«Գնեոս Պոմպեոս»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: կառավարման սկիզբ_3 → կառավարման սկիզբ_4 oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 14. | Տող 14. | ||
| կառավարման ժամանակ =[[Մ. թ. ա. 70|մ. թ․ ա․ 70]] |
| կառավարման ժամանակ =[[Մ. թ. ա. 70|մ. թ․ ա․ 70]] |
||
| նախորդող = |
| նախորդող = |
||
| հաջորդող = |
| հաջորդող = |
||
| տիտղոս_2 =[[Հռոմեական Հանրապետություն|Հռոմեական Հանրապետության]] հյուպատոս |
| տիտղոս_2 =[[Հռոմեական Հանրապետություն|Հռոմեական Հանրապետության]] հյուպատոս |
||
Տող 26. | Տող 26. | ||
| կառավարման ժամանակ_2 = [[Մ. թ. ա. 55|մ. թ․ ա․ 55]] |
| կառավարման ժամանակ_2 = [[Մ. թ. ա. 55|մ. թ․ ա․ 55]] |
||
| նախորդող_2 = |
| նախորդող_2 = |
||
| հաջորդող_2 = |
| հաջորդող_2 = |
||
| տիտղոս_3 =[[Հռոմեական Հանրապետություն|Հռոմեական Հանրապետության]] հյուպատոս |
| տիտղոս_3 =[[Հռոմեական Հանրապետություն|Հռոմեական Հանրապետության]] հյուպատոս |
||
Տող 38. | Տող 38. | ||
| կառավարման ժամանակ_3 = [[Մ. թ. ա. 52|մ. թ․ ա․ 52]] |
| կառավարման ժամանակ_3 = [[Մ. թ. ա. 52|մ. թ․ ա․ 52]] |
||
| նախորդող_3 = |
| նախորդող_3 = |
||
| հաջորդող_3 = |
| հաջորդող_3 = |
||
| ծննդյան օր =[[սեպտեմբերի 29]], [[Մ. թ. ա. 106|մ․ թ․ ա․ 106]] |
| ծննդյան օր =[[սեպտեմբերի 29]], [[Մ. թ. ա. 106|մ․ թ․ ա․ 106]] |
||
Տող 62. | Տող 62. | ||
== Կենսագրություն == |
== Կենսագրություն == |
||
=== Ծագում === |
=== Ծագում === |
||
Համաձայն առավել տարածված կարծիքի` Գնեոս Պոմպեոսը ծնվել է [[ |
Համաձայն առավել տարածված կարծիքի` Գնեոս Պոմպեոսը ծնվել է [[մ. թ. ա. 106]] թվականի [[սեպտեմբերի 29]]-ին:<ref name=seager.23 /><ref name=ward.120>''Ward A. N.'' The Early Relations between Cicero and Pompey until 80 B. C. // Phoenix. — 1970. — Vol. 24, No. 2. — P. 120</ref> Նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը որոշվել է Վալլեյ Պատերկուլի ու Պլինի Ավագի` ծննդյան օրը մահվան ու երրորդ հաղթանակի մասին վկայության հիման վրա:<ref name=seager.23 /><ref>(Vell. Pat. II, 53) Веллей Патеркул. Римская история, II, 53.</ref><ref>(Plin. N. H. XXXVII, 6 (13)) Плиний Старший. Естественная история, XXVII, 6 (13).</ref> |
||
Հայտնի է Պոմպեոսների մի քանի տոհմեր:<ref>(Vell. Pat. II, 21) Веллей Патеркул. Римская история, II, 21</ref> Այն Պոմպեոսները, որոնց տոհմից սերում էր Գնեոսը, ոչ թե լատինական ծագում ունեին, այլ սերում էին պլեյբեյների տոհմից, ովքեր բնակվում էին [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզում]]` [[Ադրիատիկ ծով]]ի ափին գտնվող Պիցեն վայրում:<ref name=syme.28>''Syme R.'' The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 28</ref |
Հայտնի է Պոմպեոսների մի քանի տոհմեր:<ref>(Vell. Pat. II, 21) Веллей Патеркул. Римская история, II, 21</ref> Այն Պոմպեոսները, որոնց տոհմից սերում էր Գնեոսը, ոչ թե լատինական ծագում ունեին, այլ սերում էին պլեյբեյների տոհմից, ովքեր բնակվում էին [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզում]]` [[Ադրիատիկ ծով]]ի ափին գտնվող Պիցեն վայրում:<ref name=ward.120 /><ref name=syme.28>''Syme R.'' The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 28</ref> Պոմպեոս տոհմանունը ծագմամբ մոտ է համարվում Կամպանի տեղանվանը: Հավանական է, որ անունը ծագում է օսկսյան լեզվի` «հինգ» նշանակող արմատից, իսկ -eius վերջավորությունը երբեմն դիտարկվում է որպես [[էտրուսկերեն|էտրուսկյան լեզվի]] ազդեցություն:<ref name=syme.28 /> Այս տոհմի, սակայն այլ ճյուղի առաջին հայտնի ներկայացուցիչը Կվինտ Պոմպեուսն է, ով կոնսուլ է եղել մինչ [[մ. թ. ա. 141]] թվականը:<ref name=ward.120 /> Սեկստ Պոմպեուսը` Գնեուսի պապը, [[մ. թ. ա. 118]] թվականին Մակեդոնիայում մասնակցել է կելտերի դեմ մղված մարտերին (հավանաբար եղել է պրետոր) և սպանվել է մարտում:<ref>''Broughton T. R. S.'' The Magistrates of the Roman Republic. — Vol. I. — New York: American Philological Association, 1951. — P. 274.</ref> Պոմպեուսի հայրը` Գնեուս Պոմպեուս Ստրաբոնը, եղել է հայնտի զորավար ու կոնսուլ [[մ. թ. ա. 89]] թվականը: Երիտասարդ Գնեուսը պոետ-սատիրիկ Գայ Լուցիլիի աղգականն էր. վերջինիս քույրը եղել է Գնեուսի տատը կամ մայրը:<ref>''Syme R.'' The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 30.</ref> Չնայած տոհմի երեք սերունդների ներկայացուցիչների քաղաքական հաջողություններին` [[Հռոմ]]ի պատմության մեջ ունեցած դերով Պոմպեոսների ընտանիքն ավելի մոտ էր հեծյաներին, քան ազնվականական ընտանիքներին, որոնք ունեին բազմադարյա պատմություն:<ref name=ward.120 /> |
||
Գնեուս Պոմպեոսի տոհմաբանությունը ըստ Pauly-Wissowa-ի: |
Գնեուս Պոմպեոսի տոհմաբանությունը ըստ Pauly-Wissowa-ի: |
20:14, 27 հունվարի 2015-ի տարբերակ
Գնեոս Պոմպեոս Gnaeus Pompeius Magnus | ||
| ||
---|---|---|
մ. թ․ ա․ 70 | ||
| ||
մ. թ․ ա․ 55 | ||
| ||
մ. թ․ ա․ 52 | ||
Կուսակցություն՝ | Օպտիմատներ | |
Մասնագիտություն՝ | Հին հռոմեական քաղաքական գործիչ, Հին հռոմեական զինվորական անձնակազմ և քաղաքական գործիչ | |
Դավանանք | հին հռոմեական կրոն | |
Ծննդյան օր | սեպտեմբերի 29, մ․ թ․ ա․ 106 | |
Ծննդավայր | Պիցեն, Հռոմեական Հանրապետություն | |
Վախճանի օր | սեպտեմբերի 29, մ․ թ․ ա․ 48 (58 տարեկան) | |
Վախճանի վայր | Պելուզիյ, Եգիպտոս | |
Քաղաքացիություն | Հին Հռոմ[1][2][3] | |
Հայր | Gnaeus Pompeius Strabo?[4] | |
Մայր | Lucilia?[4] | |
Ամուսին | Antistia?[4][4], Aemilia Scaura?[4][4], Mucia Tertia?[4][4], Հուլիա Կեսար[5][4][4] և Cornelia Metella?[4][4] | |
Զավակներ | Gnaeus Pompeius Magnus?[6][7][8], Սեքստոս Պոմպեոս[6][9], Pompeia Magna? և Pompeius/Pompeia? | |
Պոմպեոս Գնեոս Մեծ (մ.թ.ա. 106-48), հռոմեական զորավար և քաղաքական գործիչ։ 83-ին հարել է Սուլլային։ 78-77-ին մասնակցել է ծերակույտի դեմ կոնսուլ Մարկոս Լեպիդոսի, 77-72-ին՝ Սերտորիոսի խռովություններին, 71-ին՝ Սպարտակի ապսամբության ճնշմանը։ 70-ի համար ընտրվել է կոնսուլ, վերացրել Սուլլայի մի շարք օրենքներ։ 66-ին նշանակվել է արևելյան զորքերի գլխավոր հրամանատար, պարտության է մատնել Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորին։ Հաղթանակի հետևանքով կազմակերպել է հռոմեական երկու նոր պրովինցիա՝ Պոնտոս և Բութանիա, Ասորիք։ Երբ ծերակույտը մերժել է հաստատել Պոմպեոսի միջոցառումները արևելքում և հողաբաժիններ հատկացնել նրա զինվորներին, Պոմպեոսը դաշնակցել է Հուլիոս Կեսարի և Մարկոս Կրասորի հետ։ 55-ի համար կրկին ընտրվել է կոնսուլ, այնուհետև եղել Իսպատիայի կառավարիչ։ 1-ին եռապետության կազմալուծումից հետո մերձեցրել է օպտիմատներին։ 52-ին ընտրվել է միանձնյա կոնսուլ։ 50-ին նշանակվել է զորահրամանատար՝ Հուլիոս Կեսարի դեմ պայքարելու համար։ 48-ին Դիռաքիոնի մոտ պարտության է մատնել Կեսարին, սակայն Փարսալոսում ջախջախվել է և փախել Եգիպտոս, ուր Պտղոմեոս XIII Դիոնիսոսը, Կեսարին սիրաշահելու համար, սպանել է տվել Պոմպեոսին։ Ըստ հունա-հռոմեական սկզբնաղբյուրների, Միհրդատ VI-ի պարտությունից հետո, Տիգրան Բ Մեծը ներկայացել է Հայաստան ներխուժած Պոմպեոսին, նրան հանձնել իր թագը, Պոմպեոսը մեծահոգաբար վերադարձրել է այն և կնքել պայմանագիր, որով Տիգրանը հրաժարվել է իր արտաքին նվաճումներից։ Սակայն ըստ Մովսես Խորենացու, Պոմպեոսը Հայաստան չի ներխուժել, այլ Տիգրանի դեմ ուղարկել է իր զորավարին, որը չի համարձակվել ընդհարվել Հայոց թագավորի հետ։
Կենսագրություն
Ծագում
Համաձայն առավել տարածված կարծիքի` Գնեոս Պոմպեոսը ծնվել է մ. թ. ա. 106 թվականի սեպտեմբերի 29-ին:[10][11] Նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը որոշվել է Վալլեյ Պատերկուլի ու Պլինի Ավագի` ծննդյան օրը մահվան ու երրորդ հաղթանակի մասին վկայության հիման վրա:[10][12][13]
Հայտնի է Պոմպեոսների մի քանի տոհմեր:[14] Այն Պոմպեոսները, որոնց տոհմից սերում էր Գնեոսը, ոչ թե լատինական ծագում ունեին, այլ սերում էին պլեյբեյների տոհմից, ովքեր բնակվում էին Ապենինյան թերակղզում` Ադրիատիկ ծովի ափին գտնվող Պիցեն վայրում:[11][15] Պոմպեոս տոհմանունը ծագմամբ մոտ է համարվում Կամպանի տեղանվանը: Հավանական է, որ անունը ծագում է օսկսյան լեզվի` «հինգ» նշանակող արմատից, իսկ -eius վերջավորությունը երբեմն դիտարկվում է որպես էտրուսկյան լեզվի ազդեցություն:[15] Այս տոհմի, սակայն այլ ճյուղի առաջին հայտնի ներկայացուցիչը Կվինտ Պոմպեուսն է, ով կոնսուլ է եղել մինչ մ. թ. ա. 141 թվականը:[11] Սեկստ Պոմպեուսը` Գնեուսի պապը, մ. թ. ա. 118 թվականին Մակեդոնիայում մասնակցել է կելտերի դեմ մղված մարտերին (հավանաբար եղել է պրետոր) և սպանվել է մարտում:[16] Պոմպեուսի հայրը` Գնեուս Պոմպեուս Ստրաբոնը, եղել է հայնտի զորավար ու կոնսուլ մ. թ. ա. 89 թվականը: Երիտասարդ Գնեուսը պոետ-սատիրիկ Գայ Լուցիլիի աղգականն էր. վերջինիս քույրը եղել է Գնեուսի տատը կամ մայրը:[17] Չնայած տոհմի երեք սերունդների ներկայացուցիչների քաղաքական հաջողություններին` Հռոմի պատմության մեջ ունեցած դերով Պոմպեոսների ընտանիքն ավելի մոտ էր հեծյաներին, քան ազնվականական ընտանիքներին, որոնք ունեին բազմադարյա պատմություն:[11]
Գնեուս Պոմպեոսի տոհմաբանությունը ըստ Pauly-Wissowa-ի:
Ծանոթագրություններ
- ↑ http://www.infoplease.com/ipa/A0932250.html
- ↑ http://www.theguardian.com/notesandqueries/query/0,5753,-2010,00.html
- ↑ http://www.telegraph.co.uk/portal/main.jhtml?xml=/portal/exclusions/quiteinteresting/nosplit/quite119.xml
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Digital Prosopography of the Roman Republic
- ↑ Н. О. Юлия (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1904. — Т. XLI. — С. 370.
- ↑ 6,0 6,1 Помпей (ռուս.) // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1915. — Т. 18. — С. 576.
- ↑ Любкер Ф. Pompeii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1079—1085.
- ↑ Помпей (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXIVа. — С. 511—512.
- ↑ Н. О. Помпей (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXIVа. — С. 512.
- ↑ 10,0 10,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>
պիտակ՝ «seager#
» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Ward A. N. The Early Relations between Cicero and Pompey until 80 B. C. // Phoenix. — 1970. — Vol. 24, No. 2. — P. 120
- ↑ (Vell. Pat. II, 53) Веллей Патеркул. Римская история, II, 53.
- ↑ (Plin. N. H. XXXVII, 6 (13)) Плиний Старший. Естественная история, XXVII, 6 (13).
- ↑ (Vell. Pat. II, 21) Веллей Патеркул. Римская история, II, 21
- ↑ 15,0 15,1 Syme R. The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 28
- ↑ Broughton T. R. S. The Magistrates of the Roman Republic. — Vol. I. — New York: American Philological Association, 1951. — P. 274.
- ↑ Syme R. The Roman Revolution. — Oxford: Clarendon Press, 1939. — P. 30.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ |