«Լուցիուս Աննեուս Սենեկա»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: → (46) oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր: |
[[Պատկեր:Duble herma of Socrates and Seneca Antikensammlung Berlin 07.jpg|մինի]] |
||
'''Լուկիոս Անեուս Սենեկա''' (Սենեկա կրտսեր, |
'''Լուկիոս Անեուս Սենեկա''' (Սենեկա կրտսեր, լատիներեն՝ Lucius Annaeus Seneca minor, մ.թ.ա 4- մ.թ. 65) [[Ստոիցիզմ|ստոիկ փիլիսոփա]], պոետ և պետական գործիչ։ Եղել է հռոմեական կայսր [[Ներոն]]ի խնամակալը և դաստիարակը, թողել է բազմաթիվ երկեր։ Հայացքները մոտ են քրիստոնեությանը, կրել է նաև [[Էպիկուրոս]]ի ազդեցությունը։<br /> |
||
Նշանավոր հռետոր և պատմիչ Լուկիոս Անեուս [[Սենեկա ավագ]]ի որդին է, |
Նշանավոր հռետոր և պատմիչ Լուկիոս Անեուս [[Սենեկա ավագ]]ի որդին է, պատկանել է հեծյալների դասին։ |
||
== Կենսագրությունը == |
== Կենսագրությունը == |
||
Ծնվել է [[Հիսպանիա]]յի [[Կորդոբա]] քաղաքում, |
Ծնվել է [[Հիսպանիա]]յի [[Կորդոբա]] քաղաքում, վաղ հասակում հայրը նրան տարել է Հռոմ, որտեղ ուսանել է [[Պյութագորաս|պյութագորյան դպրոցի]] փիլիսոփա Սոտիոնի, այնուհետև՝ [[ստոիցիզմ|ստոիկյաններ]] Ատալոսի, Սեքստիոսի և Պապինիոսի մոտ։ <br /> |
||
33 թ. դառնում է [[քվեստոր]], |
33 թ. դառնում է [[քվեստոր]], 41 թ. [[Կլավդիոս]] կայսեր գահակալության առաջին տարում պալատական խարդավանքին մասնակցելու պատճառով աքսորվում է [[Կորսիկա]] կղզի, որտեղ անցկացնում է 8 տարի։ <br /> |
||
== Մասնակցությունը պետական կառավարման գործերին == |
== Մասնակցությունը պետական կառավարման գործերին == |
||
49 թ. Կլավդիուսի նոր կինը՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր]]ը, |
49 թ. Կլավդիուսի նոր կինը՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր]]ը, կարողանում է հասնել Սենեկայի ներմանը։ Վերադառնալով աքսորից՝ Սենեկան նշանակվում է Ագրիպինայի որդի՝ ապագա [[Ներոն]] կայսեր դաստիարակը։ 54 թ. Կլավդիոսի թունավորումից հետո իշխանության է գալիս Ներոնը, իսկ նրա դաստիարակներ՝ Սենեկան և պրետորիայի պրեֆեկտ Ափրանիոս Բուրոսը դառնում են նոր կայսրի խորհրդականները։ Սենեկան մեծ ազդեցություն է ստանում պետական կառավարման գործերում։ 57 թ. դառնում է [[կոնսուլ]]. այդ ժամանակ նրա կարողությունը հասնում էր 300 միլիոն [[սեստերցիում]]ի։ |
||
59 թ. Ներոնը պարտադրում է Սենեկային և Բուրոսին անուղղակի կերպով մասնակցել իր մոր՝ Ագրիպինայի սպանությանը։ Սենեկան Ներոնի համար գրում է սենատի առաջ այդ հանցագործության համար արդարացման ճառի տեքստը։ Դրանից հետո կայսրի հետ նրա հարաբերությունները լարվում են։ 62 թ. Բուրոսի մահից հետո Սենեկան պաշտոնից հեռանալու խնդրագիր է ներկայացնում՝ թողնելով Ներոնին իր կարողության մեծ մասը։ <br /> |
59 թ. Ներոնը պարտադրում է Սենեկային և Բուրոսին անուղղակի կերպով մասնակցել իր մոր՝ Ագրիպինայի սպանությանը։ Սենեկան Ներոնի համար գրում է սենատի առաջ այդ հանցագործության համար արդարացման ճառի տեքստը։ Դրանից հետո կայսրի հետ նրա հարաբերությունները լարվում են։ 62 թ. Բուրոսի մահից հետո Սենեկան պաշտոնից հեռանալու խնդրագիր է ներկայացնում՝ թողնելով Ներոնին իր կարողության մեծ մասը։ <br /> |
||
== Մահը == |
== Մահը == |
||
65 թ. բացահայտվում է Ներոնի դեմ սենատոր Գայոս Կալպուրնիոս Պիսոնի կազմակերպած սպանության դավադրությունը։ Թեև Սենեկան ուղղակիորեն չէր մասնակցում դրան, |
65 թ. բացահայտվում է Ներոնի դեմ սենատոր Գայոս Կալպուրնիոս Պիսոնի կազմակերպած սպանության դավադրությունը։ Թեև Սենեկան ուղղակիորեն չէր մասնակցում դրան, Ներոնն օգտագործում է առիթը փիլիսոփայի հետ հաշվեհարդար տեսնելու համար։ Նա դատապարտվում է մահվան՝ ինքնասպանություն գործելու ձևի ընտրության իրավունքով։ Կյանքին վերջ է տալիս լոգարանում երակները կտրելու միջոցով։ |
||
* Սենեկայի պատվին իր անունն է ստացել [[(2608) Սենեկա]] աստերոիդը։ |
* Սենեկայի պատվին իր անունն է ստացել [[(2608) Սենեկա]] աստերոիդը։ |
||
== Ստեղծագործությունները == |
== Ստեղծագործությունները == |
||
Սենեկան ունեցել է բեղուն գրիչ, |
Սենեկան ունեցել է բեղուն գրիչ, թողել է գրական բազմաբովանդակ ու հարուստ ժառանգություն, գրել է գիտական, փիլիսոփայական, գեղարվեստական աշխատություններ, որոնցից մի մասը մեզ չի հասել։ |
||
Սենեկայի մեզ հասած գործերն են՝ |
Սենեկայի մեզ հասած գործերն են՝ |
||
# Փիլիսոփայական՝ «Պարտականության մասին», |
# Փիլիսոփայական՝ «Պարտականության մասին», «Վաղաժամ մահվան մասին», «Սնոտիապաշտության մասին», «Ամուսնության մասին», «Թշվառության մասին», «Կամայականության մասին», «Բարեկամության մասին», «Պարտականությունների միջոցների մասին». |
||
# Աշխարհագրական՝ «Եգիպտոսի դիրքի և աստվածների մասին», |
# Աշխարհագրական՝ «Եգիպտոսի դիրքի և աստվածների մասին», «Երկրագնդի ձևի մասին», «Երկրների շարժման մասին». |
||
# Բնագիտական՝ «Քարերի ծագման մասին», |
# Բնագիտական՝ «Քարերի ծագման մասին», «Ձկների ծագման մասին». |
||
# |
# |
||
===== Վերնագրի տեքստ =====kamayakanutyanmasin |
===== Վերնագրի տեքստ =====kamayakanutyanmasin |
||
Տող 25. | Տող 25. | ||
===== Վերնագրի տեք |
===== Վերնագրի տեք |
||
ստ ===== |
ստ ===== |
||
Փիլիսոփայական-բարոյախոսական երկխոսություններ՝ «Մխիթարություն Մարկիային», |
Փիլիսոփայական-բարոյախոսական երկխոսություններ՝ «Մխիթարություն Մարկիային», «Մխիթարություն իմ մայր Հելիային», «Մխիթարություն Պոլիբիուսին», «Կյանքի կարճատևության մասին», «Հոգու անդորրության մասին», «Իմաստունի անսասանության մասին», «Իմ եղբայր Գալլիուսին` Երջանիկ կյանքի մասին», «Ներոն կայսրին` գթասրտության մասին», «Սերենուսի պարապ ժամանակի մասին», «Նախախնամության մասին», «Պաուլինուսին` կյանքի կարճատևության մասին». |
||
# Ողբերգություններ՝ «Մեդեա», «Թիեստես», «Փեդրա», «Էդիպուս», «Տրոյուհիներ», «Ագամեմնոն», «Մոլեգին Հերքուլեսը», «Հերքուլես Էտայցի»։ Սենեկայի անունով մեզ է հասել նաև «Օկտավիա» ողբերգությունը, |
# Ողբերգություններ՝ «Մեդեա», «Թիեստես», «Փեդրա», «Էդիպուս», «Տրոյուհիներ», «Ագամեմնոն», «Մոլեգին Հերքուլեսը», «Հերքուլես Էտայցի»։ Սենեկայի անունով մեզ է հասել նաև «Օկտավիա» ողբերգությունը, որը սակայն նրա գրչին չի պատկանում, այլ գրվել է նրա մահից որոշ ժամանակ հետո |
||
# Երգիծական՝ «Դդմացում» (Apocolocyntosis divi Claudii) |
# Երգիծական՝ «Դդմացում» (Apocolocyntosis divi Claudii) |
||
# Գիտական՝ «Առ Լուկիլիուս` բնագիտական խնդիրներ» |
# Գիտական՝ «Առ Լուկիլիուս` բնագիտական խնդիրներ» |
||
# Այլ՝ «Էբուտիուս Լիբերալուսին` բարերարության մասին» (7 գիրք), |
# Այլ՝ «Էբուտիուս Լիբերալուսին` բարերարության մասին» (7 գիրք), «Բարոյական նամակներ Լուցիլիուսին» (20 գիրք)։ |
||
== Աղբյուր == |
== Աղբյուր == |
||
* Ա. Առաքելյան, |
* Ա. Առաքելյան, Հռոմեական գրականության պատմություն, Երևան, 1975։ |
||
[[Կատեգորիա:Հռոմեացի փիլիսոփաներ]] |
[[Կատեգորիա:Հռոմեացի փիլիսոփաներ]] |
14:46, 8 Մայիսի 2014-ի տարբերակ
Լուկիոս Անեուս Սենեկա (Սենեկա կրտսեր, լատիներեն՝ Lucius Annaeus Seneca minor, մ.թ.ա 4- մ.թ. 65) ստոիկ փիլիսոփա, պոետ և պետական գործիչ։ Եղել է հռոմեական կայսր Ներոնի խնամակալը և դաստիարակը, թողել է բազմաթիվ երկեր։ Հայացքները մոտ են քրիստոնեությանը, կրել է նաև Էպիկուրոսի ազդեցությունը։
Նշանավոր հռետոր և պատմիչ Լուկիոս Անեուս Սենեկա ավագի որդին է, պատկանել է հեծյալների դասին։
Կենսագրությունը
Ծնվել է Հիսպանիայի Կորդոբա քաղաքում, վաղ հասակում հայրը նրան տարել է Հռոմ, որտեղ ուսանել է պյութագորյան դպրոցի փիլիսոփա Սոտիոնի, այնուհետև՝ ստոիկյաններ Ատալոսի, Սեքստիոսի և Պապինիոսի մոտ։
33 թ. դառնում է քվեստոր, 41 թ. Կլավդիոս կայսեր գահակալության առաջին տարում պալատական խարդավանքին մասնակցելու պատճառով աքսորվում է Կորսիկա կղզի, որտեղ անցկացնում է 8 տարի։
Մասնակցությունը պետական կառավարման գործերին
49 թ. Կլավդիուսի նոր կինը՝ Ագրիպինա Կրտսերը, կարողանում է հասնել Սենեկայի ներմանը։ Վերադառնալով աքսորից՝ Սենեկան նշանակվում է Ագրիպինայի որդի՝ ապագա Ներոն կայսեր դաստիարակը։ 54 թ. Կլավդիոսի թունավորումից հետո իշխանության է գալիս Ներոնը, իսկ նրա դաստիարակներ՝ Սենեկան և պրետորիայի պրեֆեկտ Ափրանիոս Բուրոսը դառնում են նոր կայսրի խորհրդականները։ Սենեկան մեծ ազդեցություն է ստանում պետական կառավարման գործերում։ 57 թ. դառնում է կոնսուլ. այդ ժամանակ նրա կարողությունը հասնում էր 300 միլիոն սեստերցիումի։
59 թ. Ներոնը պարտադրում է Սենեկային և Բուրոսին անուղղակի կերպով մասնակցել իր մոր՝ Ագրիպինայի սպանությանը։ Սենեկան Ներոնի համար գրում է սենատի առաջ այդ հանցագործության համար արդարացման ճառի տեքստը։ Դրանից հետո կայսրի հետ նրա հարաբերությունները լարվում են։ 62 թ. Բուրոսի մահից հետո Սենեկան պաշտոնից հեռանալու խնդրագիր է ներկայացնում՝ թողնելով Ներոնին իր կարողության մեծ մասը։
Մահը
65 թ. բացահայտվում է Ներոնի դեմ սենատոր Գայոս Կալպուրնիոս Պիսոնի կազմակերպած սպանության դավադրությունը։ Թեև Սենեկան ուղղակիորեն չէր մասնակցում դրան, Ներոնն օգտագործում է առիթը փիլիսոփայի հետ հաշվեհարդար տեսնելու համար։ Նա դատապարտվում է մահվան՝ ինքնասպանություն գործելու ձևի ընտրության իրավունքով։ Կյանքին վերջ է տալիս լոգարանում երակները կտրելու միջոցով։
- Սենեկայի պատվին իր անունն է ստացել (2608) Սենեկա աստերոիդը։
Ստեղծագործությունները
Սենեկան ունեցել է բեղուն գրիչ, թողել է գրական բազմաբովանդակ ու հարուստ ժառանգություն, գրել է գիտական, փիլիսոփայական, գեղարվեստական աշխատություններ, որոնցից մի մասը մեզ չի հասել։
Սենեկայի մեզ հասած գործերն են՝
- Փիլիսոփայական՝ «Պարտականության մասին», «Վաղաժամ մահվան մասին», «Սնոտիապաշտության մասին», «Ամուսնության մասին», «Թշվառության մասին», «Կամայականության մասին», «Բարեկամության մասին», «Պարտականությունների միջոցների մասին».
- Աշխարհագրական՝ «Եգիպտոսի դիրքի և աստվածների մասին», «Երկրագնդի ձևի մասին», «Երկրների շարժման մասին».
- Բնագիտական՝ «Քարերի ծագման մասին», «Ձկների ծագման մասին».
===== Վերնագրի տեքստ =====kamayakanutyanmasin
===== Վերնագրի տեք ստ =====
Փիլիսոփայական-բարոյախոսական երկխոսություններ՝ «Մխիթարություն Մարկիային», «Մխիթարություն իմ մայր Հելիային», «Մխիթարություն Պոլիբիուսին», «Կյանքի կարճատևության մասին», «Հոգու անդորրության մասին», «Իմաստունի անսասանության մասին», «Իմ եղբայր Գալլիուսին` Երջանիկ կյանքի մասին», «Ներոն կայսրին` գթասրտության մասին», «Սերենուսի պարապ ժամանակի մասին», «Նախախնամության մասին», «Պաուլինուսին` կյանքի կարճատևության մասին».
- Ողբերգություններ՝ «Մեդեա», «Թիեստես», «Փեդրա», «Էդիպուս», «Տրոյուհիներ», «Ագամեմնոն», «Մոլեգին Հերքուլեսը», «Հերքուլես Էտայցի»։ Սենեկայի անունով մեզ է հասել նաև «Օկտավիա» ողբերգությունը, որը սակայն նրա գրչին չի պատկանում, այլ գրվել է նրա մահից որոշ ժամանակ հետո
- Երգիծական՝ «Դդմացում» (Apocolocyntosis divi Claudii)
- Գիտական՝ «Առ Լուկիլիուս` բնագիտական խնդիրներ»
- Այլ՝ «Էբուտիուս Լիբերալուսին` բարերարության մասին» (7 գիրք), «Բարոյական նամակներ Լուցիլիուսին» (20 գիրք)։
Աղբյուր
- Ա. Առաքելյան, Հռոմեական գրականության պատմություն, Երևան, 1975։