«Միկրոօրգանիզմներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Դատարկություն տեղափոխեց էջը «Միկրօրգանիզմներ»-ից «Միկրոօրգանիզմներ» |
չNo edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
[[File:E coli at 10000x, original.jpg|thumb|250px|right|''[[Escherichia coli]]'' [[բակտերիա]]ների գաղութը խոշորացված 10,000 անգամ:]] |
[[File:E coli at 10000x, original.jpg|thumb|250px|right|''[[Escherichia coli]]'' [[բակտերիա]]ների գաղութը խոշորացված 10,000 անգամ:]] |
||
''' |
'''Միկրոօրգանիզմը''' ({{lang-el|μικρός}}, ''միկրոս'', ''փոքր'' և {{lang|grc|ὀργανισμός}}, ''օրգանիզմ'' բառերից) կամ '''մանրէն''' [[մանրադիտակ]]ային [[օրգանիզմ]] է, որը կարող է լինել [[միաբջիջ]]<ref name=Brock>{{cite book | author = Madigan M, Martinko J (editors) | title = Brock Biology of Microorganisms | edition = 13th | publisher = Pearson Education | year = 2006 | isbn = 0-321-73551-X |page = 1096}}</ref> կամ [[բազմաբջիջ]]։ Միկրոօրգանիզմների մասին գիտությունը [[միկրոկենսաբանություն]]ն է կամ միկրոբիոլոգիան, որը ծագել է [[1675]] թվականին [[Անտոն վան Լեվենհուկ]]ի կողմից սեփական ստեղծած մանրադիտակով միկրոօրգանիզմների հայտնաբերումից հետո։ [[2013]] թվականի նոյեմբերի 8-ին, գիտնականները հայտնաբերեցին [[Երկիր|Երկրի]] վրա կյանքի ամենավաղ ենթադրելի նշանները՝ [[ցիանոբակտերիաներ]]ի ամենահին նստվածքները, որոնք ունեն մոտավորապես 3,48 միլիարդ տարի հնություն<ref name="AP-20131113">{{cite news |last=Borenstein |first=Seth |title=Oldest fossil found: Meet your microbial mom |url=http://apnews.excite.com/article/20131113/DAA1VSC01.html |date=13 November 2013 |work=[[AP News]] |accessdate=15 November 2013 }}</ref><ref name="AST-20131108">{{cite journal |last1=Noffke |first1=Nora |last2=Christian |first2=Christian |last3=Wacey |first3=David |last4=Hazen |first4=Robert M. |title=Microbially Induced Sedimentary Structures Recording an Ancient Ecosystem in the ca. 3.48 Billion-Year-Old Dresser Formation, Pilbara, Western Australia |url=http://online.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/ast.2013.1030 |date=8 November 2013 |journal=[[Astrobiology (journal)]] |doi=10.1089/ast.2013.1030 |accessdate=15 November 2013 }}</ref>։ |
||
Միկրոօրգանիզմները շատ տարբեր են, ընդգրկում են բոլոր [[պրոկարիոտներ]]ը՝ [[բակտերիաներ]] և [[արքեաներ]], ինչպես նաև տարբեր [[էուկարիոտներ]], որոնք կարող են լինել [[նախակենդանիներ]], [[սնկեր]], [[ջրիմուռներ]], մանրադիտակային [[բույսեր]] ([[կանաչ ջրիմուռ]]) և [[կենդանիներ]] (օրինակ՝ [[պտտաորդեր]] և [[պլանարիաներ]])։ Որոշ գիտնականներ [[վիրուսներ]]ը նույնպես դասում են այս խմբի մեջ, իսկ մի մասը կարծում է, որ վիրուսները կենդանի չեն<ref>{{Cite journal|author=Rybicki EP |title=The classification of organisms at the edge of life, or problems with virus systematics |journal=S Aft J Sci |volume=86 |pages=182–6 |year=1990 |issn=0038-2353}}</ref><ref name=pmid13481308>{{Cite journal |
|||
|author=LWOFF A |
|author=LWOFF A |
||
|title=The concept of virus |
|title=The concept of virus |
||
| Տող 12. | Տող 12. | ||
|year=1956 |
|year=1956 |
||
|pmid=13481308 |
|pmid=13481308 |
||
}}</ref>։ |
}}</ref>։ Միկրոօրգանիզմների մեծամասնությունը ունի մանրադիտակային մեծություն, բայց որոշները օրինակ՝ ''[[Thiomargarita namibiensis]]'' կարող են դիտվել նաև անզեն աչքով<ref>[https://web.archive.org/web/20100120043846/http://www.mpg.de/english/illustrationsDocumentation/documentation/pressReleases/1999/news17_99.htm Max Planck Society Research News Release] Accessed 15 September 2012</ref>։ միկրոօրգանիզմները տարածված են ամբողջ [[կենսոլորտ]]ում, այդ թվում՝ [[հող]]ում, [[տաք աղբյուրներ]]ում, օվկիանոսի հատակում, կենսոլորտի վերին և ստորին սահմաններում։ |
||
Միկրոօրգանիզմները կատարում են կարևոր դեր էկոհամակարգերում սննդանյութերի նեխման գործում։ Որոշ միկրոօրգանիզմներ ընդունակ են ֆիքսել մթնոլորտային [[ազոտ]]ը, որի պատճառով կարևոր դեր ունեն [[ազոտի շրջապտույտ]]ում։ Վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ միկրոօրգանիզմները կարող են խաղալ կարևոր դեր մթնոլորտային տեղումների և եղանակի ձևավորման գործում<ref>{{Cite journal|author=Christner BC, Morris CE, Foreman CM, Cai R, Sands DC |title=Ubiquity of biological ice nucleators in snowfall |journal=Science |volume=319 |issue=5867 |pages=1214 |year=2008 |pmid=18309078 | doi = 10.1126/science.1149757 |bibcode=2008Sci...319.1214C}}</ref>։ |
|||
[[2013]] թվականի մարտի 17-ին հետազոտողները հայտնաբերեցին, որ [[Մարիանյան անդունդ]]ում գոյատևում են մանրադիտակային կյանքի ձևեր<ref name="LS-20130317">{{cite web |last=Choi |first=Charles Q. |title=Microbes Thrive in Deepest Spot on Earth |url=http://www.livescience.com/27954-microbes-mariana-trench.html |date=17 March 2013 |publisher=[[LiveScience]] |accessdate=17 March 2013 }}</ref><ref name="NG-20130317">{{cite journal |last1=Glud |first1=Ronnie |last2=Wenzhöfer |first2=Frank |last3=Middleboe |first3=Mathias |last4=Oguri |first4=Kazumasa |last5=Turnewitsch |first5=Robert |last6=Canfield |first6=Donald E. |last7=Kitazato |first7=Hiroshi |title=High rates of microbial carbon turnover in sediments in the deepest oceanic trench on Earth |url=http://www.nature.com/ngeo/journal/vaop/ncurrent/full/ngeo1773.html |doi=10.1038/ngeo1773 |date=17 March 2013 |journal=[[Nature Geoscience]] |accessdate=17 March 2013 |volume=6 |issue=4 |pages=284 |bibcode = 2013NatGe...6..284G }}</ref>։ Այլ հետազոտողներ ցույց են տվել, որ մանրէները կարող են գոյատևել 2590 մետր խորությամբ ծովի հատակի [[քարոլորտ]]ում մինչև 580 մետր խորության վրա<ref name="LS-20130317" /><ref name="LS-20130314">{{cite web |last=Oskin |first=Becky |title=Intraterrestrials: Life Thrives in Ocean Floor |url=http://www.livescience.com/27899-ocean-subsurface-ecosystem-found.html |date=14 March 2013 |publisher=[[LiveScience]] |accessdate=17 March 2013 }}</ref> |
[[2013]] թվականի մարտի 17-ին հետազոտողները հայտնաբերեցին, որ [[Մարիանյան անդունդ]]ում գոյատևում են մանրադիտակային կյանքի ձևեր<ref name="LS-20130317">{{cite web |last=Choi |first=Charles Q. |title=Microbes Thrive in Deepest Spot on Earth |url=http://www.livescience.com/27954-microbes-mariana-trench.html |date=17 March 2013 |publisher=[[LiveScience]] |accessdate=17 March 2013 }}</ref><ref name="NG-20130317">{{cite journal |last1=Glud |first1=Ronnie |last2=Wenzhöfer |first2=Frank |last3=Middleboe |first3=Mathias |last4=Oguri |first4=Kazumasa |last5=Turnewitsch |first5=Robert |last6=Canfield |first6=Donald E. |last7=Kitazato |first7=Hiroshi |title=High rates of microbial carbon turnover in sediments in the deepest oceanic trench on Earth |url=http://www.nature.com/ngeo/journal/vaop/ncurrent/full/ngeo1773.html |doi=10.1038/ngeo1773 |date=17 March 2013 |journal=[[Nature Geoscience]] |accessdate=17 March 2013 |volume=6 |issue=4 |pages=284 |bibcode = 2013NatGe...6..284G }}</ref>։ Այլ հետազոտողներ ցույց են տվել, որ մանրէները կարող են գոյատևել 2590 մետր խորությամբ ծովի հատակի [[քարոլորտ]]ում մինչև 580 մետր խորության վրա<ref name="LS-20130317" /><ref name="LS-20130314">{{cite web |last=Oskin |first=Becky |title=Intraterrestrials: Life Thrives in Ocean Floor |url=http://www.livescience.com/27899-ocean-subsurface-ecosystem-found.html |date=14 March 2013 |publisher=[[LiveScience]] |accessdate=17 March 2013 }}</ref> |
||
Միկրոօրգանիզմները օգտագործվում են մարդու կողմից [[կենսատեխնոլոգիա]]յում, ինչպես ավանդական՝ սննդի և ըմպելիքի պատրաստման, այնպես էլ ժամանակակից ձևերով՝ հիմնված [[գենային ինժեներիա]]յի վրա։ Գոյություն ունեն նաև բազմաթիվ [[հարուցիչ|պաթոգեն]] բակտերիաներ, որոնք վտանգավոր, վնասական և նույնիսկ մահացու են կենդանիների և բույսերի համար<ref>[http://www.who.int/healthinfo/bodgbd2002revised/en/index.html 2002 WHO mortality data] Accessed 20 January 2007</ref>։ |
|||
09:50, 16 Մայիսի 2014-ի տարբերակ
Միկրոօրգանիզմը (հուն․՝ μικρός, միկրոս, փոքր և ὀργανισμός, օրգանիզմ բառերից) կամ մանրէն մանրադիտակային օրգանիզմ է, որը կարող է լինել միաբջիջ[1] կամ բազմաբջիջ։ Միկրոօրգանիզմների մասին գիտությունը միկրոկենսաբանությունն է կամ միկրոբիոլոգիան, որը ծագել է 1675 թվականին Անտոն վան Լեվենհուկի կողմից սեփական ստեղծած մանրադիտակով միկրոօրգանիզմների հայտնաբերումից հետո։ 2013 թվականի նոյեմբերի 8-ին, գիտնականները հայտնաբերեցին Երկրի վրա կյանքի ամենավաղ ենթադրելի նշանները՝ ցիանոբակտերիաների ամենահին նստվածքները, որոնք ունեն մոտավորապես 3,48 միլիարդ տարի հնություն[2][3]։
Միկրոօրգանիզմները շատ տարբեր են, ընդգրկում են բոլոր պրոկարիոտները՝ բակտերիաներ և արքեաներ, ինչպես նաև տարբեր էուկարիոտներ, որոնք կարող են լինել նախակենդանիներ, սնկեր, ջրիմուռներ, մանրադիտակային բույսեր (կանաչ ջրիմուռ) և կենդանիներ (օրինակ՝ պտտաորդեր և պլանարիաներ)։ Որոշ գիտնականներ վիրուսները նույնպես դասում են այս խմբի մեջ, իսկ մի մասը կարծում է, որ վիրուսները կենդանի չեն[4][5]։ Միկրոօրգանիզմների մեծամասնությունը ունի մանրադիտակային մեծություն, բայց որոշները օրինակ՝ Thiomargarita namibiensis կարող են դիտվել նաև անզեն աչքով[6]։ միկրոօրգանիզմները տարածված են ամբողջ կենսոլորտում, այդ թվում՝ հողում, տաք աղբյուրներում, օվկիանոսի հատակում, կենսոլորտի վերին և ստորին սահմաններում։
Միկրոօրգանիզմները կատարում են կարևոր դեր էկոհամակարգերում սննդանյութերի նեխման գործում։ Որոշ միկրոօրգանիզմներ ընդունակ են ֆիքսել մթնոլորտային ազոտը, որի պատճառով կարևոր դեր ունեն ազոտի շրջապտույտում։ Վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ միկրոօրգանիզմները կարող են խաղալ կարևոր դեր մթնոլորտային տեղումների և եղանակի ձևավորման գործում[7]։
2013 թվականի մարտի 17-ին հետազոտողները հայտնաբերեցին, որ Մարիանյան անդունդում գոյատևում են մանրադիտակային կյանքի ձևեր[8][9]։ Այլ հետազոտողներ ցույց են տվել, որ մանրէները կարող են գոյատևել 2590 մետր խորությամբ ծովի հատակի քարոլորտում մինչև 580 մետր խորության վրա[8][10]
Միկրոօրգանիզմները օգտագործվում են մարդու կողմից կենսատեխնոլոգիայում, ինչպես ավանդական՝ սննդի և ըմպելիքի պատրաստման, այնպես էլ ժամանակակից ձևերով՝ հիմնված գենային ինժեներիայի վրա։ Գոյություն ունեն նաև բազմաթիվ պաթոգեն բակտերիաներ, որոնք վտանգավոր, վնասական և նույնիսկ մահացու են կենդանիների և բույսերի համար[11]։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ Madigan M, Martinko J (editors) (2006). Brock Biology of Microorganisms (13th ed.). Pearson Education. էջ 1096. ISBN 0-321-73551-X.
{{cite book}}:|author=has generic name (օգնություն) - ↑ Borenstein, Seth (13 November 2013). «Oldest fossil found: Meet your microbial mom». AP News. Վերցված է 15 November 2013-ին.
- ↑ Noffke, Nora; Christian, Christian; Wacey, David; Hazen, Robert M. (8 November 2013). «Microbially Induced Sedimentary Structures Recording an Ancient Ecosystem in the ca. 3.48 Billion-Year-Old Dresser Formation, Pilbara, Western Australia». Astrobiology (journal). doi:10.1089/ast.2013.1030. Վերցված է 15 November 2013-ին.
- ↑ Rybicki EP (1990). «The classification of organisms at the edge of life, or problems with virus systematics». S Aft J Sci. 86: 182–6. ISSN 0038-2353.
- ↑ LWOFF A (1956). «The concept of virus». J. Gen. Microbiol. 17 (2): 239–53. PMID 13481308.
- ↑ Max Planck Society Research News Release Accessed 15 September 2012
- ↑ Christner BC, Morris CE, Foreman CM, Cai R, Sands DC (2008). «Ubiquity of biological ice nucleators in snowfall». Science. 319 (5867): 1214. Bibcode:2008Sci...319.1214C. doi:10.1126/science.1149757. PMID 18309078.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ 8,0 8,1 Choi, Charles Q. (17 March 2013). «Microbes Thrive in Deepest Spot on Earth». LiveScience. Վերցված է 17 March 2013-ին.
- ↑ Glud, Ronnie; Wenzhöfer, Frank; Middleboe, Mathias; Oguri, Kazumasa; Turnewitsch, Robert; Canfield, Donald E.; Kitazato, Hiroshi (17 March 2013). «High rates of microbial carbon turnover in sediments in the deepest oceanic trench on Earth». Nature Geoscience. 6 (4): 284. Bibcode:2013NatGe...6..284G. doi:10.1038/ngeo1773. Վերցված է 17 March 2013-ին.
- ↑ Oskin, Becky (14 March 2013). «Intraterrestrials: Life Thrives in Ocean Floor». LiveScience. Վերցված է 17 March 2013-ին.
- ↑ 2002 WHO mortality data Accessed 20 January 2007