«Աբուսահլ Ա Արծրունի»–ի խմբագրումների տարբերություն
ավելացվեց Կատեգորիա:Արծրունիներ ՀոթՔաթ գործիքով |
հեռացվել է Կատեգորիա:Հայոց արքաներ, ավելացվեց Կատեգորիա:Վասպուրականի արքաներ ՀոթՔաթ գործիքով |
||
| Տող 52. | Տող 52. | ||
[[Կատեգորիա:Հայոց պատմություն]] |
[[Կատեգորիա:Հայոց պատմություն]] |
||
[[Կատեգորիա: |
[[Կատեգորիա:Վասպուրականի արքաներ]] |
||
[[Կատեգորիա:Վասպուրականի պատմություն]] |
[[Կատեգորիա:Վասպուրականի պատմություն]] |
||
[[Կատեգորիա:972 մահեր]] |
[[Կատեգորիա:972 մահեր]] |
||
00:07, 18 Հոկտեմբերի 2014-ի տարբերակ
Աբուսահլ-Համազասպ | |
|---|---|
| Վասպուրականի արքա | |
| Իշխանություն | 958 - 968 |
| Ծնվել է՝ | անհայտ[1] |
| Մահացել է՝ | 969[2] կամ 968[1] |
| Նախորդ | Դերենիկ Ա Արծրունի |
| Հաջորդող | Աշոտ–Սահակ |
| Տոհմ | Արծրունիներ |
| քաղաքական գործիչ և գերիշխան | |
| Հայր | Գագիկ Արծրունի |
| Մայր | Մլքե Բագրատունի[2] |
| Երեխաներ | Աշոտ–Սահակ, Գուրգեն-Խաչիկ և Սենեքերիմ-Հովհաննես |
| Հավատք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
Աբուսահլ Արծրունի կամ Աբուսահլ-Համազասպ (ծննդյան թվականն անհայտ – 972), Վասպուրականի թագավոր (958-972), Գագիկ Արծրունու որդին և Դերենիկ Արծրունու եղբայրը։
Պատմություն
Վասպուրականի թագավոր Աբուսահլ-Համազասպը (Աբուսահլ Արծրունի), ծնվել է Վասպուրականի թագավորության մայրաքաղաք Վանում՝ նրա առաջին թագավոր Գագիկ-Խաչիկի ընտանիքում։ Իշխել է 958 թվականից` հաջորդելով ավագ եղբորը՝ Դերենիկին։ Շարունակելով հոր քաղաքականությունը՝ Վասպուրականի թագավորությունը տնտեսական և մշակութային մեծ վերելքի է պատրազտում։ Ամբողջ Վասպուրականով մեկ լայն շինարարություն ծավալվեց։[3]
Վասպուրականի թագավորությունը հիմնադրվել է Հայաստանում ավատատիրական հարաբերությունների խորացման, ինչպես նաև արտաքին ուժերի միջամտության հետևանքով։ Վասպուրականի իշխան Գագիկը Ատրպատականի արաբական ամիրայության օգնությամբ անջատվել է Բագրատունյաց միասնական պետությունից և իրեն հռչակել անկախ թագավոր։
Վասպուրականի թագավորությունը ընդգրկել է հիմնականում Վասպուրական (բացառությամբ Գաբիթյան և Պարսպատունիք գավառների), Մոկք նահանգները, 910-ական թվականներին՝ նաև Այրարատի Մասյացոտն, Կոգովիտ, Բագրևանդ, Ծաղկոտն գավառները, Դվինն իր մերձակայքով, Աղձնիքի Սասուն և Կորճայքի Ճահուկ գավառը։
Վասպուրականի թագավորությունը Հայաստանի գավառական թագավորությունների շարքում ամենախոշորն Էր։ Գագիկ Արծրունու օրոք նրա տարածքը ձգվում Էր հյուսիսից հարավ՝ Արաքսից մինչև Կորդվաց լեռները և արևմուտքից արևելք՝ Վանա լճից մինչև Կապուտան (Ուրմիո) լիճը։ Հարավում նրա սահմանային գավառներն Էին Մոկաց աշխարհի հարավային շրջանները, Կորճայքի Ճահուկ գավառի հարավային սահմանը կազմող Մեծ Զավ գետը, արևելքից՝ Պարսկահայքի արևմտյան մի քանի շրջանները՝ Կարմիր գետի ավազանով։ Այնուհետև Կարմիր գետի և Արաքսի միախառնման կետից սահմանը Արաքսով ձգվում Էր մինչև Արտաշատի մոտերքը, ապա թեքվելով դեպի հարավ-արևմուտք՝ Աղիովիտ գավառի արևմտյան մասով հասնում Վանա լճին։ Թագա-վորության հիմնական մասն Էր Վասպուրականը, որը Մեծ Հայքի խոշորագույն նահանգն Էր և ուներ 35 գավառ։
11-րդ դարի սկզբին Վասպուրականի թագավորության գերակայությունը ճանաչել են Խլաթի ու Մանազկերտի ամիրայությունները։ Պետության մայրաքաղաքն էր Վանը, հոգևոր կենտրոն՝ Աղթամար կղզին։ Սակայն հետագայում հարկադրված ընդունել է Բագրատունիների գերիշխանությունը։ Եթե Գագիկ-Խաչիկի ու Դերենիկ-Աշոտի օրոք Վասպուրականի թագավորությունը տնտեսական և քաղաքական գործուն կապերի մեջ է եղել Անիի թագավորության և հարևան արաբական ամիրայությունների հետ, ապա Աբուսահլի օրոք հակվում է Բյուզանդիայի կողմը՝ դառնալով հունամոլ տարրերի ապաստան։ Աբուսահլ-Համազասպ հանդիսավորությամբ ընդունեց բյուգանդական կայսեր ներկայացուցիչ Պանդալեոնին (965), պատսպարեց հունադավանության պատճառով Անիից վտարված Վահան կաթողիկոսին (968)։
Աբուսահլի երեք որդիները՝ Աշոտ-Սահակը, Գուրգեն-Խաչիկը և Սենեքերիմ-Հովհաննեսը, իրար հաջորդելով, եղել են Վասպուրականի թագավորության վերջին արքաները՝ միասին իշխելով ավելի քան կես դար։
Տես նաև
Արտաքին հղումներ
- Վասպուրականի թագավորություն
- Վասպուրականի թագավորություն
- Վասպուրականի թագավորություն
- Վասպուրականի թագավորություն
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 Toumanoff C. Les dynasties de la Caucasie chrétienne de l'Antiquité jusqu'au xixe siècle (ֆր.): Tables généalogiques et chronologiques — Rome: 1990. — P. 103.
- ↑ http://www.lib.armedu.am
| Նախորդող Դերենիկ-Աշոտ 943-958 |
Վասպուրականի արքա Աբուսահլ-Համազասպ 958 - 968 |
Հաջորդող Աշոտ-Սահակ 968-977 |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|