թվականի մայիսին Ալենուշը ավարտում է ուսումը Թեհրանի համալսարանի Գիտության ֆակուլտետում և նույն տարվա սեպտեմբերից աշխատանքի անցնում նույն ֆակուլտետի ֆիզիկայի լաբորատորիայում, իսկ մեկ տարի հետո նշանակվում լաբորատորիայի գործառությունների պետ։
Տերյանը փորձում է համոզել իր դասախոս Մահմուդ Հեսաբիին, որ օգնի իրեն կրթաթոշակ ստանալ՝ Ֆրանսիայում ուսումը շարունակելու համար։ Սակայն կին լինելու պատճառով մերժվում է։ Չնայած դրան, հոր ֆինանսական օգնությամբ մեկնում է Փարիզ և Սորբոնի համալսարանի Մթնոլորտային ֆիզիկայի ֆակուլտետում շարունակում ուսումը։ 1956 թվականին ստանում է ասպիրանտուրայի աստիճան և Սորբոնում նրան դասախոսության պաշտոն է առաջարկվում։ Սակայն Իրանին ծառայելու համար որոշում է վերադառնալ և որպես դասախոս սկսում է թերմոդինամիկա դասավանդել Թեհրանի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում։
1959-ին, Արևմտյան Գերմանիայի Ֆեդերալ Հանրապետությունը թոշակ է տրամադրում Թեհրանի համալսարանին, արևային ֆիզիկայի աստղադիտարանում 4 ամիս սովորելու համար և Տերյանն է ընտրվում որպես թոշակի շահառու։ 1961-ի մարտին չորս ամսով մեկնում է Գերմանիա, ապա վերադառնում Իրան, և 1964 թվականի մայիսի 30-ին արժանանում պրոֆեսորի կոչման, և այդպիսով դառնում Իրանի առաջին կին պրոֆեսորը։
1966 թվականի նոյեմբերի 20-ին ընտրվում է Թեհրանի համալսարանի Երկրաֆիզիկայի կոմիտեի անդամ, իսկ երեք տարի հետո նշանակվում Թեհրանի համալսարանի Երկրաֆիզիկայի հիմնարկի արևային ֆիզիկայի հետազոտությունների խմբի նախագահ և աշխատանքի անցնում արևային ֆիզիկայի աստղադիրանում, որի հիմնադրման մեջ ինքը մեծ դեր էր կատարել[4]։
Տերյանը Իրանում աստղաֆիզիկա դասավանդող առաջին անձն էր։ 1979 թվականին պաշտոնաթողման դիմում է ներկայացրել և պաշտոնաթող եղել։ Նա կտակում բնակարանը նվիրել է Ջուղայի հայերին և այն ուսանողներին, որոնք հարմար բնակատեղի չունեն, կյանքի վերջը անց է կացրել Թեհրանի Թոհիդ ծերանոցում։
Գնահատականներ
Իրանի հեռուստատեսության «Իմաստուններ» ծրագրի կողմից որպես գիտության ոլորտի մնայուն դեմք է ճանաչվել։ 2003 թվականին նրա կյանքի մասին վավերական ֆիլմ է ստեղծվել Իրանի հեռուստատեսության պատվերով, «Դեպի արև» (պարսկ.՝ سوي خورشيد) անվամբ[5]։
2006 թվականի հուլիսին Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի կողմից գնահատագրի ու շքանշանի է արժանացել։
Աղբյուրներ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 https://iranwire.com/en/features/69285/
- ↑ https://www.bbc.com/persian/iran/2011/03/110307_l03_terian_dies
- ↑ «Հարցազրույց Տիկին Ալենուշ Տերյանի հետ (պարսկերեն)». 2010-05-04. Վերցված է 2010-06-29-ին.
- ↑ «Հարցազրույց Ալենուշ Տերյանի հետ (անգլերեն)». 2007-12-19. Վերցված է 2012-06-02-ին.
- ↑ «Իրանի աստղագիտության մայրը մոռացության շեմին (պարսկերեն)». 2007-11-10. Վերցված է 2010-06-29-ին.