«Սերովբե Տերվիշյան»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր:Wiener Staatsoper vs Kärtnerstraße 3.JPG|300px|մինի|աջից|Վիենա]] |
|||
'''Սերովբե Տերվիշյան''' .([[հունվարի 10]], [[1846]], [[Կոստանդնուպոլիս]]-[[հունվարի 1]], [[1892]], Կոստանդնուպոլիս), [[հայ]] լեզվաբան, հնդեվրոպաբան։ [[Վիեննա]]յի Մխիթարյան միաբանության անդամ ([[1864]] թվականից), [[վարդապետ]] ([[1866]] թվականից)։ [[1870]] թվականին լույս է տեսել Տերվիշյանի «էոմրի էվլիա» («Սրբերի վարքը», հատոր [[2]], [[1870]]) հայատառ [[թուրք]], [[գիրք]]ը, [[1872]] թվականին՝ «Ս․ Հուստինոսի պատասխանատվությանք»-ը (հատոր 1-2, [[գրաբար]])։ Սակայն շուտով թողել է կրոնաբարոյական գրականության ասպարեզը և զբաղվել լեզվաբանությամբ, սովորել մի շարք հին ու նոր լեզուներ ([[հունարեն]], [[լատիներեն]], [[գերմաներեն]], [[սանսկրիտերեն]], [[պահլավերեն]], և այլն)։ «Հին հայերենիք» ([[1877]], գերմաներեն) աշխատության մեջ Տերվիշյանը դիտարկել է հայերենիք հնչյունն ունեցող բառերը և փորձել է բացահայտել այդ հնչյունի համապատասխանություններն այլ [[լեզու]]ների համարժեք տարրերի (միավորների) հետ։ [[1885]] թվականին լույս է տեսել նրա «Հնդևրոպական նախալեզուին, որն ամփոփում է հնդեվրոպաբանության առավել կարևոր նվաճումները, հանգամանորեն պարզաբանում նախալեզվի հետ կապված հարցերը, անդրադառնում հնդեվրոպական հին քաղաքակրթության պատմությանը, ինչպես նաև հնդեվրոպական լեզվաբանության անցած ուղուն։ [[1887]] թվականին Կոստանդնուպոլսում հիմնել և խմբագրել է հայերեն առաջին լեզվաբանական հանդեսը՝ «Լեզու» ([[1887]]-[[1888]])։ Ըստ Տերվիշյանի, հնդեվրոպական նախալեզուն մարդկային նախաստեղծ լեզուն չէ, իսկ մարդկային լեզուն մենակունք չէ այն հասարակական է, հատուկ՝ բանական էակներին. կենդանական լեզու չկա։ Այս կապակցությամբ նա ընդգծում է լեզվի և մտածողության սերտ կապը։ Հնդեվրոպական լեզուներից ոչ մեկը (այդ թվում նաև [[սանսկրիտ]]ը), ըստ Տերվիշյանի, նախամայր լեզու չէ։ Հայերենի ցեղակցության խնդրում իրեն, տեսությանը տուրք չտալով հանդերձ՝ նա որոշակի դիրքավորում չի ցուցաբերել։ Կատարել է հայերեն բառերի մի շարք ճիշտ ստուգաբանություններ, անդրադարձել Պերսոպոլսի [[սեպագիր]] [[արձանագրություն]]ների պատմությանն ու լեզվին («Պերսեպոլսո սեպագիրք», ՀԱ, [[1887]]-[[1889]])։ Գրել է նաև «Այրի մայրն և միամոր որդյակը» ([[1871]]) [[ողբերգություն]]ը։ |
'''Սերովբե Տերվիշյան''' .([[հունվարի 10]], [[1846]], [[Կոստանդնուպոլիս]]-[[հունվարի 1]], [[1892]], Կոստանդնուպոլիս), [[հայ]] լեզվաբան, հնդեվրոպաբան։ [[Վիեննա]]յի Մխիթարյան միաբանության անդամ ([[1864]] թվականից), [[վարդապետ]] ([[1866]] թվականից)։ [[1870]] թվականին լույս է տեսել Տերվիշյանի «էոմրի էվլիա» («Սրբերի վարքը», հատոր [[2]], [[1870]]) հայատառ [[թուրք]], [[գիրք]]ը, [[1872]] թվականին՝ «Ս․ Հուստինոսի պատասխանատվությանք»-ը (հատոր 1-2, [[գրաբար]])։ Սակայն շուտով թողել է կրոնաբարոյական գրականության ասպարեզը և զբաղվել լեզվաբանությամբ, սովորել մի շարք հին ու նոր լեզուներ ([[հունարեն]], [[լատիներեն]], [[գերմաներեն]], [[սանսկրիտերեն]], [[պահլավերեն]], և այլն)։ «Հին հայերենիք» ([[1877]], գերմաներեն) աշխատության մեջ Տերվիշյանը դիտարկել է հայերենիք հնչյունն ունեցող բառերը և փորձել է բացահայտել այդ հնչյունի համապատասխանություններն այլ [[լեզու]]ների համարժեք տարրերի (միավորների) հետ։ [[1885]] թվականին լույս է տեսել նրա «Հնդևրոպական նախալեզուին, որն ամփոփում է հնդեվրոպաբանության առավել կարևոր նվաճումները, հանգամանորեն պարզաբանում նախալեզվի հետ կապված հարցերը, անդրադառնում հնդեվրոպական հին քաղաքակրթության պատմությանը, ինչպես նաև հնդեվրոպական լեզվաբանության անցած ուղուն։ [[1887]] թվականին Կոստանդնուպոլսում հիմնել և խմբագրել է հայերեն առաջին լեզվաբանական հանդեսը՝ «Լեզու» ([[1887]]-[[1888]])։ Ըստ Տերվիշյանի, հնդեվրոպական նախալեզուն մարդկային նախաստեղծ լեզուն չէ, իսկ մարդկային լեզուն մենակունք չէ այն հասարակական է, հատուկ՝ բանական էակներին. կենդանական լեզու չկա։ Այս կապակցությամբ նա ընդգծում է լեզվի և մտածողության սերտ կապը։ Հնդեվրոպական լեզուներից ոչ մեկը (այդ թվում նաև [[սանսկրիտ]]ը), ըստ Տերվիշյանի, նախամայր լեզու չէ։ Հայերենի ցեղակցության խնդրում իրեն, տեսությանը տուրք չտալով հանդերձ՝ նա որոշակի դիրքավորում չի ցուցաբերել։ Կատարել է հայերեն բառերի մի շարք ճիշտ ստուգաբանություններ, անդրադարձել Պերսոպոլսի [[սեպագիր]] [[արձանագրություն]]ների պատմությանն ու լեզվին («Պերսեպոլսո սեպագիրք», ՀԱ, [[1887]]-[[1889]])։ Գրել է նաև «Այրի մայրն և միամոր որդյակը» ([[1871]]) [[ողբերգություն]]ը։ |
||
17:41, 1 Օգոստոսի 2014-ի տարբերակ
Սերովբե Տերվիշյան .(հունվարի 10, 1846, Կոստանդնուպոլիս-հունվարի 1, 1892, Կոստանդնուպոլիս), հայ լեզվաբան, հնդեվրոպաբան։ Վիեննայի Մխիթարյան միաբանության անդամ (1864 թվականից), վարդապետ (1866 թվականից)։ 1870 թվականին լույս է տեսել Տերվիշյանի «էոմրի էվլիա» («Սրբերի վարքը», հատոր 2, 1870) հայատառ թուրք, գիրքը, 1872 թվականին՝ «Ս․ Հուստինոսի պատասխանատվությանք»-ը (հատոր 1-2, գրաբար)։ Սակայն շուտով թողել է կրոնաբարոյական գրականության ասպարեզը և զբաղվել լեզվաբանությամբ, սովորել մի շարք հին ու նոր լեզուներ (հունարեն, լատիներեն, գերմաներեն, սանսկրիտերեն, պահլավերեն, և այլն)։ «Հին հայերենիք» (1877, գերմաներեն) աշխատության մեջ Տերվիշյանը դիտարկել է հայերենիք հնչյունն ունեցող բառերը և փորձել է բացահայտել այդ հնչյունի համապատասխանություններն այլ լեզուների համարժեք տարրերի (միավորների) հետ։ 1885 թվականին լույս է տեսել նրա «Հնդևրոպական նախալեզուին, որն ամփոփում է հնդեվրոպաբանության առավել կարևոր նվաճումները, հանգամանորեն պարզաբանում նախալեզվի հետ կապված հարցերը, անդրադառնում հնդեվրոպական հին քաղաքակրթության պատմությանը, ինչպես նաև հնդեվրոպական լեզվաբանության անցած ուղուն։ 1887 թվականին Կոստանդնուպոլսում հիմնել և խմբագրել է հայերեն առաջին լեզվաբանական հանդեսը՝ «Լեզու» (1887-1888)։ Ըստ Տերվիշյանի, հնդեվրոպական նախալեզուն մարդկային նախաստեղծ լեզուն չէ, իսկ մարդկային լեզուն մենակունք չէ այն հասարակական է, հատուկ՝ բանական էակներին. կենդանական լեզու չկա։ Այս կապակցությամբ նա ընդգծում է լեզվի և մտածողության սերտ կապը։ Հնդեվրոպական լեզուներից ոչ մեկը (այդ թվում նաև սանսկրիտը), ըստ Տերվիշյանի, նախամայր լեզու չէ։ Հայերենի ցեղակցության խնդրում իրեն, տեսությանը տուրք չտալով հանդերձ՝ նա որոշակի դիրքավորում չի ցուցաբերել։ Կատարել է հայերեն բառերի մի շարք ճիշտ ստուգաբանություններ, անդրադարձել Պերսոպոլսի սեպագիր արձանագրությունների պատմությանն ու լեզվին («Պերսեպոլսո սեպագիրք», ՀԱ, 1887-1889)։ Գրել է նաև «Այրի մայրն և միամոր որդյակը» (1871) ողբերգությունը։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|