«Կաուչուկներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Հետ է շրջվում 2253238 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ 46.70.114.136 (քննարկում) մասնակիցը |
|||
Տող 2. | Տող 2. | ||
'''Կաուչուկներ''', արդյունաբերական պոլիմերների խումբ, որոնց մշակմամբ ստանում են ռետին: Լինում են բնական և սինթետիկ: |
'''Կաուչուկներ''', արդյունաբերական պոլիմերների խումբ, որոնց մշակմամբ ստանում են ռետին: Լինում են բնական և սինթետիկ: |
||
==Բնական |
== Բնական կաուչուկ == |
||
Բնական կաուչուկը, բուսական ծագում ունեցող պոլիմերներ են: Պարունակվում է կաուչուկատու բույսերի կաթնահյութի (լատեքսի) մեջ: Հիմնականում ստանում են արևադարձային երկրներում աճող բրազիլական հևեյա ծառի լատեքսից: Բնական կաուչուկի |
Բնական կաուչուկը, բուսական ծագում ունեցող պոլիմերներ են: Պարունակվում է կաուչուկատու բույսերի կաթնահյութի (լատեքսի) մեջ: Հիմնականում ստանում են արևադարձային երկրներում աճող բրազիլական հևեյա ծառի լատեքսից: Բնական կաուչուկի խոշորացույն արտադրողը Մալազիան է (համաշխարհային արտադրանքի ավելի քան 40%-ը): «Կաուչուկ» տերմինը ծագել է «կաուչու» բառից, որով Բրազիլիայի բնիկները կոչել են Ամազոն գետի ափերին աճող հևեայի արտաթորվող նյութը («կաու» - ծառ, «ուչու» - հոսել, լացել): Կաուչուկն անջատում են ծառի վրա արված կտրվածքներից հավաքած ծորացող լատեքսը մրնջաթթվով, թրթնջկաթթվով կամ քացախաթթվով մակարդելիս: Առաջացած փխրուն, թանձր զանգվածը լվանում են ջրով և գլանմամբ ստանում թերթեր, որոնք չորացնում ու ծխահարում են ՝ օքսիդացման օքսիդացման և մանրեների ազդեցության նկատմամբ կայունություն հաղորդելու նպատակով: |
||
Բնական կաուչուկի հիմնական բաղադրիչը (91-96%) պոլիիզոպրենն է ՝(C5H8)n, պարունակում է նաև 2,2-3,9% սպիտակուցներ և ամինաթթուներ, ացետոնով լուծահանվող նյութեր՝ 1,5-4% (օլիենաթթու, ստերինաթթու, կարոտին), փոփոխական արժեքակնությամբ մետաղների՝ պղնձի (մինչև 0,008%), [[ |
Բնական կաուչուկի հիմնական բաղադրիչը (91-96%) պոլիիզոպրենն է ՝(C5H8)n, պարունակում է նաև 2,2-3,9% սպիտակուցներ և ամինաթթուներ, ացետոնով լուծահանվող նյութեր՝ 1,5-4% (օլիենաթթու, ստերինաթթու, կարոտին), փոփոխական արժեքակնությամբ մետաղների՝ պղնձի (մինչև 0,008%), [[մանգանի]]ի (0,001%), երկաթի (0,01%) միացություններ, ավազ և որոշ այլ խառնուրդներ: Բնական կաուչուկին տարածականորեն կարգավորված պոլիմեր է: Մակրոմոլեկուլի մեջ իզոպրենի օղակների 98-100%-ը միմիանց միացված են 1,4-դիրքով և ունեն ցիս-կոնֆիգուրացիա՝ |
||
Բնական կաուչուկի մոլեկուլային զանգվածը 1400000-2600000 է, կրկնակի կապերի թիվը կազմում է տեսական արժեքի 95-98,5%, խտությունը՝ 910-920 կգ/մ3, ապակեցման ջերմաստիճանը՝ 70-720 C: Բնական կաուչուկ ջրի ազդեցության նկատմամբ կայուն է, լավ է լուծվում բենզոլում, տոլուոլում, քսիոլում, բենզինում, CCl4, CHCl3, CS2, ցիկլոհեքսանում: 100C-ից բարձր բնական կաուչուկ ամորֆ է, ցածր ջերմաստիճաններում երկարատև մնալուց մասնակիորեն բյուրեղանում է: Կոհեզիոն բարձր ամրության շնորհիվ բնական կաուչուկ անփոխարինելի է դողերի, որոշ դետալների արտադրության մեջ: Բնական կաուչուկ վուլկանացնող ամենատարածված միջոցնը ծծումբն է: Վուլկանացնել հնարավոր է նաև ճառագայթման, որգ. Գերօքսիդների և ալկիֆենոմրջնալդեհիդային խեժերի օգնությամբ: Որպես վուլկանացման արագուցիչներ օգտագործվում են 2-մերկապտոբենզիազոլը (կապտաքս), դրա սուլֆենամիդային ածանցյանլերը (օրինակ, սանտոկյուր), դիբենզթիազոլիլդի սուլֆիդը (ալտաքս) են: Բնական կաուչուկ Մեխանիկական հատկությունները բարելավելու նպատակով ավելացվում են զանազան ակտիվ հավելումներ: Բնական կաուչուկից ստացված ռետինը լավ առաձգական է, դժվարամաշ և ցրտադիմացկուն, սակայն անկայուն է լուծիչների և յուղերի նկատմամբ: Ջերմա- և մթնոլորտակայնությունը, որոշ սինթետիկ կաուչուկների համեմատությամբ, փոքր է: Օգտագործվում է նաև ռետինատեխնիկական իրերի, էլեկտրամեկուսիչ նյութերի, ժող. Սպառման ռետինե իրերի արտադրության մեջ, սոսինձների պատրաստելու համար: Բնական կաուչուկի որոշ մասն օգտագործում են լատեքսի ձևով: |
|||
==Սինթետիկ կաուչուկներ== |
== Սինթետիկ կաուչուկներ == |
||
Սինթետիկ կաուչուկի ստացման առաջին արդյունաբերական եղանակը մշակել է ռուս քիմիկոս Ս. Լեբեդևը: 1626-ին խորհրդային կառավարությունը հայտարարում է սինթետիկ կաուչուկի ստանալու աշխատանքի մրցույթ, որի մրցանակն էր 100 000 ռուբլի: |
Սինթետիկ կաուչուկի ստացման առաջին արդյունաբերական եղանակը մշակել է ռուս քիմիկոս Ս. Լեբեդևը: 1626-ին խորհրդային կառավարությունը հայտարարում է սինթետիկ կաուչուկի ստանալու աշխատանքի մրցույթ, որի մրցանակն էր 100 000 ռուբլի: |
||
⚫ | Քիմիկոս Սերգեյ Լեբեդևը ևս որոշում է մասնակցել այդ մրցույթին, և վերջապես 1927-ի դեկտեմբերի 30-ին հաջողությամբ ավարտում է իր փորձարկումները: Որպես հումք նախ ընտրվում է նավթը, ապա հետո այն փոխարինվում է սպիրտով: Որպես կատալիզատոր Լեբեդևն առաջարկում է մետաղական նատրին: 1928-ի հունվարի 1-ին մրցույթի ժյուրին ստանում է 2 կգ սինթետիկ կաուչուկ՝ ստացված էթիլային սպիրտից և մի մեծ կապ տեխնիկական փասթաթղթեր: Մրցույթի մասնակիցներից միայն Սերգեյ Լեբեդևն է սատանում մրցանակը: Երևանի «Նաիրիտ» գիտաարտադրական միավորումն արտադրում է քլորոպրենային «Նաիրիտ» կոչվող կաուչուկը: Երևանում գործում են նաև ռետինից ավտոդողեր և լայն սպառման առարկաներ արտադրող գործարաններ: 1823 թ-ին անգլիացի քիմիկոս Չ. Մակինտոշն առաջարկել է կաուչուկի լուծույթով կտորեղենի տոգորման եղանակ և այդ կաուչուկապատ կտորեղենից սկսել անջրանցիկ վերարկուների և թիկնոցների արտադրությունը: Դրանք հայտնի «մակինտոշներն» էին: Ռետինացումը՝ ծծմբի միացումը կաուչուկին, բացահայտել է Չ. Գուդյիրը 1839 թ-ին՝ կաուչուկը ծծմբի հետ տաքացնելով: Բարձր ջերմաստիճանում կաուչուկը իր մոլեկուլի կրկնակի կապերի հաշվին փոխազդում է ծծմբի հետ՝ առաջացնելով ցանցաձև, տարածական կառուցվածքով պոլիմեր՝ ռետին, որն իր առաձգականությունը պահպանում է ջերմաստիճանային լայն տիրույթում: Առաջին անգամ սինթետիկ կաուչուկը ստացել է (սինթեզել է իզոպրենից) ֆրանսիացի քիմիկոս Գ. Բուշարդը դեռևս 1875-79 թթ-ին: Նա բնական կաուչուկի չոր թորմամբ (պիրոլիզ) նախ ստացել է իզոպրեն և ապա այն մշակել աղաթթվով: Սինթետիկ կաուչուկներն առաջիններն են, որոնք օգտագործվում են սովորական ջերմաստիճանում բարձր առանձգակամություն ունեցող ռետինե իրերի (դողեր, փոխարկիչի ժապավեններ, կոշիկներ...), երկրորդները՝ լուծիչների, թթվածնի, յուղերի, օզոնի ազդեցության նկատմամբ կայուն, ջերմա- և յուրատեսակ այլ հատկություններով օժտված իրերի արտադրության մեջ: Սինթետիկ կաուչուկի հատուկ խմբերն են՝ կաուչուկների ջրային դիսպերսները (լատեքսներ), հեղուկ կաուչուկները (օլիգոմերները, որոնք պնդանալիս առաջացնում են ռետինանման նյութեր), լցնանյութ-կաուչուկները (լցնանյութի կամ պլաստիֆակտորի և կաուչուկի խառնուրդը): Սինթետիկ կաուչուկի ստացման ամենատարածված եղանակը էմուլսիոն և ստերեոսպեցիֆիկ պոլիմերացումն է: Պոլիմերացման ժամանակ հնարավոր է կարգավորել կաուչուկների մոլեկուլային զանգվածները, որը հնարավորություն է տալիս սինթետիկ կաուչուկի մշակման ժամանակ բացառել պլաստիկացման էներգիական փուլը: Սինթետիկ կաուչուկի ստացման տեխնոլոգիական պրոցեսներն ընդքրկում են դիսպերսներից կամ լուծույթներից կաուչուկի անջատման, կատալիզատորների,էմուլգատորների և այլ խառնուրդների մնացորդներից կաուչուկի մաքրման, չորացման, բրիկետավորման փուլերը: Կաուչուկների սինթեզի համար կարևոր մոնոմերները՝ բութադիենը, իզոպրենը, ստիրոլն են, հիմնականում ստացվում են կրեկինգի և նավթին ուղեկցող գազերից, օրինակ, բուտադիենը ստացվում են-բուտանի կատալիտիկ դեհիդրմամբ: Բացի այդ մոնոմերներից օգտագործում են ակրիլանիտրիլ, ֆտորոլեֆիններ, քլորոպրեն, սիլիցիում, որոնք օրգանական միացություններ են: Կաուչուկի սինթեզը գործարանային խոշոր չափերով առաջինը իրականացվել է ՍՍՀՄ-ում, 1932թ-ին: 1938թ-ին Գերմանիայում կազմակերպվել է բուտադիեն-ստրոլային կաուչուկների արտադրություն, 1942թ-ին՝ ԱՄՆ-ում սինթետիկ կաուչուկի խոշոր արտադրություն: |
||
Քիմիկոս Սերգեյ Լեբեդևը ևս որոշում է մասնակցել այդ մրցույթին, և վերջապես 1927-ի դեկտեմբերի 30-ին հաջողությամբ ավարտում է իր փորձարկումները: |
|||
Որպես հումք նախ ընտրվում է նավթը, ապա հետո այն փոխարինվում է սպիրտով: Որպես կատալիզատոր Լեբեդևն առաջարկում է մետաղական նատրին: |
|||
1928-ի հունվարի 1-ին մրցույթի ժյուրին ստանում է 2 կգ սինթետիկ կաուչուկ՝ ստացված էթիլային սպիրտից և մի մեծ կապ տեխնիկական փասթաթղթեր: |
|||
Մրցույթի մասնակիցներից միայն Սերգեյ Լեբեդևն է սատանում մրցանակը: |
|||
Երևանի «Նաիրիտ» գիտաարտադրական միավորումն արտադրում է քլորոպրենային «Նաիրիտ» կոչվող կաուչուկը: Երևանում գործում են նաև ռետինից ավտոդողեր և լայն սպառման առարկաներ արտադրող գործարաններ: |
|||
1823 թ-ին անգլիացի քիմիկոս Չ. Մակինտոշն առաջարկել է կաուչուկի լուծույթով կտորեղենի տոգորման եղանակ և այդ կաուչուկապատ կտորեղենից սկսել անջրանցիկ վերարկուների և թիկնոցների արտադրությունը: Դրանք հայտնի «մակինտոշներն» էին: |
|||
Ռետինացումը՝ ծծմբի միացումը կաուչուկին, բացահայտել է Չ. Գուդյիրը 1839 թ-ին՝ կաուչուկը ծծմբի հետ տաքացնելով: Բարձր ջերմաստիճանում կաուչուկը իր մոլեկուլի կրկնակի կապերի հաշվին փոխազդում է ծծմբի հետ՝ առաջացնելով ցանցաձև, տարածական կառուցվածքով պոլիմեր՝ ռետին, որն իր առաձգականությունը պահպանում է ջերմաստիճանային լայն տիրույթում: |
|||
Առաջին անգամ սինթետիկ կաուչուկը ստացել է (սինթեզել է իզոպրենից) ֆրանսիացի քիմիկոս Գ. Բուշարդը դեռևս 1875-79 թթ-ին: Նա բնական կաուչուկի չոր թորմամբ (պիրոլիզ) նախ ստացել է իզոպրեն և ապա այն մշակել աղաթթվով: |
|||
⚫ | Սինթետիկ կաուչուկներն առաջիններն են, որոնք օգտագործվում են սովորական ջերմաստիճանում բարձր առանձգակամություն ունեցող ռետինե իրերի (դողեր, փոխարկիչի ժապավեններ, կոշիկներ...), երկրորդները՝ լուծիչների, թթվածնի, յուղերի, օզոնի ազդեցության նկատմամբ կայուն, ջերմա- և յուրատեսակ այլ հատկություններով օժտված իրերի արտադրության մեջ: Սինթետիկ կաուչուկի հատուկ խմբերն են՝ կաուչուկների ջրային դիսպերսները (լատեքսներ), հեղուկ կաուչուկները (օլիգոմերները, որոնք պնդանալիս առաջացնում են ռետինանման նյութեր), լցնանյութ-կաուչուկները (լցնանյութի կամ պլաստիֆակտորի և կաուչուկի խառնուրդը): Սինթետիկ կաուչուկի ստացման ամենատարածված եղանակը էմուլսիոն և ստերեոսպեցիֆիկ պոլիմերացումն է: Պոլիմերացման ժամանակ հնարավոր է կարգավորել կաուչուկների մոլեկուլային զանգվածները, որը հնարավորություն է տալիս սինթետիկ կաուչուկի մշակման ժամանակ բացառել պլաստիկացման էներգիական փուլը: Սինթետիկ կաուչուկի ստացման տեխնոլոգիական պրոցեսներն ընդքրկում են դիսպերսներից կամ լուծույթներից կաուչուկի անջատման, կատալիզատորների,էմուլգատորների և այլ խառնուրդների մնացորդներից կաուչուկի մաքրման, չորացման, բրիկետավորման փուլերը: Կաուչուկների սինթեզի համար կարևոր մոնոմերները՝ բութադիենը, իզոպրենը, ստիրոլն են, հիմնականում ստացվում են կրեկինգի և նավթին ուղեկցող գազերից, օրինակ, բուտադիենը ստացվում են-բուտանի կատալիտիկ դեհիդրմամբ: Բացի այդ մոնոմերներից օգտագործում են ակրիլանիտրիլ, ֆտորոլեֆիններ, քլորոպրեն, սիլիցիում, որոնք օրգանական միացություններ են: Կաուչուկի սինթեզը գործարանային խոշոր չափերով առաջինը իրականացվել է ՍՍՀՄ-ում, 1932թ-ին: 1938թ-ին Գերմանիայում կազմակերպվել է բուտադիեն-ստրոլային կաուչուկների արտադրություն, 1942թ-ին՝ ԱՄՆ-ում սինթետիկ կաուչուկի խոշոր արտադրություն: |
||
==Աղբյուրներ== |
|||
* Հայկական Սովետական հանրագիտարան |
|||
{{ՎՊԵ|Rubber}} |
{{ՎՊԵ|Rubber}} |
||
{{ՀՍՀ}} |
{{ՀՍՀ}} |
||
[[Կատեգորիա:Բնական նյութեր]] |
[[Կատեգորիա:Բնական նյութեր]] |
||
[[cs:Kaučuk]] |
|||
[[de:Naturkautschuk]] |
|||
[[eo:Kaŭĉuko]] |
|||
[[es:Caucho]] |
|||
[[it:Caucciù]] |
|||
[[ka:კაუჩუკი]] |
|||
[[kk:Каучук]] |
|||
[[no:Kautsjuk]] |
|||
[[pl:Kauczuk]] |
|||
[[qu:K'awchu]] |
|||
[[ro:Cauciuc]] |
|||
[[ru:Каучуки]] |
|||
[[sk:Kaučuk]] |
|||
[[sl:Kavčuk]] |
01:36, 26 Մարտի 2014-ի տարբերակ
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
Կաուչուկներ, արդյունաբերական պոլիմերների խումբ, որոնց մշակմամբ ստանում են ռետին: Լինում են բնական և սինթետիկ:
Բնական կաուչուկ
Բնական կաուչուկը, բուսական ծագում ունեցող պոլիմերներ են: Պարունակվում է կաուչուկատու բույսերի կաթնահյութի (լատեքսի) մեջ: Հիմնականում ստանում են արևադարձային երկրներում աճող բրազիլական հևեյա ծառի լատեքսից: Բնական կաուչուկի խոշորացույն արտադրողը Մալազիան է (համաշխարհային արտադրանքի ավելի քան 40%-ը): «Կաուչուկ» տերմինը ծագել է «կաուչու» բառից, որով Բրազիլիայի բնիկները կոչել են Ամազոն գետի ափերին աճող հևեայի արտաթորվող նյութը («կաու» - ծառ, «ուչու» - հոսել, լացել): Կաուչուկն անջատում են ծառի վրա արված կտրվածքներից հավաքած ծորացող լատեքսը մրնջաթթվով, թրթնջկաթթվով կամ քացախաթթվով մակարդելիս: Առաջացած փխրուն, թանձր զանգվածը լվանում են ջրով և գլանմամբ ստանում թերթեր, որոնք չորացնում ու ծխահարում են ՝ օքսիդացման օքսիդացման և մանրեների ազդեցության նկատմամբ կայունություն հաղորդելու նպատակով:
Բնական կաուչուկի հիմնական բաղադրիչը (91-96%) պոլիիզոպրենն է ՝(C5H8)n, պարունակում է նաև 2,2-3,9% սպիտակուցներ և ամինաթթուներ, ացետոնով լուծահանվող նյութեր՝ 1,5-4% (օլիենաթթու, ստերինաթթու, կարոտին), փոփոխական արժեքակնությամբ մետաղների՝ պղնձի (մինչև 0,008%), մանգանիի (0,001%), երկաթի (0,01%) միացություններ, ավազ և որոշ այլ խառնուրդներ: Բնական կաուչուկին տարածականորեն կարգավորված պոլիմեր է: Մակրոմոլեկուլի մեջ իզոպրենի օղակների 98-100%-ը միմիանց միացված են 1,4-դիրքով և ունեն ցիս-կոնֆիգուրացիա՝
Բնական կաուչուկի մոլեկուլային զանգվածը 1400000-2600000 է, կրկնակի կապերի թիվը կազմում է տեսական արժեքի 95-98,5%, խտությունը՝ 910-920 կգ/մ3, ապակեցման ջերմաստիճանը՝ 70-720 C: Բնական կաուչուկ ջրի ազդեցության նկատմամբ կայուն է, լավ է լուծվում բենզոլում, տոլուոլում, քսիոլում, բենզինում, CCl4, CHCl3, CS2, ցիկլոհեքսանում: 100C-ից բարձր բնական կաուչուկ ամորֆ է, ցածր ջերմաստիճաններում երկարատև մնալուց մասնակիորեն բյուրեղանում է: Կոհեզիոն բարձր ամրության շնորհիվ բնական կաուչուկ անփոխարինելի է դողերի, որոշ դետալների արտադրության մեջ: Բնական կաուչուկ վուլկանացնող ամենատարածված միջոցնը ծծումբն է: Վուլկանացնել հնարավոր է նաև ճառագայթման, որգ. Գերօքսիդների և ալկիֆենոմրջնալդեհիդային խեժերի օգնությամբ: Որպես վուլկանացման արագուցիչներ օգտագործվում են 2-մերկապտոբենզիազոլը (կապտաքս), դրա սուլֆենամիդային ածանցյանլերը (օրինակ, սանտոկյուր), դիբենզթիազոլիլդի սուլֆիդը (ալտաքս) են: Բնական կաուչուկ Մեխանիկական հատկությունները բարելավելու նպատակով ավելացվում են զանազան ակտիվ հավելումներ: Բնական կաուչուկից ստացված ռետինը լավ առաձգական է, դժվարամաշ և ցրտադիմացկուն, սակայն անկայուն է լուծիչների և յուղերի նկատմամբ: Ջերմա- և մթնոլորտակայնությունը, որոշ սինթետիկ կաուչուկների համեմատությամբ, փոքր է: Օգտագործվում է նաև ռետինատեխնիկական իրերի, էլեկտրամեկուսիչ նյութերի, ժող. Սպառման ռետինե իրերի արտադրության մեջ, սոսինձների պատրաստելու համար: Բնական կաուչուկի որոշ մասն օգտագործում են լատեքսի ձևով:
Սինթետիկ կաուչուկներ
Սինթետիկ կաուչուկի ստացման առաջին արդյունաբերական եղանակը մշակել է ռուս քիմիկոս Ս. Լեբեդևը: 1626-ին խորհրդային կառավարությունը հայտարարում է սինթետիկ կաուչուկի ստանալու աշխատանքի մրցույթ, որի մրցանակն էր 100 000 ռուբլի: Քիմիկոս Սերգեյ Լեբեդևը ևս որոշում է մասնակցել այդ մրցույթին, և վերջապես 1927-ի դեկտեմբերի 30-ին հաջողությամբ ավարտում է իր փորձարկումները: Որպես հումք նախ ընտրվում է նավթը, ապա հետո այն փոխարինվում է սպիրտով: Որպես կատալիզատոր Լեբեդևն առաջարկում է մետաղական նատրին: 1928-ի հունվարի 1-ին մրցույթի ժյուրին ստանում է 2 կգ սինթետիկ կաուչուկ՝ ստացված էթիլային սպիրտից և մի մեծ կապ տեխնիկական փասթաթղթեր: Մրցույթի մասնակիցներից միայն Սերգեյ Լեբեդևն է սատանում մրցանակը: Երևանի «Նաիրիտ» գիտաարտադրական միավորումն արտադրում է քլորոպրենային «Նաիրիտ» կոչվող կաուչուկը: Երևանում գործում են նաև ռետինից ավտոդողեր և լայն սպառման առարկաներ արտադրող գործարաններ: 1823 թ-ին անգլիացի քիմիկոս Չ. Մակինտոշն առաջարկել է կաուչուկի լուծույթով կտորեղենի տոգորման եղանակ և այդ կաուչուկապատ կտորեղենից սկսել անջրանցիկ վերարկուների և թիկնոցների արտադրությունը: Դրանք հայտնի «մակինտոշներն» էին: Ռետինացումը՝ ծծմբի միացումը կաուչուկին, բացահայտել է Չ. Գուդյիրը 1839 թ-ին՝ կաուչուկը ծծմբի հետ տաքացնելով: Բարձր ջերմաստիճանում կաուչուկը իր մոլեկուլի կրկնակի կապերի հաշվին փոխազդում է ծծմբի հետ՝ առաջացնելով ցանցաձև, տարածական կառուցվածքով պոլիմեր՝ ռետին, որն իր առաձգականությունը պահպանում է ջերմաստիճանային լայն տիրույթում: Առաջին անգամ սինթետիկ կաուչուկը ստացել է (սինթեզել է իզոպրենից) ֆրանսիացի քիմիկոս Գ. Բուշարդը դեռևս 1875-79 թթ-ին: Նա բնական կաուչուկի չոր թորմամբ (պիրոլիզ) նախ ստացել է իզոպրեն և ապա այն մշակել աղաթթվով: Սինթետիկ կաուչուկներն առաջիններն են, որոնք օգտագործվում են սովորական ջերմաստիճանում բարձր առանձգակամություն ունեցող ռետինե իրերի (դողեր, փոխարկիչի ժապավեններ, կոշիկներ...), երկրորդները՝ լուծիչների, թթվածնի, յուղերի, օզոնի ազդեցության նկատմամբ կայուն, ջերմա- և յուրատեսակ այլ հատկություններով օժտված իրերի արտադրության մեջ: Սինթետիկ կաուչուկի հատուկ խմբերն են՝ կաուչուկների ջրային դիսպերսները (լատեքսներ), հեղուկ կաուչուկները (օլիգոմերները, որոնք պնդանալիս առաջացնում են ռետինանման նյութեր), լցնանյութ-կաուչուկները (լցնանյութի կամ պլաստիֆակտորի և կաուչուկի խառնուրդը): Սինթետիկ կաուչուկի ստացման ամենատարածված եղանակը էմուլսիոն և ստերեոսպեցիֆիկ պոլիմերացումն է: Պոլիմերացման ժամանակ հնարավոր է կարգավորել կաուչուկների մոլեկուլային զանգվածները, որը հնարավորություն է տալիս սինթետիկ կաուչուկի մշակման ժամանակ բացառել պլաստիկացման էներգիական փուլը: Սինթետիկ կաուչուկի ստացման տեխնոլոգիական պրոցեսներն ընդքրկում են դիսպերսներից կամ լուծույթներից կաուչուկի անջատման, կատալիզատորների,էմուլգատորների և այլ խառնուրդների մնացորդներից կաուչուկի մաքրման, չորացման, բրիկետավորման փուլերը: Կաուչուկների սինթեզի համար կարևոր մոնոմերները՝ բութադիենը, իզոպրենը, ստիրոլն են, հիմնականում ստացվում են կրեկինգի և նավթին ուղեկցող գազերից, օրինակ, բուտադիենը ստացվում են-բուտանի կատալիտիկ դեհիդրմամբ: Բացի այդ մոնոմերներից օգտագործում են ակրիլանիտրիլ, ֆտորոլեֆիններ, քլորոպրեն, սիլիցիում, որոնք օրգանական միացություններ են: Կաուչուկի սինթեզը գործարանային խոշոր չափերով առաջինը իրականացվել է ՍՍՀՄ-ում, 1932թ-ին: 1938թ-ին Գերմանիայում կազմակերպվել է բուտադիեն-ստրոլային կաուչուկների արտադրություն, 1942թ-ին՝ ԱՄՆ-ում սինթետիկ կաուչուկի խոշոր արտադրություն:
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կաուչուկներ կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ |