«Ադենոզինեռֆոսֆատ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ →Աղբյուրներ: Լավ/Ընտրյալ հոդվածի կամ ցանկի կաղապարների հեռացում: Այժմ Վիքիշտեմարանից է գալիս։, ջնջվեց: {{Link GA|cs}} (2) |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Նյութ |
|||
[[Պատկեր:Adenosintriphosphat protoniert.svg|մինի|250px|Ադենոզինեռաֆոսֆատի կառույցը]] |
|||
| պատկեր = Adenosintriphosphat protoniert.svg |
|||
| պատկեր 3D = ATP-xtal-3D-balls.png |
|||
| պատկեր 2 = Atp exp.qutemol-ball.png |
|||
| քիմիական անվանում = |
|||
| ավանդական անվանում = <!-- 5-(6-aminopurin-9-yl)<br />-3,4-dihydroxy-oxolan-2-yl<br />methoxy-hydroxy-phosphoryl<br />oxy-hydroxy-phosphoryl oxyphosphonic acid --> |
|||
| քիմիական բանաձև = |
|||
| այլ անվանումներ = ԱԵՖ, Ադենոզինեռֆոսֆորական թթու |
|||
| ռացիոնալ բանաձև = C<sub>10</sub>H<sub>16</sub>N<sub>5</sub>O<sub>13</sub>P<sub>3</sub> |
|||
| վիճակ = |
|||
| արտաքին տեսք= |
|||
| մոլային զանգված = |
|||
| մոլյար կոնցենտրացիա = |
|||
| խտություն = |
|||
| ամրության սահման = |
|||
| կարծրություն = |
|||
| մակերեսային լարվածություն = |
|||
| դինամիկ մածուցիկություն = |
|||
| կինեմատիկ մածուցիկություն = |
|||
| իոնիզացման էներգիա = |
|||
| հաղորդականություն = |
|||
| էլեկտրական դիմադրություն = |
|||
| էլ. դիմ գործակից = |
|||
| ձայնի արագություն = |
|||
| մոլային զանգված = 507,18 |
|||
| խտություն = |
|||
| հալման ջերմ. = |
|||
| եռման ջերմ. = |
|||
| բռնկման ջերմ. = |
|||
| ջերմատարողություն = |
|||
| ձևավորման էնթալպիա = |
|||
| լուծելիություն = |
|||
| հալման ջերմ. = |
|||
| փափկեցման ջերմ. = |
|||
| սուբլիմացման ջերմ. = |
|||
| եռման ջերմ. = |
|||
| եռման ջերմ. բն. = |
|||
| տրոհման ջերմ. = |
|||
| տրոհման ջերմ. = |
|||
| ֆազային անցումներ = |
|||
| այրման ջերմ. = |
|||
| բյուրեղացման ջերմ. = |
|||
| բռնկման ջերմ. = |
|||
| ինքնաայրման ջերմ. = |
|||
| գազի ճնշում = |
|||
| պայթուցիկության աստիճան = |
|||
| Վան դեր Վալսի հաստ. = |
|||
| տրանսֆորմացիայի միջակայք = |
|||
| հալման տեսակ. ջերմուն. = |
|||
| սուբլիմացիայի էնթալպիա = |
|||
| գազառաջացման տեսակ. ջերմուն. = |
|||
| ջերմային լայնացում = |
|||
| լուծման էնթալպիա = |
|||
| եռման էնթալպիա = |
|||
| հալման էնթալպիա = |
|||
| ձևավորման էնթալպիա = |
|||
| ջերմահաղորդականություն = |
|||
| կրիտիկական խտություն = |
|||
| ջերմատարողություն = |
|||
| կրիտիկական ճնշում = |
|||
| եռակի կետ = |
|||
| թթվի չեզոք. հաստ. = |
|||
| լուծելիություն = ջրում լուծելիությունը (20 °C) - 5 |
|||
| լուծելիություն = |
|||
| լուծելիություն1 = |
|||
| նյութ1 = |
|||
| լուծելիություն2 = |
|||
| նյութ2 = |
|||
| լուծելիություն3 = |
|||
| նյութ3 = |
|||
| լուծելիություն4 = |
|||
| նյութ4 = |
|||
| պտույտ = |
|||
| իզոէլեկտրական կետ = |
|||
| դիէլեկտր. թափանց. = |
|||
| թափանցիկություն = |
|||
| բեկման ցուցիչ = |
|||
| Բրյուստերի անկյուն = |
|||
| հիբրիդիզացիա = |
|||
| կոորդինացիոն երկրաչափություն = |
|||
| բյուրեղային կառուցվածք = |
|||
| դիպոլ մոմենտ = |
|||
| CAS = 56-65-5 |
|||
| PubChem = 5957 |
|||
| EINECS = |
|||
| SMILES = Nc1ncnc2c1ncn2C3OC(OP(=O)(O)OP(=O)(O)OP(=O)(O)O)C(O)C3O |
|||
| EC = |
|||
| RTECS = |
|||
| ChEBI = |
|||
| OOH = |
|||
| ՍԹԿ = |
|||
| ՄԲ = |
|||
| թունավորություն = |
|||
| R-արժեքներ = |
|||
| S-արժեքներ = |
|||
| H-արժեքներ = |
|||
| P-արժեքներ = |
|||
| ԳՀՀ= |
|||
| NFPA = |
|||
}} |
|||
'''Ադենոզինեռֆոսֆատ''' (ԱԵՖ, {{lang-en|АТР}}), միացություն է՝ հայտնի որպես էներգիայի աղբյուր բոլոր կենդանի օրգանիզմների և դրանցում ընթացող կենսաքիմիական ռեակցիաների համար: Բջջում օգտագործվում է նյութափոխանակության և էներգիական փոխանակության համար: ԱԵՖ-ը բացահայտվել է 1929 թվականին, Հարվարդի բժշկական դպրոցի մի խումբ գիտնականների՝ Կարլ Լոհմանի, Սիրուս Ֆիսկեի և Ե. Սաբարոուի կողմից<ref>Lohmann, K. (1929) ''Über die Pyrophosphatfraktion im Muskel.'' Naturwissenschaften 17, 624—625.</ref>: Իսկ 1941 թվականին Ֆրից Լիպմանը ապացուցեց, որ ԱԵՖ-ը բջջում հանդիսանում է էներգիայի գլխավոր կրիչ<ref>Lipmann F. (1941) ''Adv. Enzymol.'' 1, 99-162.</ref>: |
|||
'''Ադենոզին-5'-եռաֆոսֆատը''' կամ '''Ադենոզինեռաֆոսֆատը''' ('''ԱԵՖ''') (անգլերեն՝ ''Adenosine triphosphate'' (''ATP''), կարդացվում է՝ ''ըդենոզին թրայֆասֆեյթ'') բազմագործունյա [[նուկլեոտիդ]] է, որը [[բջջաբանություն|բջջաբանության]] մեջ կարևոր դեր է կատարում որպես [[կոֆերմենտ]], այսինքն՝ «[[մոլեկուլ]]ային միավորի [[արժույթ]]ի» դեր է կատարում միջաբջջային [[էներգիա]]յի տեղափոխման համար։<ref>{{cite journal |author=Knowles JR |title=Enzyme-catalyzed phosphoryl transfer reactions (անգլերեն)|journal=Annu. Rev. Biochem. |volume=49 |issue= |pages=877–919 |year=1980 |pmid=6250450 | doi=10.1146/annurev.bi.49.070180.004305}}</ref> ԱՏՖ-ն էներգիան բջիջների մեջ տեղափոխում է [[նյութափոխականություն|նյութափոխականության]] (մետաբոլիզմի) նպատակով։ Դա մի էներգիայի պահեստ է, որը սարքվում է [[ֆոտոսինթեզ]]ի և [[բջջային շնչառություն|բջջային շնչառության]] ժամանակ և սպառվում բազում [[ֆերմենտ]]ների և բջջային գործընթացների միջոցով, որոնցից են [[կենսասինթեզ|կենսասինթետիկ ռեակցիաները]], [[շարժունակյուն]]ը և [[բջջի բաժանում]]ը։<ref>{{cite book | last = Campbell | first = Neil A. | authorlink = | coauthors = Brad Williamson; Robin J. Heyden | title = Biology: Exploring Life (անգլերեն)| publisher = Pearson Prentice Hall | date = 2006 | location = Boston, Massachusetts | url = http://www.phschool.com/el_marketing.html | isbn = 0-13-250882-6 }}</ref> ԱՏՖ-ն սարքվում է [[ադենոզինկրկնաֆոսֆատ]]ից (ԱԴՖ) կամ [[ադենոզինմիաֆոսֆատ]]ից (ԱՄՖ), և նյուափոխանակության ընթացքում օգտագործվելը նրան վերադարձնում է այդ նախնիներին։ Այդ պատճառով ԱՏՖ-ն շարունակաբար վերամշակվում է օրգանիզմներում, այնպես որ մարդկային մարմինը իր սեփական կշռի չափ ԱՏՖ է շրջում ամեն օր։<ref>{{cite journal |author=Törnroth-Horsefield S, Neutze R |title=Opening and closing the metabolite gate (անգլերեն)|journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=105 |issue=50 |pages=19565–6 |year=2008 |month=December |pmid=19073922 |doi=10.1073/pnas.0810654106 |url=http://www.pnas.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=19073922}}</ref> |
|||
== Քիմիական և ֆիզիկական հատկություններ == |
|||
== Աղբյուրներ == |
|||
ԱԵՖ-ը իր մեջ պարունակում է ադենոզին՝ կազմված ադենին ազոտական հիմքից և ռիբոզ ածխաջրից, և երեք ֆոսֆորական թթվի մնացորդներ: Ֆոսֆորական խմբերը որոնք մոտիկ են ռիբոզին նաշվում են որպես ալֆա (α), բետա (β), և գամա (γ) ֆոսֆատներ: Հետևաբար դա սերտորեն կապված է ՌՆԹ-ի մոնոմեր ադենոզին նուկլեոտիդի հետ: ԱԵՖ-ը լավ լուծվում է ջրում և բավականին կայուն է pH 6.8 և 7.4 միջև, բայց արագ ենթարկվում է հիդրոլիզի չափազանց մեծ pH-ի ժամանակ: Քիմիապես ԱԵՖ-ը իրենից ներկայացնում է ադենոզինի եռֆոսֆատ եթեր, որը հանդես է գալիս որպես ադենինի և ռիբոզի ածանցյալ: Պուրինինային ազոտային հիմքը՝ ադենինը, կապվում է ռիբոզի մեկ ածխաթթվի հետ: ԱԵՖ-ը հիմնականում գտնվում է աղի վիճակով:<ref>{{cite book| editor=Stecher, P. G. | year=1968 | title=The Merck Index: an encyclopedia of chemicals and drugs 8th edition |publisher= Merck and Co. Ltd.}}</ref> |
|||
{{reflist}} |
|||
== Կենսասինթեզ == |
|||
[[Կատեգորիա:Բջջային շնչառություն]] |
|||
ԱԵՖ-ը բջջի մեջ կազմում է 1-10 մոլ: ԱԵՖ-ը առաջանում է օքսիդավերականգման ռեակցիաների արդյունքում, օգտագործելով միշաքարներ կամ բազմաշաքարներ որպես էներգիայի աղբյուր: Օրինակ կարբոհիդրատները հիդրոլիզի են ենթարկվում մինչև միաշաքարներ ինչպիսին են գլյուկոզը և սախարոզը: |
|||
[[Կատեգորիա:Նուկլեոտիդներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Կոֆերմենտներ]] |
|||
[[Կատեգորիա:Նյութափոխանակություն]] |
|||
Գլյուկոզի օքսիդացումը ածխաթթու գազի հայտնի է ինչպես բջջային շնչառություն և կարող է առաջացնել մոտ 30 մոլեկուլ ԱԵՖ մեկ գլյուկոզի մոլեկուլից:<ref name=Rich>{{cite journal |author=Rich PR |title=The molecular machinery of Keilin's respiratory chain |journal=Biochem. Soc. Trans. |volume=31 |issue=Pt 6 |pages=1095–105 |year=2003 |pmid=14641005 |url=http://www.biochemsoctrans.org/bst/031/1095/bst0311095.htm |doi=10.1042/BST0311095}}</ref> ԱԵՖ կարող է արտադրվել մի շարք բջջային ռեակցիաների արդյունքում: Էուկարիոտ օրգանիզմների էներգիա ստանալու երեք հիմնական ձևերն են՝ գլիկոլիզը, եռկարբոնաթթվի ցիկլ, երկուսը իրար հետ կազմում են բջջային շնչառությունը և բետաօքսիդացումը: Մեծ մասամբ ԱԵՖ-ը սինթեզվում է միտոքոնդրրումներում, որը կազմում է մասնագիտացված բջջի ամբողջ ծավալի մոտավորապես 25%-ը:<ref name="Lodish">{{cite book | author=Lodish H Berk A, Matsudaira P, Kaiser CA, Krieger M, Scott MP, Zipursky SL, Darnell J. | title=Molecular Cell Biology |edition=5th |publisher=WH Freeman |location=New York |isbn = 978-0-7167-4366-8 | year=2004 }}</ref> |
|||
== Ֆունկցիաները բջջում == |
|||
{{chem-stub}} |
|||
=== Նյութափոխանակություն և սինթեզ === |
|||
ԱԵՖ-ը ծախսվում է բջջում որպես էներգիա էներգետիկ և պլաստիկ փոխանակությունների համար: Այսպես ԱԵՖ-ը էներգիա է ապահովում տարբեր տեղեր ընթացող նյթափոխանակության ռեակցիաների համար: ԱԵՖ-ը էներգիայի գլխավոր աղբյուրն է բջջային ռեակցիաների համար: Սա ընդգրկում է սինթեզի ռեակցիաները, ներառյալ ԴՆԹ-ի մոլեկուլի սինթեզը և ՌՆԹ-ի տրանսկրիպցիան: ԱԵՖ-ը նաև կարևոր դեր ունի ակտիվ տեղափոխության մեջ, բջջի պլազմային թաղանթով: Օրինակ էնդոցիտոզը և էկտոցիտոզը: |
|||
=== Դերը բջջի կառուցվածքի և շարժման մեջ === |
|||
ԱԵՖ-ը ընդգրկված է բջջի կառուցվածքի մեջ և հեշտացնում է ցիտոկմախքի տարրերի միավորումն ու տարրանջատումը: Մկանների կծկումների համար նույնպես անհրաժեշտ է ԱԵՖ: Այս գործընթացն էներգիայի հիմնական սպառիչն է և պարտադիր է կենդանիների շարժման համար: |
|||
17:27, 19 հունվարի 2015-ի տարբերակ
| Ադենոզինեռֆոսֆատ | |
|---|---|
 | |
 | |
 | |
| Ընդհանուր տեղեկություններ | |
| Այլ անվանումներ | ԱԵՖ, Ադենոզինեռֆոսֆորական թթու |
| Քիմիական բանաձև | C₁₀H₁₆N₅O₁₃P₃ |
| Ռացիոնալ բանաձև | C10H16N5O13P3 |
| Ֆիզիկական հատկություններ | |
| Մոլային զանգված | 507,18 գ/մոլ |
| Կազմալուծման ջերմաստիճան | 144 °C[1] |
| Դասակարգում | |
| CAS համար | 56-65-5 |
| PubChem | 5957 |
| EINECS համար | 200-283-2 |
| SMILES | Nc1ncnc2c1ncn2C3OC(OP(=O)(O)OP(=O)(O)OP(=O)(O)O)C(O)C3O |
| ЕС | 200-283-2 |
| ChEBI | 5742 |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) | |
Ադենոզինեռֆոսֆատ (ԱԵՖ, անգլ.՝ АТР), միացություն է՝ հայտնի որպես էներգիայի աղբյուր բոլոր կենդանի օրգանիզմների և դրանցում ընթացող կենսաքիմիական ռեակցիաների համար: Բջջում օգտագործվում է նյութափոխանակության և էներգիական փոխանակության համար: ԱԵՖ-ը բացահայտվել է 1929 թվականին, Հարվարդի բժշկական դպրոցի մի խումբ գիտնականների՝ Կարլ Լոհմանի, Սիրուս Ֆիսկեի և Ե. Սաբարոուի կողմից[2]: Իսկ 1941 թվականին Ֆրից Լիպմանը ապացուցեց, որ ԱԵՖ-ը բջջում հանդիսանում է էներգիայի գլխավոր կրիչ[3]:
Քիմիական և ֆիզիկական հատկություններ
ԱԵՖ-ը իր մեջ պարունակում է ադենոզին՝ կազմված ադենին ազոտական հիմքից և ռիբոզ ածխաջրից, և երեք ֆոսֆորական թթվի մնացորդներ: Ֆոսֆորական խմբերը որոնք մոտիկ են ռիբոզին նաշվում են որպես ալֆա (α), բետա (β), և գամա (γ) ֆոսֆատներ: Հետևաբար դա սերտորեն կապված է ՌՆԹ-ի մոնոմեր ադենոզին նուկլեոտիդի հետ: ԱԵՖ-ը լավ լուծվում է ջրում և բավականին կայուն է pH 6.8 և 7.4 միջև, բայց արագ ենթարկվում է հիդրոլիզի չափազանց մեծ pH-ի ժամանակ: Քիմիապես ԱԵՖ-ը իրենից ներկայացնում է ադենոզինի եռֆոսֆատ եթեր, որը հանդես է գալիս որպես ադենինի և ռիբոզի ածանցյալ: Պուրինինային ազոտային հիմքը՝ ադենինը, կապվում է ռիբոզի մեկ ածխաթթվի հետ: ԱԵՖ-ը հիմնականում գտնվում է աղի վիճակով:[4]
Կենսասինթեզ
ԱԵՖ-ը բջջի մեջ կազմում է 1-10 մոլ: ԱԵՖ-ը առաջանում է օքսիդավերականգման ռեակցիաների արդյունքում, օգտագործելով միշաքարներ կամ բազմաշաքարներ որպես էներգիայի աղբյուր: Օրինակ կարբոհիդրատները հիդրոլիզի են ենթարկվում մինչև միաշաքարներ ինչպիսին են գլյուկոզը և սախարոզը:
Գլյուկոզի օքսիդացումը ածխաթթու գազի հայտնի է ինչպես բջջային շնչառություն և կարող է առաջացնել մոտ 30 մոլեկուլ ԱԵՖ մեկ գլյուկոզի մոլեկուլից:[5] ԱԵՖ կարող է արտադրվել մի շարք բջջային ռեակցիաների արդյունքում: Էուկարիոտ օրգանիզմների էներգիա ստանալու երեք հիմնական ձևերն են՝ գլիկոլիզը, եռկարբոնաթթվի ցիկլ, երկուսը իրար հետ կազմում են բջջային շնչառությունը և բետաօքսիդացումը: Մեծ մասամբ ԱԵՖ-ը սինթեզվում է միտոքոնդրրումներում, որը կազմում է մասնագիտացված բջջի ամբողջ ծավալի մոտավորապես 25%-ը:[6]
Ֆունկցիաները բջջում
Նյութափոխանակություն և սինթեզ
ԱԵՖ-ը ծախսվում է բջջում որպես էներգիա էներգետիկ և պլաստիկ փոխանակությունների համար: Այսպես ԱԵՖ-ը էներգիա է ապահովում տարբեր տեղեր ընթացող նյթափոխանակության ռեակցիաների համար: ԱԵՖ-ը էներգիայի գլխավոր աղբյուրն է բջջային ռեակցիաների համար: Սա ընդգրկում է սինթեզի ռեակցիաները, ներառյալ ԴՆԹ-ի մոլեկուլի սինթեզը և ՌՆԹ-ի տրանսկրիպցիան: ԱԵՖ-ը նաև կարևոր դեր ունի ակտիվ տեղափոխության մեջ, բջջի պլազմային թաղանթով: Օրինակ էնդոցիտոզը և էկտոցիտոզը:
Դերը բջջի կառուցվածքի և շարժման մեջ
ԱԵՖ-ը ընդգրկված է բջջի կառուցվածքի մեջ և հեշտացնում է ցիտոկմախքի տարրերի միավորումն ու տարրանջատումը: Մկանների կծկումների համար նույնպես անհրաժեշտ է ԱԵՖ: Այս գործընթացն էներգիայի հիմնական սպառիչն է և պարտադիր է կենդանիների շարժման համար:
- ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics / W. M. Haynes — 97 — Boca Raton: 2016. — P. 3—10. — ISBN 978-1-4987-5428-6
- ↑ Lohmann, K. (1929) Über die Pyrophosphatfraktion im Muskel. Naturwissenschaften 17, 624—625.
- ↑ Lipmann F. (1941) Adv. Enzymol. 1, 99-162.
- ↑ Stecher, P. G., ed. (1968). The Merck Index: an encyclopedia of chemicals and drugs 8th edition. Merck and Co. Ltd.
- ↑ Rich PR (2003). «The molecular machinery of Keilin's respiratory chain». Biochem. Soc. Trans. 31 (Pt 6): 1095–105. doi:10.1042/BST0311095. PMID 14641005.
- ↑ Lodish H Berk A, Matsudaira P, Kaiser CA, Krieger M, Scott MP, Zipursky SL, Darnell J. (2004). Molecular Cell Biology (5th ed.). New York: WH Freeman. ISBN 978-0-7167-4366-8.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)