«Սամանիների պետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Սամանիներ
سامانيون
	Քարտեզ
	; (819 - 999 թվականներ)
	Ընդհանուր տեղեկանք
Մայրաքաղաք	Սամարկանդ (819 - 892); Բուխարա (892 - 999)
Մակերես	2. 850. 000 կմ2
Բնակչություն	Իրանական ցեղեր
Լեզու	պարսկերեն, արաբերեն
Կրոն	Իսլամ
	Իշխանություն
Պետական կարգ	Միապետություն
Դինաստիա	Սամանիներ
Պետության գլուխ	էմիր
	Պատմություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

10:59, 22 Օգոստոսի 2014-ի տարբերակ

Սամանիների պետություն Ավատատիրական պետություն Միջին Ասիայում 819 - 999 թվականներին։ Մայրաքաղաքն էր Բուխարան։ Կազմավորվել է Արաբական խալիֆայության տրոհման ժամանակ, երբ Սամանիները նվաճել էին Մավարաննահրի (Սիրդարյայի և Ամուդարյայի միջագետքը) և Խորասանի փոխարքայությունը։

Քաղաքական միավորների առաջացումը Արաբական խալիֆայության արևելքում

Արաբական խալիֆայության արևելյան շրջաններում առաջին հերթին անկախություն ստացան այնպիսի մեծ ու մշակութային գավառներ , ինչպիսիք էին Խորասանն ու Մավարաննահրը, որտեղ սկզբում իշխանությունը գտնվում էր Թահիրիների ձեռքում , որոնց փոխարինեցին Խորասանում Սաֆֆարիները , իսկ Մավարաննահրում ՝ Սամանիները ՝ Բուխարա կենտրոնով: Բաժանվեց նաև Սիջիստանը ,որտեղ իշխանությունը գրավեցին Սաֆֆարիները, սակայն ավելի ուշ կորցրեցին Սամանիների , Կարախանների և Ղազնևիների հարվածների տակ: Թահիրիները, ինչպես նաև Սաֆֆարիները և Բուխարայում կառավարող Սամանիները իրենց ներկայացնում էին որպես իրանական սասանյաններ և անվանում իրանցի կառավարիչներ:

Սամանիների հիմնումը և հզորացումը

Սամանիների դինաստիայի հիմնադիրը Հյուսիսային Աֆղանստանի Բալխա շրջանի հողատեր Սաման խուդա անունով մեկն էր , ով ընդունեց իսլամ , իսկ նրա 4 թոռները հավաքագրվեցին խալիֆ ալ Մա՛մունի բանակ և հավատարիմ ծառայության դիմաց ստացան մեկական քաղաք: Ջախջախված Սաֆֆարիների տիրույթներում է Խորասանում, խալիֆ ալ Մուտադիդի կոմից տեղապահ է նշանակվում Իսմայիլը: Ամր իբն աս-Սաֆֆարին , ով տիրում էր խալիֆայության արևելյան մասում, որոշեց գրավել Մավարաննահրը,որը անվանապես գտնվում էր Թահիրիների ձեռքում , բայց փաստացի վաղուց ընկած էր Սամանիների հսկողության ներքո: Սակայն Սաֆֆարիների բանակը անզոր գտնվեց Սամանիների դեմ պայքարում և երկու անգամ ջախջախվեց Իսմայիլի կողմից. Մավարաննահրը անցավ վերջնականորեն անցավ Սամանիներին: Բացի Մավարաննահրից Սամանիների ձեռքում էին գտնվում Սիջիստանը, Խորասանը, Խորեզմի շրջանը , Աֆղանստանի որոշ շրջաններ: Սամանիների պետությունում տիրապետող էր հողի և ոռոգման համակարգի պետական սեփականությունը։ Առավել կարևոր քաղաքներն էին Բուխարան, Սամարղանդը, Նիշապուրը, Մերվը, Ուրգենչը, Հերաթը և այլն, որտեղ ձևավորվել են արհեստավորական կազմակերպություններ։ Սամանիների պետությունը աշխույժ առևտուր է արել Խազարիայի, Չինաստանի, Ռուսիայի հետ։ Վերելք է ապրել մշակութային կյանքը, զարգացել են ճարտարապետությունն ու շինարարական արվեստը։ Նրանք իրենց մայրաքաղաք Բուխարան դարձրին ավանդական արաբական գիտությունների կենտրոն, որը միաժամանակ վերածվեց նոր արաբական գրականության օջախի: Հենց այդ ժամանակ է Ֆիրդուսին ստեղծագործել իր նշանավոր « Շահ-Նամե » ստեղծագործությունը: Սամանիների արքունիքում էին ստեղծագործում նաև Ռուդաքին, ալ-Ֆարաբին և ուրիշներ։

Սամանիների անկումը

10-րդ դարի կեսերին սկսվում է Սամանիների պետության անկումը: Նրա տարբեր շրջաններում առաջանում են Բուխարայի կառավարությանը հակառակվող ուժեղ խմբավորումներ: Դինաստիայի անկմանը նպաստում են նաև տարբեր թեկնածուների միջև պայքարը և պալատական հեղաշրջումները: Տեղական ավագանուն հնազանդության մեջ պահելու համար Սամանիները ստիպված թյուրք ստրուկներից գվարդիա են ստեղծում, որի զորապետերը 10-րդ դարի վերջերին դարձան խոշոր հողատերեր և դադարեցին ենթարկվել իրենց տերերին: Այս ամենը թուլացրեց Սամանիների պետությունը և բերեց նրա գրավվմանը պատմության թատերաբեմ դուրս եկած նոր ուժերի ՝ Կարախանների և Ղազնևիների կողմից:

Տե՛ս նաև

Աղբյուրներ

Фильштинский И.М. История арабов и халифата ( 750-1517 )

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 63. / Տող 63. @@
 [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] արևելյան շրջաններում առաջին հերթին անկախություն ստացան այնպիսի մեծ ու մշակութային գավառներ , ինչպիսիք էին Խորասանն ու  Մավարաննահրը, որտեղ սկզբում իշխանությունը  գտնվում էր [[Թահիրիներ]]ի ձեռքում , որոնց  փոխարինեցին Խորասանում [[Սաֆֆարիներ]]ը , իսկ Մավարաննահրում ՝ Սամանիները ՝ Բուխարա կենտրոնով: Բաժանվեց նաև [[Սիջիստան]]ը ,որտեղ իշխանությունը գրավեցին Սաֆֆարիները, սակայն ավելի ուշ կորցրեցին Սամանիների , Կարախանների և [[Ղազնևիների պետություն|Ղազնևիներ]]ի հարվածների տակ: Թահիրիները, ինչպես նաև Սաֆֆարիները և Բուխարայում կառավարող Սամանիները իրենց ներկայացնում էին որպես [[իրանական]] [[սասանյաններ]] և անվանում [[իրանցի]] կառավարիչներ:
-== Սամանիների հիմնումը ==
+== Սամանիների հիմնումը և հզորացումը ==
-Սամանիների դինաստիայի հիմնադիրը Հյուսիսային Աֆղանստանի Բալխա շրջանի հողատեր Սաման խուդա անունով մեկն էր , ով ընդունեց իսլամ , իսկ նրա 4 թոռները հավաքագրվեցին խալիֆ ալ Մա՛մունի բանակ և հավատարիմ ծառայության դիմաց ստացան մեկական քաղաք:
+Սամանիների դինաստիայի հիմնադիրը Հյուսիսային Աֆղանստանի Բալխա շրջանի հողատեր Սաման խուդա անունով մեկն էր , ով ընդունեց իսլամ , իսկ նրա 4 թոռները հավաքագրվեցին խալիֆ ալ Մա՛մունի բանակ և հավատարիմ ծառայության դիմաց ստացան մեկական քաղաք: Ջախջախված Սաֆֆարիների տիրույթներում է Խորասանում, խալիֆ ալ Մուտադիդի կոմից տեղապահ է նշանակվում Իսմայիլը: Ամր իբն աս-Սաֆֆարին , ով տիրում էր խալիֆայության արևելյան մասում, որոշեց գրավել Մավարաննահրը,որը անվանապես գտնվում էր Թահիրիների ձեռքում , բայց փաստացի վաղուց ընկած էր Սամանիների հսկողության ներքո: Սակայն Սաֆֆարիների բանակը անզոր գտնվեց Սամանիների դեմ պայքարում և երկու անգամ ջախջախվեց Իսմայիլի կողմից. Մավարաննահրը անցավ վերջնականորեն անցավ Սամանիներին: Բացի Մավարաննահրից Սամանիների ձեռքում էին   գտնվում Սիջիստանը, Խորասանը, [[Խորեզմ]]ի շրջանը , [[Աֆղանստան]]ի որոշ շրջաններ:
+Սամանիների [[պետություն]]ում տիրապետող էր [[հող]]ի և ոռոգման [[համակարգ]]ի [[պետական]] սեփականությունը։ Առավել կարևոր [[քաղաք]]ներն էին [[Բուխարա]]ն, [[Սամարղանդ]]ը, [[Նիշապուր]]ը, [[Մերվ]]ը, [[Ուրգենչ]]ը, [[Հերաթ]]ը և այլն, որտեղ ձևավորվել են արհեստավորական կազմակերպություններ։ Սամանիների [[պետություն]]ը աշխույժ [[առևտուր]] է արել [[Խազարիա]]յի, [[Չինաստան]]ի, [[Ռուսիա]]յի հետ։
+Վերելք է ապրել մշակութային [[կյանք]]ը, զարգացել են [[ճարտարապետություն]]ն ու շինարարական [[արվեստ]]ը։ Նրանք իրենց մայրաքաղաք Բուխարան դարձրին ավանդական արաբական գիտությունների կենտրոն, որը միաժամանակ վերածվեց նոր արաբական գրականության օջախի: Հենց այդ ժամանակ է [[Ֆիրդուսի]]ն ստեղծագործել իր նշանավոր «  [[Շահ-Նամե]] »  ստեղծագործությունը: Սամանիների արքունիքում էին ստեղծագործում նաև [[Ռուդաքի]]ն, [[ալ-Ֆարաբի]]ն և ուրիշներ։
-Առավելագույն զարգացման ժամանակաշրջանում ([[X դար]]ի առաջին կես) Սամանիների [[պետություն]] ընդգրկել է Մավերաննահրը, [[Խորասան]]ը, հյուսիսային և արևելյան [[Իրան]]ը։ Սամանիների [[պետություն]]ում տիրապետող էր [[հող]]ի և ոռոգման [[համակարգ]]ի [[պետական]] սեփականությունը։ Առավել կարևոր [[քաղաք]]ներն էին [[Բուխարա]]ն, [[Սամարղանդ]]ը, [[Նիշապուր]]ը, [[Մերվ]]ը, [[Ուրգենչ]]ը, [[Հերաթ]]ը և այլն, որտեղ ձևավորվել են արհեստավորական կազմակերպություններ։
+== Սամանիների անկումը ==
+[[10-րդ դար]]ի կեսերին սկսվում է Սամանիների պետության անկումը: Նրա  տարբեր շրջաններում առաջանում են Բուխարայի կառավարությանը հակառակվող ուժեղ խմբավորումներ: Դինաստիայի անկմանը նպաստում են նաև տարբեր թեկնածուների միջև պայքարը և պալատական հեղաշրջումները: Տեղական ավագանուն հնազանդության մեջ պահելու համար Սամանիները ստիպված թյուրք ստրուկներից գվարդիա են ստեղծում, որի  զորապետերը 10-րդ դարի վերջերին դարձան խոշոր հողատերեր և դադարեցին ենթարկվել իրենց տերերին: Այս ամենը թուլացրեց  Սամանիների պետությունը և բերեց նրա գրավվմանը պատմության թատերաբեմ դուրս եկած նոր  ուժերի ՝ Կարախանների և Ղազնևիների  կողմից:
-Սամանիների [[պետություն]] աշխույժ [[առևտուր]] է արել [[Խազարիա]]յի, [[Չինաստան]]ի, [[Ռուսիա]]յի հետ։ Վերելք է ապրել մշակութային [[կյանք]]ը, զարգացել են [[ճարտարապետություն]]ն ու շինարարական [[արվեստ]]ը։
+== Տե՛ս նաև ==
+*[[Թահիրիներ]]
-Սամանիների արքունիքում էին ստեղծագործում [[Ռուդաքի]]ն, [[ալ-Ֆարաբի]]ն և ուրիշներ։ [[X դար]]ի վերջին ավատատիրական մասնատվածության աճի հետևանքով Սամանյանների [[պետություն]] անկում է ապրել։ [[992]]-ին վաչկատուն [[թյուրքեր]]ը գրավել են [[Բուխարա]]ն, իսկ [[996]]-ի պայմանագրով նրանց են անցել [[Զերավշան գետ]]ի [[ավազան]]ից [[հյուսիս]] գտնվող տիրույթները։ [[999]]-ին [[թյուրքեր]]ը դարձյալ գրավել են [[Բուխարա]]ն։ Սամանյանների [[պետություն]]ը դադարել է գոյություն ունենալուց։ [[Միջին Ասիա]]յում կազմավորվել է [[Կարախանների պետություն]]ը, իսկ [[Ամուդարյա գետ]]ից հարավ ընկած տարածքները զավթել են [[Ղազնևիներ]]ը։
+*[[Սաֆֆարիներ]]
-{{ՀՍՀ}}
+*[[Կարախաններ]]
+*[[Ղազնևիների պետություն|Ղազնևիներ]]
+== Աղբյուրներ ==
+*[http://bookre.org/reader?file=599926 Фильштинский И.М. История арабов и халифата ( 750-1517 )]
+*{{ՀՍՀ}}
 [[Կատեգորիա:Տաջիկստան]]
 [[Կատեգորիա:Իրանի պատմություն]]