«Թարխուն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (6) oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 1. Տող 1.
{{Տաքսոտուփ
{{Տաքսոտուփ
| name =Թարխուն
| name =Թարխուն
| image file =Starr 080117-2173 Artemisia dracunculus.jpg
|image file = Deutscher Estragon Artemisia dracunculus 01.jpg
| image title =Թարխուն
|image title = Բույսի ընդհանուր տեսքը
| image descr =Թարխուն
|image descr =
| regnum = Բույսեր
|regnum = Բույսեր
|phylum = [[Ծածկասերմեր]]
|classis = [[Երկշաքիլավորներ]]
|ordo = [[Բարդածաղկավորներ]]
|familia = [[Աստղածաղկազգիներ]]
|genus = '''Թարխուն'''
|species =
| ref =
| ref =
| comment =
| comment =
| rang =
| rang =
| latin = '''''Artemisia dracunculus'''''
|latin = {{btname|Artemisia dracunculus|[[L.]]}}, 1753
| author =
|author =
| syn =
|syn =
| typus =
|typus =
|children name =
⚫
| range map =
|children =
| range map caption =
| range map width =
|range map =
| range legend =
|range map caption =
⚫
|range map width =
⚫
| wikispecies =Artemisia dracunculus
|range legend =
⚫
| commons =Category:Artemisia dracunculus
⚫
| wikispecies = Artemisia dracunculus
| itis =
⚫
| commons = Artemisia dracunculus
| ncbi =
|grin =
| eol =
}}
| grin =
'''Թարխուն'''՝ ({{lang-la|''Artemísia dracuncúlus''}}), [[աստղածաղկազգիներ]]ի ([[բարդածաղկավորներ]]) ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույս:
| ipni =
Տարածված տերևաբանջար, որն օգտագործվում է բացառապես թարմ վիճակում որպես կանաչի, իսկ կերակուրների մեջ գրեթե չի օգտագործվումն։

== Կենսաբանական նկարագիր ==
[[Պատկեր:Starr 080117-2173 Artemisia dracunculus.jpg|մինի|ձախից|Երիտասարդ թարխունը տերևներով]]
Ցողունը կանգուն է, բարձրությունը՝ 60-80 սմ, [[տերև]]ները հերթադիր են, նեղ-նշտարաձև: Ծաղկաբույլը զամբյուղ է, ծաղիկները՝ մանր, սպիտակ: Ծաղկում է [[հուլիս]]-[[սեպտեմբեր]]ին:

== Կիրառություն և նշանակություն ==
Թարխունը ունի սուր, դուրեկան համ ու հոտ, օգտագործում են սննդի մեշ՝ որպես [[համեմունք]]: Պարունակում է եթերայուղեր, [[վիտամին C]], [[կարոտին]] (A-նախավիտամին), հանքային աղեր: Կարգավորում է [[նյութափոխանակություն]]ը, ախորժաբեր է: Բազմանում է վեգետատիվ ճանապարհով և [[Սերմ|սերմեր]]ով:
Որոշ չափով թարխունն օգտագործվում է թթուների մեջ։ Թարխունի ծաղկած բույսերն օգտագործվում են լիկյորներ պատրաստելու համար։

== Տարածում ==
ՀՀ-ում մշակվում է ամենուր՝ տնամերձ տարածություններում, ջերմոցներում:
Վայրի տեսքով աճում է Արևելյան Եվրոպայում, Կենտրոնական Ասիայում, Մոնղոլիայում, Պակիստանում և Հնդկաստանում, Հյուսիսային Ամերիկայում աճում է կենտրոնական Մեքսիկայից մինչև Կանադա և Ալյասկա:
Աճում է լեռնային գոտիներում:

== Բուսական հումք ==
Արմատային համակարգը պարունակում է [[կարոտին]] (մինչև 15 %), ասկորբինաթթու (0,19 %):
Պարունակում է եթերային յուղեր, կանաչ մասում կազմում է 0,1—0,4 % իսկ չմշակվածներինը՝ 0,25—0,8 %:

Մշակույթյան և բժշկության մեջ օգտագործում են կանաչ մասը, որը հավաքում են մինչև բույսի ծաղկելը:

== Դասակարգում ==
===== Տաքսոնոմիա =====
{{Աղյուսակ122222
|a=Բաժին [[Ծաղկավոր բույսեր{{!}}Ծաղկավոր բույսեր կամ Ծածկասերմեր]]
|b1=Կարգ '''[[Բարդածաղկավորներ]]'''
|b2=ավելի քան 44 կարգի ծաղկավոր բույսեր <br />(համաձայն[[APG II Համակարգի{{!}} APG II Համակարգի]])
|c1=12 ընտանիք (համաձայն[[APG II Համակարգի{{!}} APG II Համակարգի]])
|c2=ընտանիք '''[[Աստղածաղկազգիներ]]'''
|d1=դաս '''[[Օշինդր]]'''</span>
|d2=մոտ 900-100 տեսակ
|e1=ևս 200 մինչև 400 տեսակ
|e2=տեսակ<br /><span style{{eq}}"background-color:#99C999; font-size:150%">'''Թարխուն'''</span>
|color=#235623
|bgcolor=#CAEA9A
}}
}}
'''Թարխուն''' (''Artemisia dracunculus''), տարածված տերևաբանջար, որն օգտագործվում է բացառապես թարմ վիճակում որպես կանաչի, իսկ կերակուրների մեջ գրեթե չի օգտագործվումն։ Որոշ չափով թարխունն օգտագործվում է թթուների մեջ։ Թարխունը սուր համ և հոտ ունեցող բույս է։ Բացի վիտամիններ ու հանքային աղեր պարունակելուց, հարուստ է նաև եթերային յուղերով։ Թարխունի ծաղկած բույսերն օգտագործվում են լիկյորներ պատրաստելու համար։


===== Հոմանիշներ =====
Թարխունը բազմամյա բույս է , պատկանում է բարդածաղկավորների ընտանիքին։
[[Պատկեր:Artemisia dracunculus HRM.jpg|մինի|300px]]
* {{bt-latarm|Artemisia glauca|aut=[[Pall.]] [[Ex (таксономия)|ex]] [[Willd.]]|s=0}}
* {{bt|Artemisia glauca|var=dracunculina|[[Fernald]]}}
* {{bt-latarm|Artemisia redowskyi|aut=[[Ledeb.]]|s=0}}<ref name="GRIN">По данным сайта ''GRIN'' (см. раздел [[#Ссылки|Ссылки]]).</ref>

Ըստ [[2010]] թվականի տվյալների [[The Plant List]] <ref>{{cite web|url=http://www.theplantlist.org/tpl/record/gcc-35490|title=''Artemisia dracunculus'' L. is an accepted name|date=2010|work=The Plant List (2010). Version 1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/|publisher=Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden|lang=en|accessdate=2014-01-05}}</ref>, հոմանիշներ են նաև՝
* {{bt|Achillea dracunculus|[[Hort.]] ex [[Steud.]]}}
* {{bt|Achillea changaica|[[Krasch.]]}}
* {{bt|Artemisia dracunculus|[[Pursh]]}}, [[nom. illeg.]]
* {{bt|Artemisia inodora|Willd.}}
* {{bt|Draconia dracunculus|(L.) [[Soják]]}}

== Տես նաև ==
*[[Թարխունի հյութ]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}


== Գրականություն ==
{{Անավարտ}}
*Дудченко Л. Г., Козьяков А. С., Кривенко В. В. Пряно-ароматические и пряно-вкусовые растения: Справочник / Отв. ред. К. М. Сытник. — К.: Наукова думка, 1989. — 304 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-12-000483-0.
*Губанов И. А. и др. 1276. Artemisia dracunculus L. — Полынь эстрагон // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 340. — ISBN 5-87317-163-7.
*Liste der Küchenkräuter und Gewürzpflanzen
*Anne Iburg (Hrsg.): Dumonts kleines Gewürzlexikon. 1. Auflage. Edition Dörfler im Nebel Verlag, Egolsheim 2004, ISBN 3-89555-202-X.
*Avril Rodway: Kräuter und Gewürze. Tessloff, Hamburg 1980, ISBN 3-7886-9910-8.


== Արտաքին հղումներ ==
*[http://www.tarragon.ca Entire Site about Tarragon]
*[http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=ARDR4 NRCS: USDA Plants Profile: ''Artemisia dracunculus'']
*[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=200023201 Flora of Pakistan: ''Artemisia dracunculus'']
*[http://www.hort.purdue.edu/newcrop/med-aro/factsheets/TARRAGON.html "Tarragon" at ''Purdue Guide to Medicinal and Aromatic Plants'']
{{ՀԲ}}
[[Կատեգորիա:Տերևաբանջարներ]]
[[Կատեգորիա:Տերևաբանջարներ]]

13:08, 2 Նոյեմբերի 2014-ի տարբերակ

՞
Թարխուն
Բույսի ընդհանուր տեսքը
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր
Տիպ Ծածկասերմեր
Դաս Երկշաքիլավորներ
Կարգ Բարդածաղկավորներ
Ընտանիք Աստղածաղկազգիներ
Ցեղ Թարխուն
Լատիներեն անվանում
Artemisia dracunculus L., 1753



Դասակարգումը
Վիքիցեղերում


Պատկերներ
Վիքիպահեստում




Թարխուն՝ (լատին․՝ Artemísia dracuncúlus), աստղածաղկազգիների (բարդածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույս: Տարածված տերևաբանջար, որն օգտագործվում է բացառապես թարմ վիճակում որպես կանաչի, իսկ կերակուրների մեջ գրեթե չի օգտագործվումն։

Կենսաբանական նկարագիր

Երիտասարդ թարխունը տերևներով

Ցողունը կանգուն է, բարձրությունը՝ 60-80 սմ, տերևները հերթադիր են, նեղ-նշտարաձև: Ծաղկաբույլը զամբյուղ է, ծաղիկները՝ մանր, սպիտակ: Ծաղկում է հուլիս-սեպտեմբերին:

Կիրառություն և նշանակություն

Թարխունը ունի սուր, դուրեկան համ ու հոտ, օգտագործում են սննդի մեշ՝ որպես համեմունք: Պարունակում է եթերայուղեր, վիտամին C, կարոտին (A-նախավիտամին), հանքային աղեր: Կարգավորում է նյութափոխանակությունը, ախորժաբեր է: Բազմանում է վեգետատիվ ճանապարհով և սերմերով: Որոշ չափով թարխունն օգտագործվում է թթուների մեջ։ Թարխունի ծաղկած բույսերն օգտագործվում են լիկյորներ պատրաստելու համար։

Տարածում

ՀՀ-ում մշակվում է ամենուր՝ տնամերձ տարածություններում, ջերմոցներում: Վայրի տեսքով աճում է Արևելյան Եվրոպայում, Կենտրոնական Ասիայում, Մոնղոլիայում, Պակիստանում և Հնդկաստանում, Հյուսիսային Ամերիկայում աճում է կենտրոնական Մեքսիկայից մինչև Կանադա և Ալյասկա: Աճում է լեռնային գոտիներում:

Բուսական հումք

Արմատային համակարգը պարունակում է կարոտին (մինչև 15 %), ասկորբինաթթու (0,19 %): Պարունակում է եթերային յուղեր, կանաչ մասում կազմում է 0,1—0,4 % իսկ չմշակվածներինը՝ 0,25—0,8 %:

Մշակույթյան և բժշկության մեջ օգտագործում են կանաչ մասը, որը հավաքում են մինչև բույսի ծաղկելը:

Դասակարգում

Տաքսոնոմիա
  12 ընտանիք (համաձայն APG II Համակարգի)   ևս 200 մինչև 400 տեսակ  
         
  Կարգ Բարդածաղկավորներ     դաս Օշինդր     f1
               
  Բաժին Ծաղկավոր բույսեր կամ Ծածկասերմեր     ընտանիք Աստղածաղկազգիներ     տեսակ
Թարխուն 		   
             
  ավելի քան 44 կարգի ծաղկավոր բույսեր
(համաձայն APG II Համակարգի) 		  մոտ 900-100 տեսակ   f2
     
Հոմանիշներ

Ըստ 2010 թվականի տվյալների The Plant List [2], հոմանիշներ են նաև՝

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ По данным сайта GRIN (см. раздел Ссылки).
  2. ↑ «Artemisia dracunculus L. is an accepted name». The Plant List (2010). Version 1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/ (անգլերեն). Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden. 2010. Վերցված է 2014-01-05-ին. {{cite web}}: External link in |work= (օգնություն)

Գրականություն

  • Дудченко Л. Г., Козьяков А. С., Кривенко В. В. Пряно-ароматические и пряно-вкусовые растения: Справочник / Отв. ред. К. М. Сытник. — К.: Наукова думка, 1989. — 304 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-12-000483-0.
  • Губанов И. А. и др. 1276. Artemisia dracunculus L. — Полынь эстрагон // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 340. — ISBN 5-87317-163-7.
  • Liste der Küchenkräuter und Gewürzpflanzen
  • Anne Iburg (Hrsg.): Dumonts kleines Gewürzlexikon. 1. Auflage. Edition Dörfler im Nebel Verlag, Egolsheim 2004, ISBN 3-89555-202-X.
  • Avril Rodway: Kräuter und Gewürze. Tessloff, Hamburg 1980, ISBN 3-7886-9910-8.

Արտաքին հղումներ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թարխուն&oldid=2610967» էջից