«Օսմիում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

14:39, 28 Սեպտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Օսմիում (լատին․՝ Osmium), քիմիական տարր է որի նշանն է Os և ատոմային թիվը՝ 76։ Բոլոր նյութերի մեջ ունի ամենամեծ խտությունը։ Այդ ցուցանիշով նրա հետ կարող է համեմատվել միայն իրիդիումը։ Արծաթափայլ կապտավուն մետաղ է։

Անունը

Անունն ստացել է հոտ նշանակող հին հունարեն ὀσμή բառից։ Պատճառը օսմիումի ցնդող OsO₄ օքսիդի՝ օզոնի սուր հոտ հիշեցնող հոտն է։

Պատմությունը

Օսմիումը հայտնաբերել են Լոնդոնում 1803թ. անգլիացի քիմիկոսներ Սմիթսոն Թենանթը և Ուիլյամ Ուոլասթոնը ^[1]։

Ֆիզիկական հատկությունները

Օսմիումն ամենամեծ խտությունն ունեցող նյութն է, ունի իրիդիումից մի քիչ մեծ խտություն՝ 2.59 գ/սմ³։^[2] Կարծր և միաժամանակ հեշտ փշրվող մետաղ է, ունի շատ ցածր սեղմման հատկություն, որով կարող է համեմատվել ադամանդի հետ։ Համապատասխանաբար, շատ մեծ է առաձգականության ծավալային մոդուլը՝ 395-462 ԳՊլ (ադամանդինը 443 ԳՊլ է)։^[3]^[4]^[5] Հալման ջերմաստիճանն է 3033 °C, եռմանը՝ 5012 °C։

Կիրառությունը

Պատկեր:OsStaining.jpg

Բուսական հյուսվածքի էլեկտրոնային մանրանկարը առանց օսմիումի տետրօքսիդով ներկելու (վերեւում) եւ ներկած վիճակում (ներքեւում):

Մաքուր վիճակում օսմիումը կիրառվում է հազվադեպ՝ օքսիդների բարձր տոքսիկության պատճառով, փոխարենը հաճախ է օգտագործվում այլ մետաղների հետ համաձուլվածքների ձևով։ Օսմիումի համաձուլվ³Íքները շատ ամուր են և, օրինակ, օսմիրիդիումը կիրառվում է շիթային գրիչներ, գործիքների գլխիկներ, էլեկտրական կոնտակտներ պատրաստելիս։
Օսմիումի տետրօքսիդը կիրառվում է մատնահետքերը դրոշմելու գործում ^[6], նաև՝ էլեկտրոնային մանրադիտակների համար օրգանական նյութերի հյուսվածքները ներկելու համար։

Օսրամ անունն ստացած օսմիումի և վոլֆրամի համաձուլվածքը լայնորեն կիրառվում շիկացման լամպերի թելիկներ պատրաստելու ժամանակ։
Պալադիումի նման փոշիացրած օսմիումը նույնպես ունի ջրածնի ատոմները կլանելու հատկություն։ Սա հնարավորություն կտար, որպեսզի օսմիումը կիրառվի որպես մետաղների հիդրիդային մարտկոցների էլեկտրոդ։ Սակայն, օսմիումը թանկ է և կարող է փոխազդեցության մեջ մտնել սովորաբար մարտկոցներում որպես էլեկտրոլիտ օգտագործվող կալիումի հիդրօքսիդի հետ։

Պարբերական աղյուսակ

Ծանոթագրություններ

↑ Venetskii, S. I. (1974). «Osmium». Metallurgist. 18 (2): 155–157. doi:10.1007/BF01132596.
↑ Arblaster, J. W. (1989). «Densities of osmium and iridium: recalculations based upon a review of the latest crystallographic data» (PDF). Platinum Metals Review. 33 (1): 14–16.
↑ Weinberger, Michelle; Tolbert, Sarah; Kavner, Abby (2008). «Osmium Metal Studied under High Pressure and Nonhydrostatic Stress». Phys. Rev. Lett. 100 (4): 045506. Bibcode:2008PhRvL.100d5506W. doi:10.1103/PhysRevLett.100.045506. PMID 18352299.
↑ Cynn, Hyunchae (2002). «Osmium has the Lowest Experimentally Determined Compressibility». Physical Review Letters. 88 (13): 135701. Bibcode:2002PhRvL..88m5701C. doi:10.1103/PhysRevLett.88.135701. PMID 11955108. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (օգնություն)
↑ Sahu, B. R. (2005). «Osmium Is Not Harder Than Diamond». Physical Review B. 72 (11): 113106. Bibcode:2005PhRvB..72k3106S. doi:10.1103/PhysRevB.72.113106. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (օգնություն)
↑ MacDonell, Herbert L. (1960). «The Use of Hydrogen Fluoride in the Development of Latent Fingerprints Found on Glass Surfaces». The Journal of Criminal Law, Criminology, and Police Science. 51 (4): 465–470. doi:10.2307/1140672. JSTOR 1140672.

Սա գիտության Քիմիա բնագավառի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA

[1] Venetskii, S. I. (1974). «Osmium». Metallurgist. 18 (2): 155–157. doi:10.1007/BF01132596.

[Densities-2] Arblaster, J. W. (1989). «Densities of osmium and iridium: recalculations based upon a review of the latest crystallographic data» (PDF). Platinum Metals Review. 33 (1): 14–16.

[3] Weinberger, Michelle; Tolbert, Sarah; Kavner, Abby (2008). «Osmium Metal Studied under High Pressure and Nonhydrostatic Stress». Phys. Rev. Lett. 100 (4): 045506. Bibcode:2008PhRvL.100d5506W. doi:10.1103/PhysRevLett.100.045506. PMID 18352299.

[4] Cynn, Hyunchae (2002). «Osmium has the Lowest Experimentally Determined Compressibility». Physical Review Letters. 88 (13): 135701. Bibcode:2002PhRvL..88m5701C. doi:10.1103/PhysRevLett.88.135701. PMID 11955108. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (օգնություն)

[5] Sahu, B. R. (2005). «Osmium Is Not Harder Than Diamond». Physical Review B. 72 (11): 113106. Bibcode:2005PhRvB..72k3106S. doi:10.1103/PhysRevB.72.113106. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (օգնություն)

[6] MacDonell, Herbert L. (1960). «The Use of Hydrogen Fluoride in the Development of Latent Fingerprints Found on Glass Surfaces». The Journal of Criminal Law, Criminology, and Police Science. 51 (4): 465–470. doi:10.2307/1140672. JSTOR 1140672.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Os-TableImage.png|մինի|Օսմիում]]
-'''Օսմիում''' (<small>[[լատիներեն]]</small>՝ ''Osmium''), [[Քիմիական տարրեր|քիմիական տարր]] է որի նշանն է <big>Os</big> և ատոմային թիվը՝ 76։ Բոլոր նյութերի մեջ ունի ամենամեծ [[խտություն]]ը։ Այդ ցուցանիշով նրա հետ կարող է համեմատվել միայն [[իրիդիում]]ը։ Արծաթափայլ կապտավուն մետաղ է։
+'''Օսմիում''' ({{lang-lat|Osmium}}), [[Քիմիական տարրեր|քիմիական տարր]] է որի նշանն է <big>Os</big> և ատոմային թիվը՝ 76։ Բոլոր նյութերի մեջ ունի ամենամեծ [[խտություն]]ը։ Այդ ցուցանիշով նրա հետ կարող է համեմատվել միայն [[իրիդիում]]ը։ Արծաթափայլ կապտավուն մետաղ է։
 == Անունը ==
 Անունն ստացել է ''հոտ'' նշանակող [[հին հունարեն]] ὀσμή բառից։ Պատճառը օսմիումի ցնդող OsO<sub>4</sub> օքսիդի՝ [[օզոն]]ի սուր հոտ հիշեցնող հոտն է։
 == Պատմությունը ==
 Օսմիումը հայտնաբերել են Լոնդոնում 1803թ. անգլիացի քիմիկոսներ Սմիթսոն Թենանթը և Ուիլյամ Ուոլասթոնը <ref>{{cite journal|title=Osmium|journal=Metallurgist|volume=18|issue= 2|year=1974|doi=10.1007/BF01132596|pages=155–157|first=S. I.|last=Venetskii}}</ref>։
 == Ֆիզիկական հատկությունները ==
 [[Պատկեր:Osmium 1-crop.jpg|մինի|ձախից|upright|160px|Օսմիումի գնդիկ]]
-Օսմիումն ամենամեծ խտությունն ունեցող նյութն է, ունի [[իրիդիում]]ից մի քիչ մեծ խտություն՝ 2.59 գ/սմ<sup>3</sup>։<ref name="Densities">{{cite journal|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v33-i1-014-016.pdf|title=Densities of osmium and iridium: recalculations based upon a review of the latest crystallographic data|author=Arblaster, J. W.|journal=Platinum Metals Review|volume=33|issue=1|year=1989|pages=14–16}}</ref>
+Օսմիումն ամենամեծ խտությունն ունեցող նյութն է, ունի [[իրիդիում]]ից մի քիչ մեծ խտություն՝ 2.59 գ/սմ<sup>3</sup>։<ref name="Densities">{{cite journal|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v33-i1-014-016.pdf|title=Densities of osmium and iridium: recalculations based upon a review of the latest crystallographic data|author=Arblaster, J. W.|journal=Platinum Metals Review|volume=33|issue=1|year=1989|pages=14–16}}</ref> Կարծր և միաժամանակ հեշտ փշրվող մետաղ է, ունի շատ ցածր սեղմման հատկություն, որով կարող է համեմատվել [[ադամանդ]]ի հետ։ Համապատասխանաբար, շատ մեծ է առաձգականության ծավալային մոդուլը՝ 395-462 [[Պասկալ (չափման միավոր)|ԳՊլ]] (ադամանդինը 443 [[Պասկալ (չափման միավոր)|ԳՊլ]] է)։<ref>{{cite journal|title=Osmium Metal Studied under High Pressure and Nonhydrostatic Stress|journal=Phys. Rev. Lett.|volume=100|issue=4|page=045506|year=2008|doi=10.1103/PhysRevLett.100.045506|pmid=18352299|bibcode=2008PhRvL.100d5506W|last1=Weinberger|first1=Michelle|last2=Tolbert|first2=Sarah|last3=Kavner|first3=Abby}}</ref><ref>{{cite journal|first=Hyunchae|last=Cynn|coauthors=Klepeis, J. E.; Yeo, C. S.; Young, D. A.|title=Osmium has the Lowest Experimentally Determined Compressibility|journal=Physical Review Letters|volume=88|issue=13|year=2002|doi=10.1103/PhysRevLett.88.135701|page=135701|pmid=11955108|bibcode=2002PhRvL..88m5701C}}</ref><ref>{{cite journal|first=B. R.|last=Sahu|coauthors=Kleinman, L.|title=Osmium Is Not Harder Than Diamond|journal=Physical Review B|volume=72|year=2005|issue=11|doi=10.1103/PhysRevB.72.113106|page=113106|bibcode=2005PhRvB..72k3106S }}</ref> Հալման ջերմաստիճանն է 3033 °C, եռմանը՝ 5012 °C։
-Կարծր և միաժամանակ հեշտ փշրվող մետաղ է, ունի շատ ցածր սեղմման հատկություն, որով կարող է համեմատվել [[ադամանդ]]ի հետ։ Համապատասխանաբար, շատ մեծ է առաձգականության ծավալային մոդուլը՝ 395-462 [[Պասկալ (չափման միավոր)|ԳՊլ]] (ադամանդինը 443 [[Պասկալ (չափման միավոր)|ԳՊլ]] է)։<ref>{{cite journal|title=Osmium Metal Studied under High Pressure and Nonhydrostatic Stress|journal=Phys. Rev. Lett.|volume=100|issue=4|page=045506|year=2008|doi=10.1103/PhysRevLett.100.045506|pmid=18352299|bibcode=2008PhRvL.100d5506W|last1=Weinberger|first1=Michelle|last2=Tolbert|first2=Sarah|last3=Kavner|first3=Abby}}</ref><ref>{{cite journal|first=Hyunchae|last=Cynn|coauthors=Klepeis, J. E.; Yeo, C. S.; Young, D. A.|title=Osmium has the Lowest Experimentally Determined Compressibility|journal=Physical Review Letters|volume=88|issue=13|year=2002|doi=10.1103/PhysRevLett.88.135701|page=135701|pmid=11955108|bibcode=2002PhRvL..88m5701C}}</ref><ref>{{cite journal|first=B. R.|last=Sahu|coauthors=Kleinman, L.|title=Osmium Is Not Harder Than Diamond|journal=Physical Review B|volume=72|year=2005|issue=11|doi=10.1103/PhysRevB.72.113106|page=113106|bibcode=2005PhRvB..72k3106S }}</ref>
+== Կիրառությունը ==
-Հալման ջերմաստիճանն է 3033 °C, եռմանը՝ 5012 °C ։
-==Կիրառությունը==
 [[Պատկեր:OsStaining.jpg|160px|մինի|ձախից|Բուսական հյուսվածքի էլեկտրոնային մանրանկարը առանց օսմիումի տետրօքսիդով ներկելու (վերեւում)  եւ ներկած վիճակում (ներքեւում):]]
 Մաքուր վիճակում օսմիումը կիրառվում է հազվադեպ՝ օքսիդների բարձր տոքսիկության պատճառով, փոխարենը հաճախ է օգտագործվում այլ մետաղների հետ համաձուլվածքների ձևով։ Օսմիումի համաձուլվ³Íքները շատ ամուր են և, օրինակ, օսմիրիդիումը կիրառվում է շիթային գրիչներ, գործիքների գլխիկներ, էլեկտրական կոնտակտներ պատրաստելիս։ <br />
-Օսմիումի տետրօքսիդը կիրառվում է մատնահետքերը դրոշմելու գործում <ref>{{cite journal|title=The Use of Hydrogen Fluoride in the Development of Latent Fingerprints Found on Glass Surfaces|first=Herbert L.|last=MacDonell|journal=The Journal of Criminal Law, Criminology, and Police Science|volume=51|issue=4|year=1960|pages=465–470|jstor=1140672|doi=10.2307/1140672}}</ref>, նաև՝ էլեկտրոնային մանրադիտակների համար օրգանական նյութերի հյուսվածքները ներկելու համար։ <br />
+Օսմիումի տետրօքսիդը կիրառվում է մատնահետքերը դրոշմելու գործում <ref>{{cite journal|title=The Use of Hydrogen Fluoride in the Development of Latent Fingerprints Found on Glass Surfaces|first=Herbert L.|last=MacDonell|journal=The Journal of Criminal Law, Criminology, and Police Science|volume=51|issue=4|year=1960|pages=465–470|jstor=1140672|doi=10.2307/1140672}}</ref>, նաև՝ էլեկտրոնային մանրադիտակների համար օրգանական նյութերի հյուսվածքները ներկելու համար։
 [[Օսրամ]] անունն ստացած օսմիումի և [[վոլֆրամ]]ի համաձուլվածքը լայնորեն կիրառվում շիկացման լամպերի թելիկներ պատրաստելու ժամանակ։<br />
 [[Պալադիում]]ի նման փոշիացրած օսմիումը նույնպես ունի ջրածնի ատոմները կլանելու հատկություն։ Սա հնարավորություն կտար, որպեսզի օսմիումը կիրառվի որպես մետաղների հիդրիդային մարտկոցների էլեկտրոդ։ Սակայն, օսմիումը թանկ է և կարող է փոխազդեցության մեջ մտնել սովորաբար մարտկոցներում որպես էլեկտրոլիտ օգտագործվող [[կալիում]]ի հիդրօքսիդի հետ։
@@ Տող 23. / Տող 26. @@
 == Ծանոթագրություններ ==
 {{ծանցանկ}}
-[[Կատեգորիա:Տարրեր]]
 {{Chem-stub}}
@@ Տող 32. / Տող 32. @@
 {{Link FA|el}}
 {{Link GA|en}}
+[[Կատեգորիա:Պլատինի խմբի մետաղներ]]
+[[Կատեգորիա:Անցումային մետաղներ]]
+[[Կատեգորիա:Օսմիում]]

դ ք խ Պարբերական աղյուսակ
H																															He
Li	Be																									B	C	N	O	F	Ne
Na	Mg																									Al	Si	P	S	Cl	Ar
K	Ca															Sc	Ti	V	Cr	Mn	Fe	Co	Ni	Cu	Zn	Ga	Ge	As	Se	Br	Kr
Rb	Sr															Y	Zr	Nb	Mo	Tc	Ru	Rh	Pd	Ag	Cd	In	Sn	Sb	Te	I	Xe
Cs	Ba	La	Ce	Pr	Nd	Pm	Sm	Eu	Gd	Tb	Dy	Ho	Er	Tm	Yb	Lu	Hf	Ta	W	Re	Os	Ir	Pt	Au	Hg	Tl	Pb	Bi	Po	At	Rn
Fr	Ra	Ac	Th	Pa	U	Np	Pu	Am	Cm	Bk	Cf	Es	Fm	Md	No	Lr	Rf	Db	Sg	Bh	Hs	Mt	Ds	Rg	Cn	Nh	Fl	Mc	Lv	Ts	Og