«Մահապատիժ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր:Death Penalty World Map.svg| |
[[Պատկեր:Death Penalty World Map.svg|thumb|Մահապատժի կիրառումն ամբողջ աշխարհում (2012թ տվյալներով<ref name="amnesty.org">{{cite web|url=http://www.amnesty.org/en/death-penalty/abolitionist-and-retentionist-countries |title=Abolitionist and retentionist countries | Amnesty International |publisher=Amnesty.org |date= |accessdate=2014-02-11}}</ref>).<br /> |
||
| ⚫ | |||
<dl> |
|||
| ⚫ | |||
<dt>'''Գույների կոդ.'''</dt> |
|||
| ⚫ | |||
<dd> |
|||
| ⚫ | |||
<ul> |
|||
| ⚫ | |||
<li><font color="#3f9bbb">'''կապույտ'''</font>. չեղյալ է բոլոր հանցագործությունների դեպքում</li> |
|||
| ⚫ | |||
<li><font color="#d4df5a">'''կանաչ'''</font>. չեղյալ է բոլոր հանցագործությունների դեպքում (բացառություն՝ հատուկ հանգամանքներ)</li> |
|||
<li><font color="#e8aa30">'''նարնջագույն'''</font>. օրենքով կա, բայց չի կիրառվել առնվազն 10 տարի</li> |
|||
<li><font color="#cc7662">'''կարմիր'''</font>. կիրառվում է</li> |
|||
</ul> |
|||
</dd> |
|||
</dl>]] |
|||
'''Մահապատիժ''', [[դատապարտված]]ին պատժի մատնելու ձև՝ մահվան ենթարկելու միջոցով։ |
'''Մահապատիժ''', [[դատապարտված]]ին պատժի մատնելու ձև՝ մահվան ենթարկելու միջոցով։ |
||
| Տող 24. | Տող 19. | ||
==Մահապատիժը ժամանակակից աշխարհում == |
==Մահապատիժը ժամանակակից աշխարհում == |
||
[[Պատկեր:Death Penalty World Map.svg|thumb|Մահապատժի կիրառումն ամբողջ աշխարհում (2012թ տվյալներով<ref name="amnesty.org">{{cite web|url=http://www.amnesty.org/en/death-penalty/abolitionist-and-retentionist-countries |title=Abolitionist and retentionist countries | Amnesty International |publisher=Amnesty.org |date= |accessdate=2014-02-11}}</ref>).<br /> |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Զարգացած երկրներում մահապատժին միշտ նախորդում է երկարատև դատական քննություն տարբեր մակարդակներով, [[մեղադրյալ]]ին բողոքարկման հնարավորություն է տրվում։ Հաճախ դա հանգեցնում է նրան, որ մահապատժի վճիռ կայացնելուց մինչև մահապատիժն իրականացնելը (կամ ներում ստանալը, ինչպես նաև դատապարտյալի՝ այլ պատճառներով մահանալը) տևում են տարիներ կամ նույնիսկ տասնյակ տարիներ։ Օրինակ՝ [[ԱՄՆ]]-ում (Ջորջիա նահանգ) Ջեք Օլդերմենը ({{lang-en|Jack Alderman}}) կնոջը սպանելու համար դատապարտվել էր մահապատժի [[1975]]թ․ [[հունիսի 14]]-ին՝ 24 տարեկան հասակում, իսկ մահապատժի է ենթարկվել միայն [[2008]]թ․ [[սեպտեմբերի 16]]-ին՝ 57 տարեկանում, ավելի քան 33 տարի հետո։ |
Զարգացած երկրներում մահապատժին միշտ նախորդում է երկարատև դատական քննություն տարբեր մակարդակներով, [[մեղադրյալ]]ին բողոքարկման հնարավորություն է տրվում։ Հաճախ դա հանգեցնում է նրան, որ մահապատժի վճիռ կայացնելուց մինչև մահապատիժն իրականացնելը (կամ ներում ստանալը, ինչպես նաև դատապարտյալի՝ այլ պատճառներով մահանալը) տևում են տարիներ կամ նույնիսկ տասնյակ տարիներ։ Օրինակ՝ [[ԱՄՆ]]-ում (Ջորջիա նահանգ) Ջեք Օլդերմենը ({{lang-en|Jack Alderman}}) կնոջը սպանելու համար դատապարտվել էր մահապատժի [[1975]]թ․ [[հունիսի 14]]-ին՝ 24 տարեկան հասակում, իսկ մահապատժի է ենթարկվել միայն [[2008]]թ․ [[սեպտեմբերի 16]]-ին՝ 57 տարեկանում, ավելի քան 33 տարի հետո։ |
||
10:22, 29 Մարտի 2014-ի տարբերակ
Չեղարկված է բոլոր հանցագործությունների համար** (97) Չեղարկված է բոլոր հանցագործությունների համար՝ բացառությամբ հատուկ դեպքերի (8) Գործում է, թեև վերջին 10 տարիների ընթացքում չի կիրառվել (35) Մահապատիժը գործում է (58)* * Մինչդեռ օրենքները տարբերվում են ԱՄՆ տարբեր նահանգներում, սակայն ընդհանուր առմամբ համարվում է, որ դաշնային մահապատիժը դեռևս կիրառվում է։ **Ռուսաստանում գործում է մահապատիժ, թեև ԵԽ արգելում է այն իրականացնել
Մահապատիժ, դատապարտվածին պատժի մատնելու ձև՝ մահվան ենթարկելու միջոցով։
Մահապատիժը՝ մարդուն կյանքից զրկումը որպես պատիժ, հնարավոր է պետության կողմից նախանշված լինի։ Ժամանակակից հասարակությունում մահապատիժը անօրինական է համարվում, իսկ մյուսներում որպես պատիժ կարող է կիրառվել միայն առանձնապես ծանր հանցագործությունների դեպքում։ Սակայն, Չինաստանում այն լայնորեն օգտագործվում է նաև ոչ ծանր հանցանքների դեպքում ևս, ինչպիսիք են կաշառակերությունը, կավատությունը, դրամական միավորների կեղծումը և այլն։ Ռուսական և խորհրդային օրենսդրական պրակտիկայում մահապատիժը բնութագրելու համար օգտագործվում էին էվֆեմիզմներ, այն անվանելով օրինակ սոցիալական պաշտպանվածության գերագույն միջոց։
Առավել տարածված մահապատժի տեսակ է հանդիսանում գնդակահարությունը։ Ինչպես նաև լայն տարածում ունի էլեկտրական աթոռը, կախաղանը, քարկոծումը և այլն։
Պատմություն
Մահապատիժը ամենահին պատժամիջոցի տեսակներից մեկն է: Ի սկզբանե այն առաջացել է «ակն ընդ ական» սկզբունքի հիման վրա: Ըստ այս սկզբունքի՝ մարդուն սպանելու համար արդար պատիժը հանդիսանում էր մահապատիժը: Բացի այդ, իր դերը խաղաց նաև արյան վրիժառություն սովորույթը, որին փոխարինելու էր մահապատիժը, որն իրագործվում էր պետության կողմից:[2]
Չնայած նրան, որ հետագայում հանցագործությունների մեծամասնության համար այս սկզբունքը փոխարինվում է նյութական տուգանքով ի օգուտ տուժողի, մահապատիժը պահպանվել է պետությունների մեծամասնությունում:
Մահապատիժը ժամանակակից աշխարհում
Զարգացած երկրներում մահապատժին միշտ նախորդում է երկարատև դատական քննություն տարբեր մակարդակներով, մեղադրյալին բողոքարկման հնարավորություն է տրվում։ Հաճախ դա հանգեցնում է նրան, որ մահապատժի վճիռ կայացնելուց մինչև մահապատիժն իրականացնելը (կամ ներում ստանալը, ինչպես նաև դատապարտյալի՝ այլ պատճառներով մահանալը) տևում են տարիներ կամ նույնիսկ տասնյակ տարիներ։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում (Ջորջիա նահանգ) Ջեք Օլդերմենը (անգլ.՝ Jack Alderman) կնոջը սպանելու համար դատապարտվել էր մահապատժի 1975թ․ հունիսի 14-ին՝ 24 տարեկան հասակում, իսկ մահապատժի է ենթարկվել միայն 2008թ․ սեպտեմբերի 16-ին՝ 57 տարեկանում, ավելի քան 33 տարի հետո։
Մահապատիժը պետք է իրականացնի միայն պետության լիազորված ներկայացուցիչը նշանակված ժամկետում, հակառակ դեպքում գործողությունը համարվում է սպանություն և պատժվում՝ օրենքով։
Ժամանակակից պետությունների մեծ մասում մահապատիժն իրականացվում է ոչ հրապարակային ձևով, այսինքն՝ մահապատժին ներկա են լինում միայն օրենքով սահմանված անձինք։
Մի շարք դեպքերում մահապատիժը դատարանի որոշմամբ կարող է փոխարինվել ցմահ ազատազրկմամբ կամ երկարատև ազատազրկմամբ։ Մահապատժի դատապարտվածը կարող է նաև ներում ստանալ պետության կամ նահանգի բարձրագույն պաշտոնատարի կողմից (նախագահ, միապետ, վարչապետ, նահանգապետ և այլն)։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո աշխարհում նկատվում է մահապատիժների թվի կրճատման կամ մահապատժի արգելման միտում։ Դրանում բավական մեծ դեր են խաղացել 1948թ․ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից ընդունված Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 3-րդ և 5-րդ հոդվածներով ամրագրված նորմերը, ըստ որոնց յուրաքանչյուր մարդ ունի ապրելու իրավունք և ոչ ոք չպետք է ենթարկվի տանջանքների կամ դաժան, անմարդկային, արժանապատվությունը ստորացնող վերաբերմունքի և պատժի։ [3] Մոսկվայի պետական համալսարանի քրեական իրավունքի և կրիմինալոգիայի ամբիոնի հեղինակային կոլեկտիվի կարծիքով «այդ կոնտեքստում մահապատիժը միանշանակորեն պատկանում է դաժան ու անմարդկային մահապատիժների թվին»։ Բացի դրանից մահապատժի արգելքն առաջարկվում է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1977թ․ դեկտեմբերի 8-ի և 1980թ․ դեկտեմբերի 15-ի բանաձևերով, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1989թ․ դեկտեմբերի 15-ի Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին դաշնագրի երկրորդ ֆակուլտատիվ արձանագրությամբ։
Մահապատժի ժամանակակից տեսակները
Մահապատիժը Հայաստանում
Հայաստանի Հանրապետությունում մահապատիժը չեղյալ է հայտարարված 2003թ. ապրիլից՝ Ազգային Ժողովի որոշմամբ, թեև արդեն 1997թ.-ից ուժի մեջ էր մորատորիում մահապատժի նկատմամբ։ Քրեական նոր օրենսգրքի համաձայն, մահապատժին փոխարինել է ցմահ բանտարկությունը։
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Abolitionist and retentionist countries | Amnesty International». Amnesty.org. Վերցված է 2014-02-11-ին.
- ↑ Ն․ Կուզնեցովա «Քրեական իրավունքի դասընթաց», Հատոր 2, ք․ Մոսկվա
- ↑ Курс уголовного права. Том 2. Общая часть. Учение о наказании / под ред. Н. Ф. Кузнецовой, И. М. Тяжковой. — М., Зерцало, 2002. — ISBN 5-94373-035-4.