«Բարիք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ մանր-մունր, փոխարինվեց: : → ։ (36)
Տող 1. Տող 1.
'''Բարիք,''' [[Բնություն|բնության]] և [[մարդ|մարդու]] կողմից ստեղծված նյութական և ոչ նյութական արդյունքների ամբողջություն, որը բավարարում է վերջինիս այս կամ այն [[պահանջմունք|պահանջմունքը]], ինչն էլ դրա օգտակարության գնահատման հիմքն է: Բարիքի օգտակարությունը այս կամ այն պահանջմունքի բավարարման հատկությունն է: Բարիքները դասակարգվում են մի շարք սկզբունքներով:
'''Բարիք,''' [[Բնություն|բնության]] և [[մարդ]]ու կողմից ստեղծված նյութական և ոչ նյութական արդյունքների ամբողջություն, որը բավարարում է վերջինիս այս կամ այն [[պահանջմունք]]ը, ինչն էլ դրա օգտակարության գնահատման հիմքն է։ Բարիքի օգտակարությունը այս կամ այն պահանջմունքի բավարարման հատկությունն է։ Բարիքները դասակարգվում են մի շարք սկզբունքներով։


== Նյութական և ոչ նյութական բարիքներ ==
== Նյութական և ոչ նյութական բարիքներ ==
Ըստ իրացման բնույթի տարբերակվում են նյութական և ոչ նյութական բարիքներ: Նյութական բարիքներն են`
Ըստ իրացման բնույթի տարբերակվում են նյութական և ոչ նյութական բարիքներ։ Նյութական բարիքներն են`


*բնության կողմից տրված արդյունքները ([[օդ|օդը]], [[ջուր|ջուրը]], [[Բուսական աշխարհ|բուսական]] ու [[Կենդանական աշխարհ|կենդանական]] աշխարհի բարիքները, որոնք մարդիկ օգտագործում են իրենց պահանջմունքների բավարարման նպատակով),
*բնության կողմից տրված արդյունքները ([[օդ]]ը, [[ջուր]]ը, [[Բուսական աշխարհ|բուսական]] ու [[Կենդանական աշխարհ|կենդանական]] աշխարհի բարիքները, որոնք մարդիկ օգտագործում են իրենց պահանջմունքների բավարարման նպատակով),


*մարդու կողմից ստեղծված արդյունքները ([[սնունդ]], [[հագուստ]], [[բնակարան]], շենքեր, կառույցներ, սարքավորումներ, մեքենաներ և այլն):
*մարդու կողմից ստեղծված արդյունքները ([[սնունդ]], [[հագուստ]], [[բնակարան]], շենքեր, կառույցներ, սարքավորումներ, մեքենաներ և այլն)։


Ոչ նյութական բարիքներն են`
Ոչ նյութական բարիքներն են`


*բնակլիմայական պայմանները, աշխարհագրական դիրքը,
*բնակլիմայական պայմանները, աշխարհագրական դիրքը,


*գիտության և հոգևոր-մշակութային արժեքները,
*գիտության և հոգևոր-մշակութային արժեքները,


*[[առողջապահություն|առողջապահությունը]],
*[[առողջապահություն]]ը,


*սահմանադրական կարգը:
*սահմանադրական կարգը։


Բոլոր բարիքներն էլ էական դերակատարություն ունեն մարդու բնականոն կենսագործունեության ապահովման գործում: Դրանց շարքում կարևորություն ունեն սահմանադրական կարգը և ձևավորված իրավական [[պետություն|պետությունը]], որոնք նպաստում են հասարակության համար անհրաժեշտ այնպիսի էական խնդիրների լուծմանը, որոնք կապված են մարդու իրավունքների և ունեցվածքի պաշտպանության, սոցիալական արդարության հաստատման, նվազագույն կենսական պայմանների ապահովման հետ: Ոչ նյութական բարիքներն աստիճանաբար առանցքային նշանակություն են ձեռք բերում:
Բոլոր բարիքներն էլ էական դերակատարություն ունեն մարդու բնականոն կենսագործունեության ապահովման գործում։ Դրանց շարքում կարևորություն ունեն սահմանադրական կարգը և ձևավորված իրավական [[պետություն]]ը, որոնք նպաստում են հասարակության համար անհրաժեշտ այնպիսի էական խնդիրների լուծմանը, որոնք կապված են մարդու իրավունքների և ունեցվածքի պաշտպանության, սոցիալական արդարության հաստատման, նվազագույն կենսական պայմանների ապահովման հետ։ Ոչ նյութական բարիքներն աստիճանաբար առանցքային նշանակություն են ձեռք բերում։


== Տնտեսական և ոչ տնտեսական բարիքներ ==
== Տնտեսական և ոչ տնտեսական բարիքներ ==
Ըստ արդյունքների սահմանափակության` բարիքները տարանջատվում են տնտեսականի և ոչ տնտեսականի: Տնտեսական են կոչվում այն բարիքները, որոնց բավարարման շրջանակները սահմանափակ են (սնունդ, հագուստ, բնակարան, ավտոմեքենա և այլն): Տնտեսական բարիքի բովանդակությունը բնութագրվում է ռեսուրսների սահմանափակությամբ: Ոչ տնտեսական են համարվում այն բարիքները, որոնց բավարարման շրջանակները անսահմանափակ են: Բարիքի ոչ տնտեսական լինելը խիստ հարաբերական է: Օրինակ` ժամանակին ջուրը համարվել է ոչ տնտեսական բարիք` հաշվի առնելով մարդու պահանջմունքների բավարարման առումով դրա անսահմանափակ լինելու հանգամանքը: Ներկա զարգացումների հետևանքով ջուրը աստիճանաբար վեր է ածվում տնտեսական բարիքի, և համաշխարհային մասշտաբով գնալով մեծ խնդիր է դառնում խմելու ջրի սահմանափակությունը: [[Թթվածին|Թթվածինը]] աստիճանաբար ոչ տնտեսական բարիքից վեր է ածվում տնտեսականի: Դա բացատրվում է նրանով, որ շրջակա միջավայրի աղտոտման պայմաններում հասարակությունը հսկայական ծախսեր է կատարում օդային ավազանի պահպանման համար:
Ըստ արդյունքների սահմանափակության` բարիքները տարանջատվում են տնտեսականի և ոչ տնտեսականի։ Տնտեսական են կոչվում այն բարիքները, որոնց բավարարման շրջանակները սահմանափակ են (սնունդ, հագուստ, բնակարան, ավտոմեքենա և այլն)։ Տնտեսական բարիքի բովանդակությունը բնութագրվում է ռեսուրսների սահմանափակությամբ։ Ոչ տնտեսական են համարվում այն բարիքները, որոնց բավարարման շրջանակները անսահմանափակ են։ Բարիքի ոչ տնտեսական լինելը խիստ հարաբերական է։ Օրինակ` ժամանակին ջուրը համարվել է ոչ տնտեսական բարիք` հաշվի առնելով մարդու պահանջմունքների բավարարման առումով դրա անսահմանափակ լինելու հանգամանքը։ Ներկա զարգացումների հետևանքով ջուրը աստիճանաբար վեր է ածվում տնտեսական բարիքի, և համաշխարհային մասշտաբով գնալով մեծ խնդիր է դառնում խմելու ջրի սահմանափակությունը։ [[Թթվածին]]ը աստիճանաբար ոչ տնտեսական բարիքից վեր է ածվում տնտեսականի։ Դա բացատրվում է նրանով, որ շրջակա միջավայրի աղտոտման պայմաններում հասարակությունը հսկայական ծախսեր է կատարում օդային ավազանի պահպանման համար։


== Անձնական և հասարակական բարիքներ ==
== Անձնական և հասարակական բարիքներ ==
Բարիքներն, ըստ օգտագործման նշանակության, տարանջատվում են անձնականի և հասարակականի: Անձնական բարիքը արդյունքների այն ամբողջությունն է, որը սպառվում է անհատ քաղաքացիների կողմից` համաձայն իրենց պահանջմունքների գերադասելիության, որոնց համար նրանք վճարում են` ըստ օգտակարության աստիճանի: Կան բարիքների տեսակներ, որոնք հնարավոր չէ ձեռք բերել` անմիջապես վճարելով դրանց համար: Դրանք հասարակական բարիքներն են: Հասարակական են կոչվում այն բարիքները, որոնց սպառմանը հատուկ է անբացառելիությունը և ոչ մրցակցային բնույթը: Հասարակական բարիք է համարվում ազգային անվտանգության (պաշտպանության) ապահովումը, հասարակական կարգի պահպանումը, տարբեր տեսակի միջոցառումների (բնակչությանը համընդհանուր բժշկական ծառայությունների մատուցումը, շաբաթօրյակները, բնության աղտոտման դեմ պայքարը և այլն) իրականացումը, ճանապարհների կառուցումը, փողոցային լուսավորությունը, պետական կառույցների` [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր]], [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր]] և [[Դատական իշխանությունը Հայաստանում|դատական]] մարմինների գործունեությունը և այլն: Սրանք այնպիսի բարիքներ են, որոնց օգտակարությունից օգտվում են հասարակության բոլոր անդամները, և դժվար է տարանջատել դրանց դիմաց «վճարողներին» և «չվճարողներին»: Դրանով է պայմանավորված այդ բարիքների անբացառելիությունը և ոչ մրցակցային բնույթը: Դրանց ձեռքբերումը կամ ապահովումը կառուցված չէ արդյունքների գերադասելիության սկզբունքի վրա: Հասարակական բարիքների արտադրությունը չի ստեղծվում մրցակցության սկզբունքով, և հնարավոր չէ գնահատել որևէ մեկի սպառման չափը: Հասարակական բարիքի սպառման համար վճարումներն իրականացվում են անուղղակի ճանապարհով, որի հիմնական ձևը պետությանը տրվող [[հարկ|հարկերն]] են: Հարկերը պետության եկամտի (բյուջեի) հիմնական աղբյուրն են, որի միջոցով կատարվում են հասարակական բարիքների արտադրության համար պահանջվող ծախսերը: Հասարակական բարիքները կարող են լինել զուտ և խառը: Զուտ հասարակական բարիքը ամբողջությամբ անբացառելի է և ոչ մրցակցային, օրինակ` ազգային պաշտպանությունը: Խառը հասարակական բարիքի դեպքում այդ հատկությունները կարող են համեմատաբար թույլ լինել: Սպառման համար անհրաժեշտ բարիքները հիմնականում ստեղծվում են արտադրության միջոցով:
Բարիքներն, ըստ օգտագործման նշանակության, տարանջատվում են անձնականի և հասարակականի։ Անձնական բարիքը արդյունքների այն ամբողջությունն է, որը սպառվում է անհատ քաղաքացիների կողմից` համաձայն իրենց պահանջմունքների գերադասելիության, որոնց համար նրանք վճարում են` ըստ օգտակարության աստիճանի։ Կան բարիքների տեսակներ, որոնք հնարավոր չէ ձեռք բերել` անմիջապես վճարելով դրանց համար։ Դրանք հասարակական բարիքներն են։ Հասարակական են կոչվում այն բարիքները, որոնց սպառմանը հատուկ է անբացառելիությունը և ոչ մրցակցային բնույթը։ Հասարակական բարիք է համարվում ազգային անվտանգության (պաշտպանության) ապահովումը, հասարակական կարգի պահպանումը, տարբեր տեսակի միջոցառումների (բնակչությանը համընդհանուր բժշկական ծառայությունների մատուցումը, շաբաթօրյակները, բնության աղտոտման դեմ պայքարը և այլն) իրականացումը, ճանապարհների կառուցումը, փողոցային լուսավորությունը, պետական կառույցների` [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր]], [[Գործադիր իշխանություն|գործադիր]] և [[Դատական իշխանությունը Հայաստանում|դատական]] մարմինների գործունեությունը և այլն։ Սրանք այնպիսի բարիքներ են, որոնց օգտակարությունից օգտվում են հասարակության բոլոր անդամները, և դժվար է տարանջատել դրանց դիմաց «վճարողներին» և «չվճարողներին»։ Դրանով է պայմանավորված այդ բարիքների անբացառելիությունը և ոչ մրցակցային բնույթը։ Դրանց ձեռքբերումը կամ ապահովումը կառուցված չէ արդյունքների գերադասելիության սկզբունքի վրա։ Հասարակական բարիքների արտադրությունը չի ստեղծվում մրցակցության սկզբունքով, և հնարավոր չէ գնահատել որևէ մեկի սպառման չափը։ Հասարակական բարիքի սպառման համար վճարումներն իրականացվում են անուղղակի ճանապարհով, որի հիմնական ձևը պետությանը տրվող [[հարկ]]երն են։ Հարկերը պետության եկամտի (բյուջեի) հիմնական աղբյուրն են, որի միջոցով կատարվում են հասարակական բարիքների արտադրության համար պահանջվող ծախսերը։ Հասարակական բարիքները կարող են լինել զուտ և խառը։ Զուտ հասարակական բարիքը ամբողջությամբ անբացառելի է և ոչ մրցակցային, օրինակ` ազգային պաշտպանությունը։ Խառը հասարակական բարիքի դեպքում այդ հատկությունները կարող են համեմատաբար թույլ լինել։ Սպառման համար անհրաժեշտ բարիքները հիմնականում ստեղծվում են արտադրության միջոցով։
== Գրականություն ==
== Գրականություն ==
*Աղաջանյան Հովսեփ, Տնտեսագիտության տեսության ընդհանուր հիմունքները.-Եր.: Տնտեսագետ, 2008.- 172 էջ
*Աղաջանյան Հովսեփ, Տնտեսագիտության տեսության ընդհանուր հիմունքները.-Եր.։ Տնտեսագետ, 2008.- 172 էջ
*Տնտեսագիտության տեսություն (ուսումնական ձեռնարկ), խմբ.` տ.գ.դ., պրոֆ. Գ.Ե. Կիրակոսյանի և տ.գ.թ., պրոֆ. Ի.Ե. Խլղաթյանի.-Եր., Տնտեսագետ, 2009.- 752 էջ:
*Տնտեսագիտության տեսություն (ուսումնական ձեռնարկ), խմբ.` տ.գ.դ., պրոֆ. Գ.Ե. Կիրակոսյանի և տ.գ.թ., պրոֆ. Ի.Ե. Խլղաթյանի.-Եր., Տնտեսագետ, 2009.- 752 էջ։


[[Կատեգորիա:Տնտեսական տերմիններ]]
[[Կատեգորիա:Տնտեսական տերմիններ]]

09:48, 27 Սեպտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Բարիք, բնության և մարդու կողմից ստեղծված նյութական և ոչ նյութական արդյունքների ամբողջություն, որը բավարարում է վերջինիս այս կամ այն պահանջմունքը, ինչն էլ դրա օգտակարության գնահատման հիմքն է։ Բարիքի օգտակարությունը այս կամ այն պահանջմունքի բավարարման հատկությունն է։ Բարիքները դասակարգվում են մի շարք սկզբունքներով։

Նյութական և ոչ նյութական բարիքներ

Ըստ իրացման բնույթի տարբերակվում են նյութական և ոչ նյութական բարիքներ։ Նյութական բարիքներն են`

  • բնության կողմից տրված արդյունքները (օդը, ջուրը, բուսական ու կենդանական աշխարհի բարիքները, որոնք մարդիկ օգտագործում են իրենց պահանջմունքների բավարարման նպատակով),
  • մարդու կողմից ստեղծված արդյունքները (սնունդ, հագուստ, բնակարան, շենքեր, կառույցներ, սարքավորումներ, մեքենաներ և այլն)։

Ոչ նյութական բարիքներն են`

  • բնակլիմայական պայմանները, աշխարհագրական դիրքը,
  • գիտության և հոգևոր-մշակութային արժեքները,
  • սահմանադրական կարգը։

Բոլոր բարիքներն էլ էական դերակատարություն ունեն մարդու բնականոն կենսագործունեության ապահովման գործում։ Դրանց շարքում կարևորություն ունեն սահմանադրական կարգը և ձևավորված իրավական պետությունը, որոնք նպաստում են հասարակության համար անհրաժեշտ այնպիսի էական խնդիրների լուծմանը, որոնք կապված են մարդու իրավունքների և ունեցվածքի պաշտպանության, սոցիալական արդարության հաստատման, նվազագույն կենսական պայմանների ապահովման հետ։ Ոչ նյութական բարիքներն աստիճանաբար առանցքային նշանակություն են ձեռք բերում։

Տնտեսական և ոչ տնտեսական բարիքներ

Ըստ արդյունքների սահմանափակության` բարիքները տարանջատվում են տնտեսականի և ոչ տնտեսականի։ Տնտեսական են կոչվում այն բարիքները, որոնց բավարարման շրջանակները սահմանափակ են (սնունդ, հագուստ, բնակարան, ավտոմեքենա և այլն)։ Տնտեսական բարիքի բովանդակությունը բնութագրվում է ռեսուրսների սահմանափակությամբ։ Ոչ տնտեսական են համարվում այն բարիքները, որոնց բավարարման շրջանակները անսահմանափակ են։ Բարիքի ոչ տնտեսական լինելը խիստ հարաբերական է։ Օրինակ` ժամանակին ջուրը համարվել է ոչ տնտեսական բարիք` հաշվի առնելով մարդու պահանջմունքների բավարարման առումով դրա անսահմանափակ լինելու հանգամանքը։ Ներկա զարգացումների հետևանքով ջուրը աստիճանաբար վեր է ածվում տնտեսական բարիքի, և համաշխարհային մասշտաբով գնալով մեծ խնդիր է դառնում խմելու ջրի սահմանափակությունը։ Թթվածինը աստիճանաբար ոչ տնտեսական բարիքից վեր է ածվում տնտեսականի։ Դա բացատրվում է նրանով, որ շրջակա միջավայրի աղտոտման պայմաններում հասարակությունը հսկայական ծախսեր է կատարում օդային ավազանի պահպանման համար։

Անձնական և հասարակական բարիքներ

Բարիքներն, ըստ օգտագործման նշանակության, տարանջատվում են անձնականի և հասարակականի։ Անձնական բարիքը արդյունքների այն ամբողջությունն է, որը սպառվում է անհատ քաղաքացիների կողմից` համաձայն իրենց պահանջմունքների գերադասելիության, որոնց համար նրանք վճարում են` ըստ օգտակարության աստիճանի։ Կան բարիքների տեսակներ, որոնք հնարավոր չէ ձեռք բերել` անմիջապես վճարելով դրանց համար։ Դրանք հասարակական բարիքներն են։ Հասարակական են կոչվում այն բարիքները, որոնց սպառմանը հատուկ է անբացառելիությունը և ոչ մրցակցային բնույթը։ Հասարակական բարիք է համարվում ազգային անվտանգության (պաշտպանության) ապահովումը, հասարակական կարգի պահպանումը, տարբեր տեսակի միջոցառումների (բնակչությանը համընդհանուր բժշկական ծառայությունների մատուցումը, շաբաթօրյակները, բնության աղտոտման դեմ պայքարը և այլն) իրականացումը, ճանապարհների կառուցումը, փողոցային լուսավորությունը, պետական կառույցների` օրենսդիր, գործադիր և դատական մարմինների գործունեությունը և այլն։ Սրանք այնպիսի բարիքներ են, որոնց օգտակարությունից օգտվում են հասարակության բոլոր անդամները, և դժվար է տարանջատել դրանց դիմաց «վճարողներին» և «չվճարողներին»։ Դրանով է պայմանավորված այդ բարիքների անբացառելիությունը և ոչ մրցակցային բնույթը։ Դրանց ձեռքբերումը կամ ապահովումը կառուցված չէ արդյունքների գերադասելիության սկզբունքի վրա։ Հասարակական բարիքների արտադրությունը չի ստեղծվում մրցակցության սկզբունքով, և հնարավոր չէ գնահատել որևէ մեկի սպառման չափը։ Հասարակական բարիքի սպառման համար վճարումներն իրականացվում են անուղղակի ճանապարհով, որի հիմնական ձևը պետությանը տրվող հարկերն են։ Հարկերը պետության եկամտի (բյուջեի) հիմնական աղբյուրն են, որի միջոցով կատարվում են հասարակական բարիքների արտադրության համար պահանջվող ծախսերը։ Հասարակական բարիքները կարող են լինել զուտ և խառը։ Զուտ հասարակական բարիքը ամբողջությամբ անբացառելի է և ոչ մրցակցային, օրինակ` ազգային պաշտպանությունը։ Խառը հասարակական բարիքի դեպքում այդ հատկությունները կարող են համեմատաբար թույլ լինել։ Սպառման համար անհրաժեշտ բարիքները հիմնականում ստեղծվում են արտադրության միջոցով։

Գրականություն

  • Աղաջանյան Հովսեփ, Տնտեսագիտության տեսության ընդհանուր հիմունքները.-Եր.։ Տնտեսագետ, 2008.- 172 էջ
  • Տնտեսագիտության տեսություն (ուսումնական ձեռնարկ), խմբ.` տ.գ.դ., պրոֆ. Գ.Ե. Կիրակոսյանի և տ.գ.թ., պրոֆ. Ի.Ե. Խլղաթյանի.-Եր., Տնտեսագետ, 2009.- 752 էջ։