Տատիանոս

Տատիանոս (շուրջ 120–180թթ.), մ.թ. II դարի քրիստոնյա աստվածաբան, ծագումով ասորի։ Ուսանել է փիլիսոփայություն, ծանոթացել զանազան խորհրսապաշտական-կրոնական համակարգերի: Հռոմում 150 թվականին ընդունում է քրիստոնեություն: Առավելապես հայտնի է որպես «Դիատեսսարոն Ավետարան» երկի հեղինակ, որն իրենից ներկայացնում է եկեղեցու կողմից որպես կանոնական ճանաչված չորս Ավետարանների համապատում։

«Դիատեսսարոնը» չի ընդունվել ընդհանրական եկեղեցու կողմից, թեև որոշ ժամանակ՝ մինչև մ.թ. V դար, օգտագործվում էր ասորի քրիստոնյաների կողմից։ Մինչև մեր ժամանակները պահպանվել են միայն «Դիատեսսարոնի» հատվածները։

Դիատեսարոն ավետարանը ունի 55 գլուխ: Այս երկը 4 ավետարանների մի համապատում է: Հետևում է Հովհաննու ավետարանի ժամանակագրական կարգին՝ դուրս թողնելով Քրիստոսի ծննդյան, սերնդաբանության հետ կապված հատվածները և այն ամենը, ինչ որ վերաբերում է տիրոջ մարդկային բնությանը: Օգտագործում է պարականոն նյութ արտահյտում հակահրեական հայացքներ:

Ամբողջությամբ մեզ է հասել Տատիանոսի մեկ այլ երկ՝ «Ընդդեմ հույների» ջատագովական բնույթ ունեցող աշխատությունը։ Տատիանոսից մեզ հասած միակ ամբողջական գործն է: Գրել է 195 թվականից առաջ: Հուստինոս վկան ծանոթ է եղել այս երկին: Հիմնական նպատակն է եղել ցույց տալ, որ Մովսեսն իր օրենքներով և վարդապետությամբ նախորդում է հույներին, և որ հունա-հռոմեական աշխարհի ներկայացուցիչները վերցրեցին հրեաների իմաստությունը, որոնք, սակայն, խեղաթյուրեցին: Այսպիսով, ոչինչ արժեքավոր չկա հունա-հռոմեական աշխարհում: Ընդհակառակը, այն ներկայացնում էանբարոյականության դիցապաշտություն և ընդհանուր անհաջողության մի քաոս: Արժեզրկում է Պլատոնին Արիստոտելին և հույն բոլոր փիլիսոփաներին, բանաստեղծներին, հռետորներին և արվեստագետներին: Այս երկը, որ ներկայացնում է Տատիանոսի վարդապետության հավատամքը, ջատագովությունից ավելի մի խիստ հարձակում է հունա-հռոմեական մշակույթի դեմ:

Աղբյուրներ

• Եզնիկ Ծ. վարդապետ Պետրոսյան, Հայրաբանություն, գիրք Ա, Էջմիածին, 1996։