«Ապոկենտրոն և պերիկենտրոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

00:56, 30 Մարտի 2014-ի տարբերակ

Ապոկենտրոն և Պերիկենտրոն (հին հունարեն՝ περί «պերի» - շուրջ, մոտ, հին հունարեն՝ από «ապո» - ից, նից (բարդ բառի մաս, որը նշանակում է ինչ որ բանի բացառում և բացակայություն)), երկնային մարմնի ուղեծրի կետեր, կենտրոնական մարմնին ամենամոտ և ամենահեռու կետերը։

Երբեմն «կենտրոն» բառի փոխարեն օգտագործվում են «պերի-» («ապո-») նախածանցի համադրությունը այն մարմնի անվանման հետ, որի շուրջ կատարվում է պտույտը (հելիոս - արև, գեո - Երկիր, աստրա - աստղ և այլն)։ Այս դեպքերում երբեմն օգտագործվում են հետևյալ անվանումները՝

Արեգակի շուրջ պտտվող մարմինների ուղեծրերում (օրինակ, մոլորակների, աստերոիդների և գիսաստղների) պերիկենտրոնն ու ապոկենտրոնը անվանում են, համակատասխանաբար պերիհելի և ապոհելի։

Լուսնի և Երկրի արհեստական արբանյակների ուղեծրերում - պերիգեյ և ապոգեյ։

Կրկնակի աստղերի ուղեծրերում - պերիաստր և ապոաստր.

Ապոկենտրոնը սահմանված է միայն էլիպտիկ ուղեծրերի համար։ Պարաբոլիկ և հիպերբոլիկ ուղեծրերը ունեն միայն պերիկենտրոն։

Ավելի վաղ, ուղեծրերի այս երկու ծայրակետերի համար օգտագործվում էր նաև ընդհանրացնող ասպիդ բառը (հին հունարեն՝ ἁψίς - աղեղ, կամար, ցցվածք)։

Ասպիդ հատվածը, այն գիծն է, որը միացնում է ուղեծրի պերիկենտրոնը և ապոկենտրոնը, Էլիպտիկ ուղեծրերի համար ասպիդ հատվածը համընկնում է էլիպսի մեծ առանցքի հետ (a) և անցնում է կիզակետով։ Ուղեծիրը որը չի գտնվում այլ ազդեցության տակ սիմետրիկ է ապիդի հատվածով։

Պերի- և ապոկենտրոնների շառավիղները - այս կետերի հեռավորություններն են կիզակետից (որտեղ գտնվում է կենտրոնական երկնային մարմինը)՝

պերիկենտրոնի շառավիղը $r_{\mathrm {p} }=(1-e)a\!\,$
ապոկենտրոնի շառավիղը $r_{\mathrm {a} }=(1+e)a\!\,$

Պերիգեյ և ապոգեյ

Արևամերձ կետ կամ Պերիգեյ (հին հունարեն՝ περίγειος, περί մոտ և γειος — Արեգակ, բառացիորեն «մերձերկրյա»), Երկրագնդի շուրջ պտտվող երկնային մարմնի ուղեծրի Երկրագնդին ամենամոտ կետը, սովորաբար Լուսնի կամ Երկրի արհեստական արբանյակի։

Այլ մարմինների ազդեցության ուժերը հանգեցնում են պերիգեյի տարածության մեջ դիրքի փոփոխության։ Այսպես, օրինակ, Արեգակի ձգողության ուժի ազդեցության տակ Լուսնի պերիգեյը շարժվում է ուղեծրով նույն ուղղությամբ, ինչպես և Լուսինը, կատարելով ամբողջական պտույտ 8,85 տարվա ընթացքում։ Երկրի արհեստական արբանյակների պերիգեյի փոփոխությունը հիմնականում պայմանավորված է Երկրագնդի ոչ գնդաձև լինելով, ընդ որում այս շարժման մեծությունը և ուղղությունը կախված են արբանյակի ուղեծրի հարթության թեքումից Երկրագնդի հասարակածի նկատմամբ։

Պերիգեյից մինչև Երկրագնդի կենտրոնը ընկած հեռավորությունը անվանում են պերիգեյան հեռավորություն։

Արևահեռ կետ կամ Ապոգեյ (հին հունարեն՝ απόγεια, από — հեռու և γεια, Արեգակ, բառացիորեն «երկրից»), Երկրագնդի շուրջ պտտվող երկնային մարմնի ուղեծրի Երկրագնդին ամենահեռու ընկած կետը, սովորաբար Լուսնի կամ Երկրի արհեստական արբանյակի։

Ապոգեյի կետը ուղղակիորեն հակադարձ է պերիգեյին, քանզի այս երկու կետերը հանդիսանում են ասպիդ հատվածի երկու վերջնակետերը, նրանք փոխում են իրենց դիրքը ասպիդ հատվածի դիրքի փոփոխության հետ։ Այսպիսով, օրինակ Լուսնի ապոգեյի հատվածի ուղղության փոփոխությունը անմիջականորեն ստացվում է նրա ուղեծրի պերիգեյի փոփոխությունից։ Ինչ վերաբերվում է հեռավորությանը, ապա ապոգեյի հեռավորությունը կախված է Լուսնի ուղեծրի էքսցենտրիսիտետի և նրա մեծ առանցքի փոփոխությունից։

Փոխաբերական իմաստով

Ապոգեյ, բարձրագույն կետ, ինչ որ բանի ծաղկում։

Արտաքին հղումներ

@@ Տող 31. / Տող 31. @@
 '''7''' ապոգեյ<br />
 '''8''' [[ասպիդ հատված]]]]
-'''Պերիգեյ''' ({{lang-grc|περίγειος}}, բառացիորեն «մերձերկրյա»), [[Երկրագունդ|Երկրագնդի]] շուրջ պտտվող երկնային մարմնի [[ուղեծիր|ուղեծրի]] Երկրագնդին ամենամոտ կետը, սովորաբար [[Լուսին|Լուսնի]] կամ [[Երկրի արհեստական արբանյակ]]ի։
+'''Արևամերձ կետ''' կամ '''Պերիգեյ''' ({{lang-grc|περίγειος}}, ''περί'' մոտ և ''γειος'' — Արեգակ, բառացիորեն «մերձերկրյա»), [[Երկրագունդ|Երկրագնդի]] շուրջ պտտվող երկնային մարմնի [[ուղեծիր|ուղեծրի]] Երկրագնդին ամենամոտ կետը, սովորաբար [[Լուսին|Լուսնի]] կամ [[Երկրի արհեստական արբանյակ]]ի։
 Այլ մարմինների ազդեցության ուժերը հանգեցնում են պերիգեյի տարածության մեջ դիրքի փոփոխության։ Այսպես, օրինակ, [[Արեգակ]]ի ձգողության ուժի ազդեցության տակ Լուսնի պերիգեյը շարժվում է ուղեծրով նույն ուղղությամբ, ինչպես և Լուսինը, կատարելով ամբողջական պտույտ 8,85 [[տարի|տարվա]] ընթացքում։ Երկրի արհեստական արբանյակների պերիգեյի փոփոխությունը հիմնականում պայմանավորված է Երկրագնդի ոչ գնդաձև լինելով, ընդ որում այս շարժման մեծությունը և ուղղությունը կախված են արբանյակի ուղեծրի հարթության [[Ուղեծրի թեքում|թեքում]]ից Երկրագնդի [[հասարակած]]ի նկատմամբ։
@@ Տող 37. / Տող 37. @@
 Պերիգեյից մինչև Երկրագնդի կենտրոնը ընկած հեռավորությունը անվանում են ''պերիգեյան հեռավորություն''։
-'''Ապոգեյ''' ({{lang-grc|απόγεια}}, բառացիորեն «երկրից»), [[Երկրագունդ|Երկրագնդի]] շուրջ պտտվող երկնային մարմնի [[ուղեծիր|ուղեծրի]] Երկրագնդին ամենահեռու ընկած կետը, սովորաբար [[Լուսին|Լուսնի]] կամ [[Երկրի արհեստական արբանյակ]]ի։
+'''Արևահեռ կետ''' կամ '''Ապոգեյ''' ({{lang-grc|απόγεια}}, ''από'' — հեռու և ''γεια'', Արեգակ, բառացիորեն «երկրից»), [[Երկրագունդ|Երկրագնդի]] շուրջ պտտվող երկնային մարմնի [[ուղեծիր|ուղեծրի]] Երկրագնդին ամենահեռու ընկած կետը, սովորաբար [[Լուսին|Լուսնի]] կամ [[Երկրի արհեստական արբանյակ]]ի։
 Ապոգեյի կետը ուղղակիորեն հակադարձ է պերիգեյին, քանզի այս երկու կետերը հանդիսանում են ասպիդ հատվածի երկու վերջնակետերը, նրանք փոխում են իրենց դիրքը ասպիդ հատվածի դիրքի փոփոխության հետ։ Այսպիսով, օրինակ Լուսնի ապոգեյի հատվածի ուղղության փոփոխությունը անմիջականորեն ստացվում է նրա ուղեծրի պերիգեյի փոփոխությունից։ Ինչ վերաբերվում է հեռավորությանը, ապա ապոգեյի հեռավորությունը կախված է Լուսնի ուղեծրի [[էքսցենտրիսիտետ]]ի և նրա մեծ առանցքի փոփոխությունից։