«Ծծումբ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ →‎Ֆիզիկական հատկությունները: clean up, փոխարինվեց: : → ։ (4) oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 1. Տող 1.
{{Քիմիական տարր
[[Պատկեր:S-TableImage.png|մինի|Ծծումբ]]
| անվանում = Ծծումբ
{{Նշան|S}}
| համար = 16
| սիմվոլ = S
| վերևից = [[Թթվածին|O]]
| ներքևից = [[Սելեն|Se]]
| խումբ =
| պարբերություն =
| բլոկ =
| արտաքին տեսք = [[Պատկեր:Sulfur-sample.jpg|200px]], Ծծումբը բաց դեղին փխրուն պինդ նյութ է:
| պատկեր =
| ատոմային զանգված = [32,059; 32,076]
| կոնֆիգուրացիա = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>4</sup>
| էլեկտրոնային թաղանթ =
| ատոմի շառավիղ = 127
| կովալենտային շառավիղ = 102
| Վան-դեր-Վալսի շառավիղ =
| իոնի շառավիղ = 30 (+6e) 184 (-2e)
| էլեկտրաբացասականություն = 2,58
| էլեկտրոդային պոտենցիալ = 0
| օքսիդացման աստիճան = +6, +4, +2, +1, 0, -1, -2
| իոնիզացման էներգիա 1 = 999,0 (10,35)
| իոնիզացման էներգիա 2 =
| իոնիզացման էներգիա 3 =
| ֆազ =
| խտություն = 2,070
| խտություն2 =
| խտություն3 =
| խտություն հջ =
| հալման ջերմաստիճան =
| եռման ջերմաստիճան =
| կրիտիկական կետ Կ =
| հալման ջերմունակություն =
| հալման ջերմունակություն2 =
| գոլորշիացման ջերմունակություն = 10.5
| ջերմունակություն = 22,61
| ջերմունակություն2 =
| մոլային ծավալ = 15.5
| հագեցած գոլորշի =
| ճնշում հգ 1 =
| ճնշում հգ 10 =
| ճնշում հգ 100 =
| ճնշում հգ 1 k =
| ճնշում հգ 10 k =
| ճնշում հգ 100 k =
| բյուրեղացանցի կառուցվածք = շեղանկյուն
| բյուրեղացանցի տվյալներ = a=10,437 b=12,845 c=24,369
| C/a հարաբերություն =
| Դեբայի ջերմաստիճան =
| մագնիսական կառուցվածք =
| տեսակարար դիմադրություն =
| ջերմահաղորդականություն = 0.27
| ջերմաստիճանահաղորդականություն =
| ջերմային ընդարձակում =
| ձայնի արագություն =
| Յունգի մոդուլ =
| CAS համար =
| արգելվող գոտի =
| իզոտոպներ =
| իզոտոպներ լրացումներ =
}}
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=16}}


'''Ծծումբ''', քիմիական տարր է, որի նշանն է '''S''' և ատոմային թիվը՝ 16։
'''Ծծումբ'''` S ({{lang-lat|sulfur}}), քիմիական տարր է, որի նշանն է '''S''' և ատոմային թիվը՝ 16։
Գտնվում է պարբերական համակարգի 6-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում: Իսկ [[Ջրածին|ջրածնի]] և [[Թթվածին|թթվածնի]] միացություններում բաղկացած է տարբեր [[Իոններ|իոններ]]ներից, փոխազդում է համարյա բոլոր թթուների և [[աղ]]երի հետ: Ծծմբի աղերը քիչ են լուծվում ջրում: Ցուցաբերում է ոչ մետաղական հատկություններ:
Ծծումբը մարդուն հայտնի է վաղնջական ժամանակներից։ [[Երկրակեղև]]ում ծծմբի պարունակությունը 0,05% է, հանդիպում է ինչպես ազատ (բնածին ծծումբ), այնպես էլ միացությունների՝ գերազանցապես սուլֆիդների, օրինակ՝ ZnS, PbS, Cu2S, FeS2, և սուլֆատների, օրինակ՝ CaSO4.2H2O, Na2SO4.10H2O, ձևով։
== Ծծմբի տարաձևությունները ==
Ծծումբն առաջացնում է երեք տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը շեղանկյուն կամ α-ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են դեղին փոշու տեսքով։ Հալվում է 113 և եռում՝ 445°C ջերմաստիճանում։
Հալված ծծումբը սառեցնելիս առաջանում են բաց դեղնավուն ասեղնաձև (մոնոկլինային) բյուրեղներ՝ β-ծծումբ, որը հետագա սառեցման ընթացքում դանդաղ վերածվում է α-ծծբմի։
[[Պատկեր:Cyclooctasulfur-above-3D-balls.png|մինի|աջից|ծծմբի մոլեկուլի կառուցվածքը S8-ում]]
Նշված երկու տարաձևություններն առաջանում են տարբեր տեսքի բյուրեղներ, սակայն երկուսն էլ ունեն մոլեկուլային կառուցվածք՝ բաղկացած S<sub>8</sub> [[մոլեկուլ]]ներից։ Ծծմբի մոլեկուլը նման է «թագի»։
Հալված ծծումբը սառը [[Ջուր|ջրի]] մեջ լցնելիս գոյանում է շագանակագույն առաձգական զանգված, որը կոչվում է պլաստիկ ծծումբ՝ երրորդ տարաձևությունը։
Պլաստիկը ևս, նման β-ծծմբին, անկայուն է և աստիճանաբար վերածվում է α-ծծմբի։
Ծծումբը ջրում չի թրջվում, և, նույնիսկ ծանր լինելով (p=2.1 գ/սմ3), ծծմբի փոշին մնում է ջրի մակերևույթին։ Մետաղների սուլֆիդների նույնպես օժտված են այս հատկությամբ, որի հիման վրա զատում են այդ միացությունները հանքաքարում պարունակվող դատարկ [[ապար]]ներից։
== Բնական հանքային ծծումբ ==
Ծծումբը 16-րդ տարրն է, իր տարածվածությամբ երկրակեղևում: Երկրակեղևում նրա պարունակությունը 0,05% է (ըստ զանգվածի): Բնության մեջ հանդես է գալիս ինչպես ազատ ձևով այնպես էլ, միացությունների ձևով:
Առավել կարևոր բնական հանքային ծծումբի միացություններն են`
*FeS<sub>2</sub> - երկաթի կոլչեդան կամ պիրիտ,
*ZnS - [[ցինկ]]ի սուլֆիտ
*PbS - [[կապար]]ի սուլֆիտ
*HgS - [[սնդիկ]]ի սուլֆիտ (կինաբար)
* Sb<sub>2</sub>S<sub>3</sub> - Ծարիրի սուլֆատ
Բացի դրանից ծծումբ կան նաև [[նավթ]]ում, [[բնական ածուխ|բնական ածխում]], [[բնական գազ]]ում և թերթաքարում: Ծծումբը 6-րդ տարրն է իր պարունակությամբ բնական ջրերում, հանդես է գալիս հիմնականում սուլֆիտ իոնների ձևով, առաջացնում է «մշտական» կարծրություն քաղցրահամ ջրերում: Կենսական կարևոր տարր է բարձրակարգ օրգանիզմների համար, անբաժանելի մասն է [[սպիտակուց]]ների, կենտրոնացած է մազերում:
===== Ծագման պատմությունը =====
[[Պատկեր:Soufresicile2.jpg|մինի|աջից|Ծծմբի բյուրեղներ]]
Ծծմբի ծագման պետություն, ինչպես նաև ծծմբի միացությունները հայտնի էին դեռևս հնագույն ժամանակներից:
Ծծումբը մարդկությանը հայտնի է հնագույն ժամանակներից: Այն հիշատակվում Է [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչում]], [[Հոմերոս]]ի պոեմներում: Ռազմական նպատակների համար ծծմբից պատրաստել են հրկիզող խառնուրդներ, օրինակ՝ «հունական կրակը»: Մոտավորապես [[13-րդ դար]]ում [[Չինաստան]]ում ծծումբը կիրառվել Է հրատեխնիկական նպատակներով: Նախկինում մարդիկ կարծում էին, թե այրվող ծծմբից առաջացած կապույտ բոցն ու սուր հոտը վանում են չարքերին:
Ծծումբը և նրա միացություններն օգտագործել են մաշկային հիվանդություններ (օրինակ՝ քոսը) բուժելու, ինչպես նաև այգեգործական նպատակներով:
Արաբ ալքիմիկոսները կարծում էին, թե բոլոր [[մետաղ]]ները կազմված են ծծմբի և [[սնդիկ]]ի խառնուրդից: Ծծումբը, որպես [[Քիմիական տարրեր|քիմիական տարր]], առաջինը բացահայտել Է ֆրանսիացի քիմիկոս [[Լավուազիե|Ա. Լավուազիեն]] [[18-րդ դար]]ի վերջին:
Առաջի տեղեկությունները գրականություններում ծծմբի մասին գրել է Ագրիկոլը:
===== Անվան ծագումը =====
«Ծծումբ» բառը հայտնի է հին ռուսերենից [[15-րդ դար]]ում, վերցված է Հին Սլավոնական «sera» բառից, նշանակում է ծծումբ, խեժ, ընդհանուր առմամբ, «դյուրավառ, յուղ»:<ref>[http://enc-dic.com/semenov/Sera-95.html Этимологический словарь русского языка Семенова]</ref>. Ըստ Ֆասմերայի ենթադրության, «ծծումբը» գալիս է {{lang-lat|sera}} և «աճել» կամ {{lang-lat|serum}} - «շիճուկ»
բառերից:
Լատիներեն sulfur - ենթադրաբար գալիս է հնդեվրոպական արմատ` swelp - «այրել» բառից:
== Ծծմբի ֆիզիկական հատկությունները ==
[[Պատկեր:Soufresicile3.jpg|մինի|ձախից|բնական ծծումբ]]
Ծծումբը դեղին գույնի բյուրեղային նյութ է։ Այն հեշտությամբ հալվում է 100 ցելսիուսից փոքր-ինչ բարձր ջերմաստիճաններում։ Ծծումբի ուժեղ տաքացման ժամանակ առաջանում են մուգ-շագանակագույն գոլորշիներ։ Արագ սառեցնելիս ծծումբի գոլորշիներն անմիջապես, առանց հեղուկանալու փոխարկվում են նրբագույն փխրուն փոշու, որը կոչվում է ծծմբածաղիկ։ Ծծումբը ջրում չի լուծվում, բայց այն լուծվում է մի քանի ուրիշ [[հեղուկ]]ներում, օրինակ, ծծմբածխածնում։


== Ֆիզիկական հատկությունները ==
===== Ծծմբի քիմիական հատկությունները =====
[[Պատկեր:Soufresicile3.jpg|մինի|աջից|Ծծումբ]]
[[Պատկեր:Burning-sulfur.png|մինի|աջից|Ծծմբի այրումը]]
*Ծծումբը փոխազդում է մետաղների հետ։
*Ծծումբը փոխազդում է ոչ մետաղների հետ։
*Ծծումբը փոխազդում է թթվածնի ու [[Հալոգեններ|հալոգեն]]ների հետ։
*Ծծումբը փոխազդում է բարդ նյութերի հետ։
Ծծումբը քիմիապես ակտիվ տարր է և կարող է անմիջականորեն միանալգրեթե բոլոր տարրերի հետ՝ բացառությամբ [[ազոտ]]ի, [[յոդ]]ի, [[Ոսկի|ոսկու]], [[պլատին]]ի և [[ազնիվ գազեր]]ի։ Միացություններում ծծմբի բնորոշ օքսիդացման աստիճաներն են՝ -2, +4, և +6։
Ծծումբն այրվում է թթվածնում կամ օդում՝ առաջացնելով ծծմբի(IV) օքսիդ։ Վեցավալենտ օքսիդն առաջանում է աննշան չափով, քանի որ ռեակցիայի արագությունը չափազանց փոքր է։ Տաքացման պայմաններում ծծումբը փոխազդում է ջրածնի հետ․
:: <math>\mathsf{S + O_2 \rightarrow SO_2 \uparrow}</math>


:: <math>\mathsf{S + H_2 \rightarrow H_2S \uparrow}</math>
Ծծումբը դեղին գույնի բյուրեղային նյութ է։ Այն հեշտությամբ հալվում է 100 ցելսիուսից փոքր-ինչ բարձր ջերմաստիճաններում։ Ծծումբի ուժեղ տաքացման ժամանակ առաջանում են մուգ-շագանակագույն գոլորշիներ։ Արագ սառեցնելիս ծծումբի գոլորշիներն անմիջապես, առանց հեղուկանալու փոխարկվում են նրբագույն փխրուն փոշու, որը կոչվում է ծծմբածաղիկ։ Ծծումբը ջրում չի լուծվում, բայց այն լուծվում է մի քանի ուրիշ հեղուկներում, օրինակ, ծծմբածխածնում։
Քիմիական հատկությունները
Հալոգեների հետ միանում է սենյակային ջերմաստիճանում, իսկ [[Ածխածին|ածխածնի]] և [[Ֆոսֆոր|ֆոսֆորի]] հետ՝ տաքացման պայմաններում․
Ա.Ծծումբը փոխազդում է մետաղների հետ։

Բ.Ծծումբը փոխազդում է ոչ մետաղների հետ։
:: <math>\mathsf{2S + Cl_2 \rightarrow S_2Cl_2 \uparrow}</math>
Գ.Ծծումբը փոխազդում է թթվածնի ու հալոգեների հետ։

Դ.Ծծումբը փոխազդում է բարդ նյութերի հետ։
:: <math>\mathsf{S + 3F_2 \rightarrow SF_6 \uparrow}</math>
:: <math>\mathsf{C + 2S \rightarrow CS_2 \uparrow}</math>
:: <math>\mathsf{2P + 5S \rightarrow P_2S_5 \uparrow}</math>
[[Ալկալիական մետաղներ|Ալկալիական]] և [[Հողալկալիական մետաղներ|հողալկալ]]ական մետաղների, ինչպես նաև սնդիկի հետ ծծումբը փոխազդում է սենյակային ջերմաստիճանում՝ առաջացնելով սուլֆիդներ․
:: <math>\mathsf{Ca + S \rightarrow CaS \uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{Hg + S \rightarrow HgS \uparrow}</math>

Վերջին ռեակցիայի շնորհիվ կարելի է վնասազերծել թափված սնդիկը, որի գոլորշին, ինչպես նաև գիտենք թունավոր է։
Բարդ նյութերի հետ փոխազդեցությունից նշենք ծծմբի ռեակցիաները օքսիդիչ թթուների հետ․

:: <math>\mathsf{S + 6HNO_3 \rightarrow H_2SO_4 + 6NO_2 + 2H_2O \uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{S + 2H_2SO_4 \rightarrow 3SO_2 + 2H_2O \uparrow}</math>

===== Ծծմբի կիրառությունը =====
Արդյունահանվող ծծմբի գրեթե կեսն օգտագործվում է [[ծծմբային գազ]], այնուհետև ծծմբական թթու ստանալու համար։ Մեծ քանակներով ծծումբ ծախսվում է [[ռետին]]ի ստացման համար։ Օգտագործվում է [[խաղող]]ի և [[բամբակ]]ի թփերի վնասատուների դեմ պայքարելու, բժշկությունում մաշկային հիվանդությունների բուժման նպատակով քսուքներ պատրաստելու համար։ Այն ծախսվում է նաև ներկերի, [[լուսանկար]]ների, [[ծծմբածխածին|ծծմբածխածնի]], [[լուցկի|լուցկու]] արտադրություններում։

===== Ծծմբաջրածին =====
Ծծմբաջրածինն անգույն, նեխած [[Ձու (սննդամթերք)|ձվի]] հոտով թունավոր գազ է։ Բնության մեջ հանդիպում է [[Հրաբխային գազեր|հրաբխային գազեր]]րում և հանքային ջրերում, առաջանում է նաև սպիտակուցային նյութերի քայքայման հետևանքով։
Լաբորատորիայում սովորաբար ստանում են [[երկաթ]]ի սուլֆիդի և աղաթթվի փոխազդեցությամբ․
:: <math>\mathsf{FeS + 2HCl \rightarrow FeCl_2 + H_2S \uparrow}</math>
[[Օդ]]ում ծծմբաջրածինն այրվում է երկնագույն բոցով՝ առաջացնելով ծծմբի(lV) օքսիդ։ Անբավարար օդի պայմաններում գոյանում է ազատ ծծումբ․
:: <math>\mathsf{2H_2S + 3O_2 \rightarrow 2SO_2 + H_2O \uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{2H_2S + O_2 \rightarrow 2S + 2H_2O \uparrow}</math>
Ծծմբաջրածինն ուժեղ վերականգնիչ է, հեշտությամբ տալիս է [[էլեկտրոն]]ներ, ինչը պայմանավորված է ծծմբի ցածրագույն՝ -2 օքսիդացման աստիճանով։ Փոխազդում է անգամ թույլ օքսիդիչների, օրինակ՝ յոդի հետ․

:: <math>\mathsf{H_2 + I_2 \rightarrow S + 2HI \uparrow}</math>

Ծծբաջրածնի ջրային լուծույթը կոչվում է ծծմբաջրածնային ջուր և ցուցաբերում է թույլ թթվային հատկություն։ Ծծմբաջրածնական թթուն կարող է դիսոցվել (դիսոցման աստիճանը շատ փոքր է) երկու փուլով՝ առաջացնելով երկու թթվային մնացորդ և, հետևաբար, երկու խումբ աղեր՝ սուլֆիդներ և հիդրոսուլֆադներ․
*'''H<sub>2</sub>S = H<sup>+</sup> + HS<sup>-</sup>'''

*'''HS<sup>-</sup> = H<sup>+</sup> + S<sup>-2</sup>'''
Բոլոր հիդրոսուլֆիդները լուծելի են, իսկ սուլֆիդներից լուծելի են միայն ալկալիական մետաղներինը։ Այս հատկությամբ է պայմանավորված ծծմբաջրածնի օգտագործումը վերլուծական քիմիայում՝ մետաղների զանազանման համար։ Լուծույթում սուլֆիդ իոնը՝ S<sup>2-</sup> (ծծմբաջրածնի կամ լուծելի սուլֆիդի տեսքով), հայտնաբերում են Cu<sup>2+</sup> կամ Pb<sup>2+</sup> իոնների միջոցով, որոնց ազդեցությամբ առաջանում է այդ մետաղների սուլֆիդի՝ ջրում և թթուներում անլուծելի սև նստվածք։
===== Ծծմբի օքսիդները =====
[[Պատկեր:Lapis lazuli block.jpg|մինի|ձախից|Կապույտ քար: Կապույտ գույնը ստացել է ծծմբի շնորհիվ]]
Ծծումբն առաջանում է երկու կայուն օքսիդ՝ '''SO<sub>2</sub>''' և '''SO<sub>3</sub>''': Ծծմբի(IV) օքսիդը հաճախ կոչվում է նաև ծծմբային գազ, իսկ ծծմբի(VI) օքսիդը՝ ծծմբական անհիդրիդ։
Լաբորատորիայում ծծմբային գազը ստանում են հետևյալ ռեակցիաներով․

:: <math>\mathsf{Na_2SO_3 + H_2SO_4 \rightarrow Na_2SO_4 + SO_2 + H_2O\uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{Cu + 2H_2SO_4 \rightarrow CuSO_4 + SO_2 + 2H_2O\uparrow}</math>

Արդյունաբերությունում ստանում են ծծմբից կամ ծծմբային միացություններից։ Օրինակ՝

:: <math>\mathsf{2CuS + 3O_2 \rightarrow 2CuO + 2SO_2 \uparrow}</math>
Ծծմբի(IV) օքսիդը օդից 2,2 անգամ ծանր, բնորոշ սուր հոտով, անգույն, ջրում լավ լուծվող գազ է։ Սակայն լուծված օքսիդի միայն մի փոքր մասն է քիմիապես փոխազդում ջրի հետ՝ առաջացնելով ծծմբային թթու․
:: <math>\mathsf{SO_2 + 2H_2O \rightarrow H_2SO_3 \uparrow}</math>

Վերջինս երկհիմն, միջին ուժի թթու է։

Ծծմբային գազը, լինելով թթվային օքսիդ, փոխազդում է հիմքերի հետ՝ առաջացնելով սուլֆիտ և հիդրոսուլֆիտ։ Օրինակ՝
:: <math>\mathsf{SO_2 + 2NaOH \rightarrow Na_2SO_3 + H_2O\uparrow}</math>

:: <math>\mathsf{SO_2 + NaOH \rightarrow NaHSO_3\uparrow}</math>

Ծծմբային գազը՝ որպես գունաթափող նյութ, օգտագործվում է գործվածքը և ծղոտը սպիտակեցնելու, իսկ որպես մանրէասպան նյութ՝ մրգերն հատապտուղները ծխահարելու և նեխումը կանխելու համար։
Ծծմբի(VI) օքսիդն արդյունաբերությունում ստանում են ծծմբային գազի օքսիդացումով․


== Կիրառությունները ==
== Կիրառությունները ==
Ծծումբը մանր փոշու՝ ծծմբածաղկի ձևով օգտագործվում է խաղողի թփի հիվանդությունների դեմ պայքարելու համար։ Մեծ քանակով ծծումբ է ծախսվում կաուչուկի վուլկանացման― կաուչուկը ռետինի փոխարկելու համար։ Դրա համար էլ առանց ծծումբի անհնար է արտադրել այնպիսի ռետինե իրեր, ինչպիսիք են անվադողերը, կրկնակոշիկները, շլանգները և այլ իրեր։ Ծծումբը մտնում է որսորդական վառոդի կազմի մեջ, կիրառվում է լուցկու արտադրության ժամանակ։ Ծծումբի զգալի քանակություն օգտագործվում է ծծմբական թթվի արտադրման ժամանակ։
Ծծումբը մանր փոշու՝ ծծմբածաղկի ձևով օգտագործվում է խաղողի թփի հիվանդությունների դեմ պայքարելու համար։ Մեծ քանակով ծծումբ է ծախսվում [[կաուչուկ]]ի վուլկանացման` կաուչուկը ռետինի փոխարկելու համար։ Դրա համար էլ առանց ծծումբի անհնար է արտադրել այնպիսի ռետինե իրեր, ինչպիսիք են [[անվադող]]երը, կրկնակոշիկները, շլանգները և այլ իրեր։ Ծծումբը մտնում է որսորդական վառոդի կազմի մեջ, կիրառվում է լուցկու արտադրության ժամանակ։ Ծծումբի զգալի քանակություն օգտագործվում է [[Ծծմբական թթու|ծծմբական թթվի]] արտադրման ժամանակ։
Ծծումբը առաջացնում է երեք տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը շեղանկյուն կամ ալֆա ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են դեղին փոշու տեսքով։
Ծծումբը առաջացնում է երեք տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը շեղանկյուն կամ ալֆա ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են դեղին փոշու տեսքով։
Աշխարհում ծծմբի խոշորագույն մատակարարներն են [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ը, [[Մեքսիկա]]ն և [[Իտալիա]]ն: Ծծումբ պարունակող հանքաքարեր կան նաև [[Հայաստան]]ի որոշ (օրինակ` [[Ալավերդի|Ալավերդու]] և [[Կապան]]ի) [[Պղինձ|պղնձի]] հանքավայրերում: Ծծմբի արդյունահանման և արդյունաբերական ստացման ծավալները տարեցտարի աճում են ամբողջ աշխարհում:
Երբ որոշ երկրներում ծծմբի պաշարների կուտակումը գերազանցեց դրանց սպառումը, գիտնականները մշակեցին շինարարությունում լայնորեն կիրառվող նոր նյութեր՝ ջերմամեկուսիչ ծծմբական [[փրփրապլաստ]], հատուկ բետոնե խառնուրդներ, ինչպես նաև ավտոմայրուղիների պատվածքներ, որոնցում ծծումբը մասամբ կամ լրիվ փոխարինում է պորտլանդ [[ցեմենտ]]ին:
===== Ծծմբի արտադրությունը =====
[[Պատկեր:2000sulphuric acid.PNG|thumb|760 px|կենտրոն|Ծծմբական թթվի արտադրությունը 2000 թվականին]]
== Կենսաբանական դերը ==
Ծծումբը կենսաբանական տարրերից մեկն է: Մտնում է մի քանի ամինաթթուների (ցիստեին, մեթիոնին) [[վիտամին]]ների (թիամին), ֆերմենտների բաղադրության մեջ: Ծծումբը մասնակցում է սպիտակուցային կառուցվածքների ձևավորմանը: Մասնակցում է բակտերիաների սինթեզին (ծծումբը մտնում է բակտերիոքլորոֆիլի կազմության մեջ ծծմբաջրածինը հանդիսանում է ջրածնի ստացման հիմանակն աղբյուր): Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներում ծծումբը հանդիսանում է էներգիայի աղբյուր քեմոսինթեզում:
Մարդը օրգանիզմում պարունակվում է ուղիղ 2 գ ծծումբ:
== Ծծմբի հրդեհային հատկությունները ==
[[Պատկեր:Io highest resolution true color.jpg|մինի|ձախից|ծծումբի և նրա միացությունների տարեկան արտադրանքը]]
Հրդեհի մարման միջոցներ. փրփրաջուր, օդա-մեխանիկական փրփուր:
Ըստ Վ. Մարշալի տեղեկությունների ծծմբի փոշին պատկանում է պայթուցիկ նյութերի շարքին, բայց պայթելու համար անհրաժեշտ է բարձր կոնցենտրացիայով փոշի` կարգ 20 գ/մ³ (20,000 մգ/մ), այդպիսի կոնցենտրացիան մի քանի անգամներ գերազանցում է առավելագույն թույլատրելի կոնցենտրացիան մարդու համար աշխատանքային ոլորտում` 6 մգ/մ:<ref>[http://www.ecologylife.ru/ekologiya-chernogo-morya-2001/ekologo-–-gigienicheskie-posledstviya-vzryivov-pyili-i-pozharov-komovoy-seryi-soprovozhdayuschie-eyo-peregruzku-v-portu-mariupol.html Е. П. Белобров, А. В. Сидоров «Эколого-гигиенические последствия взрывов пыли и пожаров комовой серы, сопровождающие её перегрузку в порту Мариуполь»]</ref>.
Օդու ծծումբը առաջացնում է պայթուցիկ խառնուրդ:<ref>[http://www.gosthelp.ru/text/RD5029081Metodicheskieuka.html РД 50-290-81 Методические указания. Анализаторы содержания серы в нефти. Методы и средства поверки]</ref>.
Այրվող ծծումբը հոսում է միայն հալված վիճակում, այրելով մնացած հեղուկները: Այրվող ծծումբի վերին շերտը եռում է, ստեղծելով որոշակի զանգված, որը առաջացնում է կարակ` մինչև 5 սմ<ref>[http://daily.sec.ru/dailypblprnver.cfm?pid=22051 В. Аксютин, П. Щеглов, В. Жолобов, С. Алексанянц «Ликвидация пожаров при аварийных ситуациях с опасными грузами]»</ref>. բարձրությամբ:
Կրակի ջերմաստիճանը այրվելու ժամանակ հասնում է 1820 °C:<br />


== Տեսեք նաև ==
* [[Ծծմբաջրածին]]


== Տես նաև ==
* [[Պարբերական աղյուսակ]]


* [[Ծծմբաջրածին]]
== Աղբյուրներ ==
* {{Cl|Ծծմբային միացություններ}}
Յու․ Վ․ Խոդակով, Լ․ Ա․ Ցվետկով և ուրիշներ։ «Քիմիա», Երևան, 1961։
* [[Ասկարիցիդներ]]
* [[Ականջակեղտ]]


== Արտաքին հղումներ ==
{{Փոքր պարբերական աղյուսակ}}
* {{cite web|url=http://www.webelements.com/sulfur/|title=Sulfur|publisher=WebElements|lang=en|accessdate=2013-08-05}}
* {{cite web|url=http://n-t.ru/ri/ps/pb016.htm|title=Сера|date=2002-03-18|publisher=Հանրաճանաչ քիմիական տարրերի գրադարան|accessdate=2013-08-05|archiveurl=http://www.webcitation.org/6IqRu5618|archivedate=2013-08-13}}
* {{cite web|url=http://www.catalogmineralov.ru/mineral/72.html#|title=Ինքնածին ծծումբ|publisher=Каталог минералов|accessdate=2013-08-05|archiveurl=http://www.webcitation.org/6IqRvXz1n|archivedate=2013-08-13}}
* {{cite web|url=http://hnb.com.ua/articles/s-zdorovie-sera_s-344|title=Ծծումբ – դերը մարդու օրգանիզմում|accessdate=2013-08-05|archiveurl=http://www.webcitation.org/6IqRxeaax|archivedate=2013-08-13}}


{{commons|Sulfur}}
[[Կատեգորիա:Տարրեր]]
{{wiktionary|Ծծումբ}}


== Գրականություն ==
*Յու․ Վ․ Խոդակով, Լ․ Ա․ Ցվետկով և ուրիշներ։ «Քիմիա», Երևան, 1961։
*10-րդ քիմիայի դասագիրք


== Ծանոթագրություններ ==
{{Chem-stub}}
{{ծանցանկ}}

{{Փոքր պարբերական աղյուսակ}}
[[Կատեգորիա:Տարրեր]]


{{Link FA|fa}}
{{Link FA|fa}}

09:10, 15 Օգոստոսի 2014-ի տարբերակ

16 Ֆոսֆոր

Ծծումբ Քլոր

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգՋրածինՀելիումԼիթիումԲերիլիումԲորԱծխածինԱզոտԹթվածինՖտորՆեոնՆատրիումՄագնեզիումԱլյումինՍիլիցիումՖոսֆորԾծումբՔլորԱրգոնԿալիումԿալցիումՍկանդիումՏիտանՎանադիումՔրոմՄանգանԵրկաթԿոբալտՆիկելՊղինձՑինկԳալիումԳերմանիումԱրսենՍելենԲրոմԿրիպտոնՌուբիդիումՍտրոնցիումԻտրիումՑիրկոնիումՆիոբիումՄոլիբդենՏեխնեցիումՌութենիումՌոդիումՊալադիումԱրծաթԿադմիումԻնդիումԱնագԾարիրՏելուրՅոդՔսենոնՑեզիումԲարիումԼանթանՑերիումՊրազեդիումՆեոդիմՊրոմեթիումՍամարիումԵվրոպիումԳադոլինիումՏերբիումԴիսպրոզիումՀոլմիումԷրբիումԹուլիումԻտերբիումԼուտեցիումՀաֆնիումՏանտալՎոլֆրամՌենիումՕսմիումԻրիդիումՊլատինՈսկիՍնդիկԹալիումԿապարԲիսմութՊոլոնիումԱստատՌադոնՖրանցիումՌադիումԱկտինիումԹորիումՊրոտակտինիումՈւրանՆեպտունիումՊլուտոնիումԱմերիցիումԿյուրիումԲերկլիումԿալիֆորնիումԷյնշտեյնիումՖերմիումՄենդելեևիումՆոբելիումԼոուրենսիումՌեզերֆորդիումԴուբնիումՍիբորգիումԲորիումՀասիումՄայտներիումԴարմշտադտիումՌենտգենիումԿոպեռնիցիումՆիհոնիումՖլերովիումՄոսկովիումԼիվերմորիումԹենեսսինՕգանեսոն
Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգ
16S
, Ծծումբը բաց դեղին փխրուն պինդ նյութ է:
Ատոմի հատկություններ
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվԾծումբ, S, 16
Ատոմային զանգված
(մոլային զանգված)
[32,059; 32,076] զ. ա. մ. (գ/մոլ)
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա[Ne] 3s2 3p4
Ատոմի շառավիղ127 պմ
Քիմիական հատկություններ
Կովալենտ շառավիղ102 պմ
Իոնի շառավիղ30 (+6e) 184 (-2e) պմ
Էլեկտրաբացասականություն2,58 (Պոլինգի սանդղակ)
Էլեկտրոդային պոտենցիալ0
Օքսիդացման աստիճաններ+6, +4, +2, +1, 0, -1, -2
Իոնացման էներգիա
(առաջին էլեկտրոն)
 999,0 (10,35) կՋ/մոլ (էՎ)
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ
Գոլորշիացման տեսակարար ջերմունակություն10.5 կՋ/մոլ
Մոլյար ջերմունակություն22,61 Ջ/(Կ·մոլ)
Մոլային ծավալ15.5 սմ³/մոլ
Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց
Բյուրեղացանցի կառուցվածքշեղանկյուն
Բյուրեղացանցի տվյալներa=10,437 b=12,845 c=24,369
Այլ հատկություններ
Ջերմահաղորդականություն(300 Կ) 0.27 Վտ/(մ·Կ)
CAS համարCAS գրանցման համար?
16
Ծծումբ
32,066
3s23p4


Ծծումբ` S (լատին․՝ sulfur), քիմիական տարր է, որի նշանն է S և ատոմային թիվը՝ 16։ Գտնվում է պարբերական համակարգի 6-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում: Իսկ ջրածնի և թթվածնի միացություններում բաղկացած է տարբեր իոններներից, փոխազդում է համարյա բոլոր թթուների և աղերի հետ: Ծծմբի աղերը քիչ են լուծվում ջրում: Ցուցաբերում է ոչ մետաղական հատկություններ: Ծծումբը մարդուն հայտնի է վաղնջական ժամանակներից։ Երկրակեղևում ծծմբի պարունակությունը 0,05% է, հանդիպում է ինչպես ազատ (բնածին ծծումբ), այնպես էլ միացությունների՝ գերազանցապես սուլֆիդների, օրինակ՝ ZnS, PbS, Cu2S, FeS2, և սուլֆատների, օրինակ՝ CaSO4.2H2O, Na2SO4.10H2O, ձևով։

Ծծմբի տարաձևությունները

Ծծումբն առաջացնում է երեք տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը շեղանկյուն կամ α-ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են դեղին փոշու տեսքով։ Հալվում է 113 և եռում՝ 445°C ջերմաստիճանում։ Հալված ծծումբը սառեցնելիս առաջանում են բաց դեղնավուն ասեղնաձև (մոնոկլինային) բյուրեղներ՝ β-ծծումբ, որը հետագա սառեցման ընթացքում դանդաղ վերածվում է α-ծծբմի։

ծծմբի մոլեկուլի կառուցվածքը S8-ում

Նշված երկու տարաձևություններն առաջանում են տարբեր տեսքի բյուրեղներ, սակայն երկուսն էլ ունեն մոլեկուլային կառուցվածք՝ բաղկացած S8 մոլեկուլներից։ Ծծմբի մոլեկուլը նման է «թագի»։ Հալված ծծումբը սառը ջրի մեջ լցնելիս գոյանում է շագանակագույն առաձգական զանգված, որը կոչվում է պլաստիկ ծծումբ՝ երրորդ տարաձևությունը։ Պլաստիկը ևս, նման β-ծծմբին, անկայուն է և աստիճանաբար վերածվում է α-ծծմբի։ Ծծումբը ջրում չի թրջվում, և, նույնիսկ ծանր լինելով (p=2.1 գ/սմ3), ծծմբի փոշին մնում է ջրի մակերևույթին։ Մետաղների սուլֆիդների նույնպես օժտված են այս հատկությամբ, որի հիման վրա զատում են այդ միացությունները հանքաքարում պարունակվող դատարկ ապարներից։

Բնական հանքային ծծումբ

Ծծումբը 16-րդ տարրն է, իր տարածվածությամբ երկրակեղևում: Երկրակեղևում նրա պարունակությունը 0,05% է (ըստ զանգվածի): Բնության մեջ հանդես է գալիս ինչպես ազատ ձևով այնպես էլ, միացությունների ձևով: Առավել կարևոր բնական հանքային ծծումբի միացություններն են`

  • FeS2 - երկաթի կոլչեդան կամ պիրիտ,
  • ZnS - ցինկի սուլֆիտ
  • PbS - կապարի սուլֆիտ
  • HgS - սնդիկի սուլֆիտ (կինաբար)
  • Sb2S3 - Ծարիրի սուլֆատ

Բացի դրանից ծծումբ կան նաև նավթում, բնական ածխում, բնական գազում և թերթաքարում: Ծծումբը 6-րդ տարրն է իր պարունակությամբ բնական ջրերում, հանդես է գալիս հիմնականում սուլֆիտ իոնների ձևով, առաջացնում է «մշտական» կարծրություն քաղցրահամ ջրերում: Կենսական կարևոր տարր է բարձրակարգ օրգանիզմների համար, անբաժանելի մասն է սպիտակուցների, կենտրոնացած է մազերում:

Ծագման պատմությունը
Ծծմբի բյուրեղներ

Ծծմբի ծագման պետություն, ինչպես նաև ծծմբի միացությունները հայտնի էին դեռևս հնագույն ժամանակներից: Ծծումբը մարդկությանը հայտնի է հնագույն ժամանակներից: Այն հիշատակվում Է Աստվածաշնչում, Հոմերոսի պոեմներում: Ռազմական նպատակների համար ծծմբից պատրաստել են հրկիզող խառնուրդներ, օրինակ՝ «հունական կրակը»: Մոտավորապես 13-րդ դարում Չինաստանում ծծումբը կիրառվել Է հրատեխնիկական նպատակներով: Նախկինում մարդիկ կարծում էին, թե այրվող ծծմբից առաջացած կապույտ բոցն ու սուր հոտը վանում են չարքերին: Ծծումբը և նրա միացություններն օգտագործել են մաշկային հիվանդություններ (օրինակ՝ քոսը) բուժելու, ինչպես նաև այգեգործական նպատակներով: Արաբ ալքիմիկոսները կարծում էին, թե բոլոր մետաղները կազմված են ծծմբի և սնդիկի խառնուրդից: Ծծումբը, որպես քիմիական տարր, առաջինը բացահայտել Է ֆրանսիացի քիմիկոս Ա. Լավուազիեն 18-րդ դարի վերջին: Առաջի տեղեկությունները գրականություններում ծծմբի մասին գրել է Ագրիկոլը:

Անվան ծագումը

«Ծծումբ» բառը հայտնի է հին ռուսերենից 15-րդ դարում, վերցված է Հին Սլավոնական «sera» բառից, նշանակում է ծծումբ, խեժ, ընդհանուր առմամբ, «դյուրավառ, յուղ»:[1]. Ըստ Ֆասմերայի ենթադրության, «ծծումբը» գալիս է լատին․՝ sera և «աճել» կամ լատին․՝ serum - «շիճուկ» բառերից: Լատիներեն sulfur - ենթադրաբար գալիս է հնդեվրոպական արմատ` swelp - «այրել» բառից:

Ծծմբի ֆիզիկական հատկությունները

բնական ծծումբ

Ծծումբը դեղին գույնի բյուրեղային նյութ է։ Այն հեշտությամբ հալվում է 100 ցելսիուսից փոքր-ինչ բարձր ջերմաստիճաններում։ Ծծումբի ուժեղ տաքացման ժամանակ առաջանում են մուգ-շագանակագույն գոլորշիներ։ Արագ սառեցնելիս ծծումբի գոլորշիներն անմիջապես, առանց հեղուկանալու փոխարկվում են նրբագույն փխրուն փոշու, որը կոչվում է ծծմբածաղիկ։ Ծծումբը ջրում չի լուծվում, բայց այն լուծվում է մի քանի ուրիշ հեղուկներում, օրինակ, ծծմբածխածնում։

Ծծմբի քիմիական հատկությունները
Ծծմբի այրումը
  • Ծծումբը փոխազդում է մետաղների հետ։
  • Ծծումբը փոխազդում է ոչ մետաղների հետ։
  • Ծծումբը փոխազդում է թթվածնի ու հալոգենների հետ։
  • Ծծումբը փոխազդում է բարդ նյութերի հետ։

Ծծումբը քիմիապես ակտիվ տարր է և կարող է անմիջականորեն միանալգրեթե բոլոր տարրերի հետ՝ բացառությամբ ազոտի, յոդի, ոսկու, պլատինի և ազնիվ գազերի։ Միացություններում ծծմբի բնորոշ օքսիդացման աստիճաներն են՝ -2, +4, և +6։ Ծծումբն այրվում է թթվածնում կամ օդում՝ առաջացնելով ծծմբի(IV) օքսիդ։ Վեցավալենտ օքսիդն առաջանում է աննշան չափով, քանի որ ռեակցիայի արագությունը չափազանց փոքր է։ Տաքացման պայմաններում ծծումբը փոխազդում է ջրածնի հետ․

Հալոգեների հետ միանում է սենյակային ջերմաստիճանում, իսկ ածխածնի և ֆոսֆորի հետ՝ տաքացման պայմաններում․

Ալկալիական և հողալկալական մետաղների, ինչպես նաև սնդիկի հետ ծծումբը փոխազդում է սենյակային ջերմաստիճանում՝ առաջացնելով սուլֆիդներ․

Վերջին ռեակցիայի շնորհիվ կարելի է վնասազերծել թափված սնդիկը, որի գոլորշին, ինչպես նաև գիտենք թունավոր է։ Բարդ նյութերի հետ փոխազդեցությունից նշենք ծծմբի ռեակցիաները օքսիդիչ թթուների հետ․

Ծծմբի կիրառությունը

Արդյունահանվող ծծմբի գրեթե կեսն օգտագործվում է ծծմբային գազ, այնուհետև ծծմբական թթու ստանալու համար։ Մեծ քանակներով ծծումբ ծախսվում է ռետինի ստացման համար։ Օգտագործվում է խաղողի և բամբակի թփերի վնասատուների դեմ պայքարելու, բժշկությունում մաշկային հիվանդությունների բուժման նպատակով քսուքներ պատրաստելու համար։ Այն ծախսվում է նաև ներկերի, լուսանկարների, ծծմբածխածնի, լուցկու արտադրություններում։

Ծծմբաջրածին

Ծծմբաջրածինն անգույն, նեխած ձվի հոտով թունավոր գազ է։ Բնության մեջ հանդիպում է հրաբխային գազերրում և հանքային ջրերում, առաջանում է նաև սպիտակուցային նյութերի քայքայման հետևանքով։ Լաբորատորիայում սովորաբար ստանում են երկաթի սուլֆիդի և աղաթթվի փոխազդեցությամբ․

Օդում ծծմբաջրածինն այրվում է երկնագույն բոցով՝ առաջացնելով ծծմբի(lV) օքսիդ։ Անբավարար օդի պայմաններում գոյանում է ազատ ծծումբ․

Ծծմբաջրածինն ուժեղ վերականգնիչ է, հեշտությամբ տալիս է էլեկտրոններ, ինչը պայմանավորված է ծծմբի ցածրագույն՝ -2 օքսիդացման աստիճանով։ Փոխազդում է անգամ թույլ օքսիդիչների, օրինակ՝ յոդի հետ․

Ծծբաջրածնի ջրային լուծույթը կոչվում է ծծմբաջրածնային ջուր և ցուցաբերում է թույլ թթվային հատկություն։ Ծծմբաջրածնական թթուն կարող է դիսոցվել (դիսոցման աստիճանը շատ փոքր է) երկու փուլով՝ առաջացնելով երկու թթվային մնացորդ և, հետևաբար, երկու խումբ աղեր՝ սուլֆիդներ և հիդրոսուլֆադներ․

  • H2S = H+ + HS-
  • HS- = H+ + S-2

Բոլոր հիդրոսուլֆիդները լուծելի են, իսկ սուլֆիդներից լուծելի են միայն ալկալիական մետաղներինը։ Այս հատկությամբ է պայմանավորված ծծմբաջրածնի օգտագործումը վերլուծական քիմիայում՝ մետաղների զանազանման համար։ Լուծույթում սուլֆիդ իոնը՝ S2- (ծծմբաջրածնի կամ լուծելի սուլֆիդի տեսքով), հայտնաբերում են Cu2+ կամ Pb2+ իոնների միջոցով, որոնց ազդեցությամբ առաջանում է այդ մետաղների սուլֆիդի՝ ջրում և թթուներում անլուծելի սև նստվածք։

Ծծմբի օքսիդները
Կապույտ քար: Կապույտ գույնը ստացել է ծծմբի շնորհիվ

Ծծումբն առաջանում է երկու կայուն օքսիդ՝ SO2 և SO3: Ծծմբի(IV) օքսիդը հաճախ կոչվում է նաև ծծմբային գազ, իսկ ծծմբի(VI) օքսիդը՝ ծծմբական անհիդրիդ։ Լաբորատորիայում ծծմբային գազը ստանում են հետևյալ ռեակցիաներով․

Արդյունաբերությունում ստանում են ծծմբից կամ ծծմբային միացություններից։ Օրինակ՝

Ծծմբի(IV) օքսիդը օդից 2,2 անգամ ծանր, բնորոշ սուր հոտով, անգույն, ջրում լավ լուծվող գազ է։ Սակայն լուծված օքսիդի միայն մի փոքր մասն է քիմիապես փոխազդում ջրի հետ՝ առաջացնելով ծծմբային թթու․

Վերջինս երկհիմն, միջին ուժի թթու է։

Ծծմբային գազը, լինելով թթվային օքսիդ, փոխազդում է հիմքերի հետ՝ առաջացնելով սուլֆիտ և հիդրոսուլֆիտ։ Օրինակ՝

Ծծմբային գազը՝ որպես գունաթափող նյութ, օգտագործվում է գործվածքը և ծղոտը սպիտակեցնելու, իսկ որպես մանրէասպան նյութ՝ մրգերն հատապտուղները ծխահարելու և նեխումը կանխելու համար։ Ծծմբի(VI) օքսիդն արդյունաբերությունում ստանում են ծծմբային գազի օքսիդացումով․

Կիրառությունները

Ծծումբը մանր փոշու՝ ծծմբածաղկի ձևով օգտագործվում է խաղողի թփի հիվանդությունների դեմ պայքարելու համար։ Մեծ քանակով ծծումբ է ծախսվում կաուչուկի վուլկանացման` կաուչուկը ռետինի փոխարկելու համար։ Դրա համար էլ առանց ծծումբի անհնար է արտադրել այնպիսի ռետինե իրեր, ինչպիսիք են անվադողերը, կրկնակոշիկները, շլանգները և այլ իրեր։ Ծծումբը մտնում է որսորդական վառոդի կազմի մեջ, կիրառվում է լուցկու արտադրության ժամանակ։ Ծծումբի զգալի քանակություն օգտագործվում է ծծմբական թթվի արտադրման ժամանակ։ Ծծումբը առաջացնում է երեք տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը շեղանկյուն կամ ալֆա ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են դեղին փոշու տեսքով։ Աշխարհում ծծմբի խոշորագույն մատակարարներն են Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները, Մեքսիկան և Իտալիան: Ծծումբ պարունակող հանքաքարեր կան նաև Հայաստանի որոշ (օրինակ` Ալավերդու և Կապանի) պղնձի հանքավայրերում: Ծծմբի արդյունահանման և արդյունաբերական ստացման ծավալները տարեցտարի աճում են ամբողջ աշխարհում: Երբ որոշ երկրներում ծծմբի պաշարների կուտակումը գերազանցեց դրանց սպառումը, գիտնականները մշակեցին շինարարությունում լայնորեն կիրառվող նոր նյութեր՝ ջերմամեկուսիչ ծծմբական փրփրապլաստ, հատուկ բետոնե խառնուրդներ, ինչպես նաև ավտոմայրուղիների պատվածքներ, որոնցում ծծումբը մասամբ կամ լրիվ փոխարինում է պորտլանդ ցեմենտին:

Ծծմբի արտադրությունը
Ծծմբական թթվի արտադրությունը 2000 թվականին

Կենսաբանական դերը

Ծծումբը կենսաբանական տարրերից մեկն է: Մտնում է մի քանի ամինաթթուների (ցիստեին, մեթիոնին) վիտամինների (թիամին), ֆերմենտների բաղադրության մեջ: Ծծումբը մասնակցում է սպիտակուցային կառուցվածքների ձևավորմանը: Մասնակցում է բակտերիաների սինթեզին (ծծումբը մտնում է բակտերիոքլորոֆիլի կազմության մեջ ծծմբաջրածինը հանդիսանում է ջրածնի ստացման հիմանակն աղբյուր): Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներում ծծումբը հանդիսանում է էներգիայի աղբյուր քեմոսինթեզում: Մարդը օրգանիզմում պարունակվում է ուղիղ 2 գ ծծումբ:

Ծծմբի հրդեհային հատկությունները

ծծումբի և նրա միացությունների տարեկան արտադրանքը

Հրդեհի մարման միջոցներ. փրփրաջուր, օդա-մեխանիկական փրփուր: Ըստ Վ. Մարշալի տեղեկությունների ծծմբի փոշին պատկանում է պայթուցիկ նյութերի շարքին, բայց պայթելու համար անհրաժեշտ է բարձր կոնցենտրացիայով փոշի` կարգ 20 գ/մ³ (20,000 մգ/մ), այդպիսի կոնցենտրացիան մի քանի անգամներ գերազանցում է առավելագույն թույլատրելի կոնցենտրացիան մարդու համար աշխատանքային ոլորտում` 6 մգ/մ:[2]. Օդու ծծումբը առաջացնում է պայթուցիկ խառնուրդ:[3]. Այրվող ծծումբը հոսում է միայն հալված վիճակում, այրելով մնացած հեղուկները: Այրվող ծծումբի վերին շերտը եռում է, ստեղծելով որոշակի զանգված, որը առաջացնում է կարակ` մինչև 5 սմ[4]. բարձրությամբ: Կրակի ջերմաստիճանը այրվելու ժամանակ հասնում է 1820 °C:


Տես նաև

Արտաքին հղումներ

  • «Sulfur» (անգլերեն). WebElements. Վերցված է 2013-08-05-ին.
  • «Сера». Հանրաճանաչ քիմիական տարրերի գրադարան. 2002-03-18. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-13-ին. Վերցված է 2013-08-05-ին.
  • «Ինքնածին ծծումբ». Каталог минералов. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-13-ին. Վերցված է 2013-08-05-ին.
  • «Ծծումբ – դերը մարդու օրգանիզմում». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-13-ին. Վերցված է 2013-08-05-ին.
Տես՝ Ծծումբ Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս

Գրականություն

  • Յու․ Վ․ Խոդակով, Լ․ Ա․ Ցվետկով և ուրիշներ։ «Քիմիա», Երևան, 1961։
  • 10-րդ քիմիայի դասագիրք

Ծանոթագրություններ

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA