«Անապատ (աշխարագրություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
Տող 141. Տող 141.


[[Կատեգորիա:Անապատներ]]
[[Կատեգորիա:Անապատներ]]
[[Կատեգորիա:Աշխարհագրություն]]
[[Կատեգորիա:Աշխարհագրական գոտիներ]]





13:06, 17 Նոյեմբերի 2014-ի տարբերակ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Անապատ (այլ կիրառումներ)
Անապատների տարածման շրջանները

Անապատ- ծայրահեղ չորային, ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությամբ շրջան է, որտեղ գոլորշիացումը ջրի բաց մակերեսից 7-ից 30 անգամ գերազանցում է մթնոլորտային տեղումների քանակին։

Տարածման շրջաններ

Սահարա անապատը տիեզերքից

Անապատների բնական զոնան ընկած է մայրցամաքների բարեխառն, մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիների ներքին շրջաններում։ Անապատները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում (Անտարկտիդայում տիրապետում է Սառցային (անտարկտիկական սառցային անապատներ) զոնան)։

Կլիմա

Անապատների զոնան բնութագրվում է չոր, ցամաքային կլիմայով, օրական և տարեկան ջերմաստիճանների մեծ տատանումներով։ Անապատներում գոլորշունակությունը մի քանի անգամ գերազանցում է տեղումների քանակին, խոնավության գործակիցը կազմում է 0,1 - 0,2։

Ամռանը շատ շոգ է։ Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը +28 +30°C է, իսկ առավելագույնը՝ +58,1°C (Սահարա)։ Ավազը տաքանում է մինչև +80°C։ Ձմռանը ցուրտ է։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -5 -10°C է, երբեմն՝ -50°C (բարեխառն գոտում)։ Տարեկան տեղումները քիչ են, առավելագույնը՝ 100 - 200 մմ., իսկ որոշ անապատներում՝ 50 մմ.։ Տեղումների մեծ մասը դիտվում է գարնանը։

Կարակում

Հողեր

Անապատային զոնային հատուկ են գորշ-անապատային հողերը, որոնք հումուսով շատ աղքատ են։ Ընդարձակ տարածքներ են կազմում ավազային ու քարքարոտ տարածքները։ Շատ են աղուտներն ու աղատաշտակները։

Անապատների բուսազուրկ տարածքներում քամին առաջացնում է բարխաններ, դյուներ (ավազաթմբեր)։

Բուսական աշխարհ

Քսերոֆիլ բուսականություն
Ատակամա անապատը տիեզերքից

Զոնայում բուսականությունը շատ աղքատ է։ Բույսերը քսերոֆիլ են, ունեն երկար առանցքային արմատներ՝ հարմարված չոր ցամաքային կլիմային։ Ուղտափուշի վերգետնյա մասը 1 - 1,5 մ. է, իսկ առանցքային արմատը՝ 10 - 15 մ.։ Բույսերից շատերը զուրկ են տերևներից։

Անապատներում տարածված է սաքսաուլը, ուղտափուշը, օշան, օշինդրը, անապատային ակացիան, կակտուսները, անապատային բոշխը, վելվիչին, էֆեմերները, էֆեմերոիդները։

Անապատով հոսող գետերի հուների երկարությամբ սովորաբար աճում է փարթամ բուսականություն (բարդի, ուռենի, բոշխ, կաղամախի, եղեգ և այլն)։ Այս շրջաններին անվանում են թուգայներ։

Կենդանական աշխարհ

Լիբիական օազիս

Անապատային զոնայի կենդանական աշխարհը նույնպես աղքատ է։ Կենդանիները հարմարված են շոգ ու չոր կլիմայական պայմաններին։ Ուղտը մեկ շաբաթ կարող է առանց ջրի դիմանալ։ Որոշ սողուններ բոլորովին ջուր չեն խմում և բավարարվում են սննդի մեջ եղած ջրի քանակով։ Վայրի ավանակը՝ Կուլան ծարավը հագեցնելու համար ժամում անցնում է 60 կմ. տարածք։

Անապատներում շատ են սողունները (մողեսներ, օձեր), կրծողները (ավազամկներ, գետնասկյուռներ, ճագարամկներ), սարդերը, կարիճները։ Երբեմն հանդիպում են այծքաղներ, ջայլամ, բորենի, անապատային աղվես, առյուծ (հազվադեպ), իսկ գետափնյա փարթամ բուսականության պայմաններում՝ վագրեր, վարազներ, եղեգնակատուներ։

Յուրացում

Քաղցրահամ ջրի առկայության դեպքում անապատները կարող են դառնալ մշակովի տարածքներ, որոնք կոչվում են օազիսներ։ Այստեղ մշակում են բամբակ, բրինձ, խաղող, նուռ, թուզ, սեխ, ձմերուկ։ Ոռոգման և պարարտացման դեպքում օազիսներում տարեկան կարելի է ստանալ 2 - 3 բերք։

Խոշոր անապատներ

Անվանում Տարածք, հազ. կմ² Առավելագույն բարձրություն, մ. Առավելագույն ջերմաստիճան, °С Նվազագույն ջերմաստիճան, °С Տեղումների տարեկան միջին քանակը, մմ.
Միջին Ասիա և Ղազախստան
Կարակում 350 100  - 500 + 50 −35 70  - 100
Ուստյուրտ և Մանգիստաու 200 200  - 300 + 42 −40 80  - 150
Կզլկում 300 50  - 300 + 45 −32 70  - 180
Մերձարալական Կարակում 35 400 + 42 −42 130  - 200
Բետպակ-Դալա 75 300  - 350 + 43 −38 100  - 150
Մույունկում 40 100  - 660 + 40 −45 170  - 300
Կենտրոնական Ասիա
Տակլա Մական 271 800 - 1500 + 37 −27 50  - 75
Ալաշան 170 800  - 1200 + 40 −22 70  - 150
Բեյշան 175 900  - 2000 + 38 −24 40  - 80
Օրտոս 95 1100  - 1500 + 42 −21 150 - 300
Ցայդամ 80 2600  - 3100 + 30 −20 50  - 250
Գոբի 1050 900  - 1200 + 45 −40 50  - 200
Իրանական բարձրավանդակ
Դաշտե-Կևիր 55 600  - 800 + 45 −10 60  - 100
Դաշտե-Լուտ 80 200  - 800 + 44 −15 50  - 100
Ռեգիստան 40 500  - 1500 + 42 −19 50  - 100
Արաբական թերակղզի և Մերձավոր Արևելք
Ռուբ-էլ-Խալի 60 100  - 500 + 47 −5 25  - 100
Մեծ Նեֆուդ 80 600  - 1000 + 54 −6 50  - 100
Դեխնա 54 450 + 45 −7 500  - 100
Սիրիական անապատ 101 500  - 800 + 47 −11 100  - 150
Հյուսիսային Աֆրիկա
Սահարա 7000 200  - 500 + 59 −5 25  - 200
Լիբիական անապատ 1934 100  - 500 + 58 −4 25  - 100
Նուբիական անապատ 1240 350  - 1000 +53 −2 25
Հարավային Աֆրիկա
Նամիբ 150 200  - 1000 + 40 −4 2  - 75
Կալահարի 600 900 + 42 −9 100  - 500
Կարու 120 450  - 750 + 44 −11 100  - 300
Հինդուստան թերակղզի
Թար 300 350  - 450 + 48 −1 150  - 500
Թխալ 26 100  - 200 + 49 −2 50  - 200
Հյուսիսային Ամերիկա
Մեծ Ավազան 1036 100  - 1200 + 41 −14 100  - 300
Մոհավե 30 600  - 1000 + 56,7 −6 45  - 100
Սոնորա 355 900  - 1000 + 44 −4 50  - 250
Չիուաուա 100 900  - 1800 + 42 −6 75  - 300
Հարավային Ամերիկա
Ատակամա 90 300  - 2500 + 30 −15 10  - 50
Պատագոնիա 400 600  - 800 + 40 −21 150  - 200
Ավստրալիա
Մեծ Ավազային անապատ 360 400 - 500 + 44 + 2 125  - 250
Գիբսոնի անապատ 240 300  - 500 + 47 0 200  - 250
Մեծ Վիկտորիա անապատ 350 200  - 700 + 50 −3 125  - 250
Սիմպսոնի անապատ 300 0  - 200 + 48 −6 100  - 150




Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA