«Դեղաբույսեր»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ →Հայաստանի դեղաբույսերը: կետադրություն |
չNo edit summary |
||
| Տող 4. | Տող 4. | ||
Դեղաբույսերի բուժիչ հատկությունները պայմանավորված են նրանց օրգաններում առկա քիմիական տարբեր բաղադրության [[օրգանական նյութեր]]ով ([[ալկալոիդ]]ներ, [[գլիկոզիդ]]ներ, [[սապոնիններ]], [[եթերայուղեր]], [[ֆլավոնիդներ]], [[աղաղանյութեր]], [[վիտամին]]ներ և այլն), որոնք ֆիզիոլոգական ներգործություն են ունենում մարդկանց կամ կենդանիների օրգանիզմների վրա։ Բույսերում առաջացող կենսաբանական ակտիվ նյութերը կենդանի օրգանիզմի [[նութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] արդյունք են, ուստի ավելի բնական ձևով են մասնակցում մարդու օրգանիզմի կեևսաքիմիական և այլ կենսաբանական շարժերին։ Բույսերում պարունակվող որոշ նյութեր ազդում են [[սպիտակուցներ]]ի կենսասինթեզի վրա, պայմաններ ստեղծում իմունային մարմինների սինթեզի համար, բարձրացնում օրգանիզմի պաշտպանական ռեակցիաները, [[ֆերմենտներ]]ի ակտիվությունը և այլն։ |
Դեղաբույսերի բուժիչ հատկությունները պայմանավորված են նրանց օրգաններում առկա քիմիական տարբեր բաղադրության [[օրգանական նյութեր]]ով ([[ալկալոիդ]]ներ, [[գլիկոզիդ]]ներ, [[սապոնիններ]], [[եթերայուղեր]], [[ֆլավոնիդներ]], [[աղաղանյութեր]], [[վիտամին]]ներ և այլն), որոնք ֆիզիոլոգական ներգործություն են ունենում մարդկանց կամ կենդանիների օրգանիզմների վրա։ Բույսերում առաջացող կենսաբանական ակտիվ նյութերը կենդանի օրգանիզմի [[նութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] արդյունք են, ուստի ավելի բնական ձևով են մասնակցում մարդու օրգանիզմի կեևսաքիմիական և այլ կենսաբանական շարժերին։ Բույսերում պարունակվող որոշ նյութեր ազդում են [[սպիտակուցներ]]ի կենսասինթեզի վրա, պայմաններ ստեղծում իմունային մարմինների սինթեզի համար, բարձրացնում օրգանիզմի պաշտպանական ռեակցիաները, [[ֆերմենտներ]]ի ակտիվությունը և այլն։ |
||
==Հայաստանի դեղաբույսերը== |
==Հայաստանի դեղաբույսերը== |
||
[[Պատկեր:Մատենադարան |
[[Պատկեր:Մատենադարան դեղաբույսեր1.jpg|left|300px|մինի|Դեղաբույսերը նկարագրող հայերեն մագաղաթ: Պահվում է [[Մատենադարան]]ում:]] |
||
Դեղաբույսերի բուժիչ հատկությունների մասին հայ մատենագրության մեջ առաջին գրավոր վկայությունն է թողել [[Եզնիկ Կողբացի]]ն, իսկ որպես դեղամիջոցներ օգտագործել են [[Մխիթար Հերացի]]ն և [[Ամիրդովլաթ Ամասիացի]]ն։ |
Դեղաբույսերի բուժիչ հատկությունների մասին հայ մատենագրության մեջ առաջին գրավոր վկայությունն է թողել [[Եզնիկ Կողբացի]]ն, իսկ որպես դեղամիջոցներ օգտագործել են [[Մխիթար Հերացի]]ն և [[Ամիրդովլաթ Ամասիացի]]ն։ |
||
===Դեղաբույսերի տեսակները=== |
===Դեղաբույսերի տեսակները=== |
||
[[ՀՀ ֆլորա]]յում տարածված դեղաբույսերը կարելի է խմբավորել մարդու օրգանիզմի վրա ունեցած առավելագույն ներգործությամբ. [[սիրտանոթային համակարգի հիվանդություններ]]ի դեպքում գործածվող դեղաբույսերից են [[կուժկոտրուկ]]ը, [[ծխաբույս]]ը, [[եղեսպակ]]ը, [[մատնոցուկ]]ը, [[գազ (բույս)|գազը]], [[նյարդային համակարգի հիվանդություններ]]ի դեպքում՝ [[շիկատակ]]ը, [[սև բանգի]]ն, [[կատվախոտ]]ը, [[դաղձ]]ը և այլն։ Արյան բարձր ճնշումն իջեցնող միջոց են [[սխտոր]]ը, [[հովվամաղախ]]ը, [[մորենի]]ն, [[ընկուզենի]]ն և այլն։ Միզամուղ հատկություն ունեն [[կուժկոտրուկ]]ը, [[կռատուկ]]ը, [[ճարճատուկ]]ը, [[դաշտային ձիաձետ]]ը, [[գիհի]]ն, [[եգիպտացորեն]]ը և այլն։ Լեղամուղ են [[մասրենի]]ն, [[կանթեղախոտ]]ը, [[անթառամ]]ը, [[գաղձ]]ը և այլն։ [[Ստամոքսի հիվանդություններ]]ի դեպքում օգտագործում են [[տուղտ]]ը, [[նշենի]]ն, [[հորթալեզու]]ն, [[ոսկեհազարուկ]]ը, [[հոն]]ը, [[մատուտակ]]ը, [[եզան լեզու]]ն, [[խատուտիկ]]ը, [[շնչառական ուղիների հիվանդություններ]]ի դեպքում՝ [[տուղտ]]ը, [[խուլեղինջ]]ը, [[դաղձ]]ը, [[ուրց]]ը, [[տատրակ]]ը և այլն։ Քրտնաբեր հատկություններ ունեն [[ազնվամորի]]ն, [[թանթրվենի]]ն, [[լորենի]]ն և այլն։ Ցավամոքիչ են [[ընձախոտ]]ը, [[շիկատակ]]ը, [[սև բանգի]]ն, [[կակաչ]]ը, [[արջընկույզ]]ը և այլն։ |
[[ՀՀ ֆլորա]]յում տարածված դեղաբույսերը կարելի է խմբավորել մարդու օրգանիզմի վրա ունեցած առավելագույն ներգործությամբ. [[սիրտանոթային համակարգի հիվանդություններ]]ի դեպքում գործածվող դեղաբույսերից են [[կուժկոտրուկ]]ը, [[ծխաբույս]]ը, [[եղեսպակ]]ը, [[մատնոցուկ]]ը, [[գազ (բույս)|գազը]], [[նյարդային համակարգի հիվանդություններ]]ի դեպքում՝ [[շիկատակ]]ը, [[սև բանգի]]ն, [[կատվախոտ]]ը, [[դաղձ]]ը և այլն։ Արյան բարձր ճնշումն իջեցնող միջոց են [[սխտոր]]ը, [[հովվամաղախ]]ը, [[մորենի]]ն, [[ընկուզենի]]ն և այլն։ Միզամուղ հատկություն ունեն [[կուժկոտրուկ]]ը, [[կռատուկ]]ը, [[ճարճատուկ]]ը, [[դաշտային ձիաձետ]]ը, [[գիհի]]ն, [[եգիպտացորեն]]ը և այլն։ Լեղամուղ են [[մասրենի]]ն, [[կանթեղախոտ]]ը, [[անթառամ]]ը, [[գաղձ]]ը և այլն։ [[Ստամոքսի հիվանդություններ]]ի դեպքում օգտագործում են [[տուղտ]]ը, [[նշենի]]ն, [[հորթալեզու]]ն, [[ոսկեհազարուկ]]ը, [[հոն]]ը, [[մատուտակ]]ը, [[եզան լեզու]]ն, [[խատուտիկ]]ը, [[շնչառական ուղիների հիվանդություններ]]ի դեպքում՝ [[տուղտ]]ը, [[խուլեղինջ]]ը, [[դաղձ]]ը, [[ուրց]]ը, [[տատրակ]]ը և այլն։ Քրտնաբեր հատկություններ ունեն [[ազնվամորի]]ն, [[թանթրվենի]]ն, [[լորենի]]ն և այլն։ Ցավամոքիչ են [[ընձախոտ]]ը, [[շիկատակ]]ը, [[սև բանգի]]ն, [[կակաչ]]ը, [[արջընկույզ]]ը և այլն։ |
||
12:54, 22 հունվարի 2014-ի տարբերակ
Դեղաբույսեր (լատին․՝ Plantae medicinalis), մարդկանց և կենդանիների տարբեր հիվանդությունների բուժման ու կանխարգելման համար օգտագործվող բույսերի խումբ։ Համաշխարհային բուսական աշխարհի մոտ 21000 տեսակ օգտագործվում է բուժիչ նպատակներով։ Հայաստանում բուժիչ հատկություններով օժտված է մոտ 1500 տեսակ (օգտագործվող դեղապատրաստուկների մոտ 40 %-ն ունի բուսական ծագում)։
Դեղաբույսերի բուժիչ հատկությունները
Դեղաբույսերի բուժիչ հատկությունները պայմանավորված են նրանց օրգաններում առկա քիմիական տարբեր բաղադրության օրգանական նյութերով (ալկալոիդներ, գլիկոզիդներ, սապոնիններ, եթերայուղեր, ֆլավոնիդներ, աղաղանյութեր, վիտամիններ և այլն), որոնք ֆիզիոլոգական ներգործություն են ունենում մարդկանց կամ կենդանիների օրգանիզմների վրա։ Բույսերում առաջացող կենսաբանական ակտիվ նյութերը կենդանի օրգանիզմի նյութափոխանակության արդյունք են, ուստի ավելի բնական ձևով են մասնակցում մարդու օրգանիզմի կեևսաքիմիական և այլ կենսաբանական շարժերին։ Բույսերում պարունակվող որոշ նյութեր ազդում են սպիտակուցների կենսասինթեզի վրա, պայմաններ ստեղծում իմունային մարմինների սինթեզի համար, բարձրացնում օրգանիզմի պաշտպանական ռեակցիաները, ֆերմենտների ակտիվությունը և այլն։
Հայաստանի դեղաբույսերը
Դեղաբույսերի բուժիչ հատկությունների մասին հայ մատենագրության մեջ առաջին գրավոր վկայությունն է թողել Եզնիկ Կողբացին, իսկ որպես դեղամիջոցներ օգտագործել են Մխիթար Հերացին և Ամիրդովլաթ Ամասիացին։
Դեղաբույսերի տեսակները
ՀՀ ֆլորայում տարածված դեղաբույսերը կարելի է խմբավորել մարդու օրգանիզմի վրա ունեցած առավելագույն ներգործությամբ. սիրտանոթային համակարգի հիվանդությունների դեպքում գործածվող դեղաբույսերից են կուժկոտրուկը, ծխաբույսը, եղեսպակը, մատնոցուկը, գազը, նյարդային համակարգի հիվանդությունների դեպքում՝ շիկատակը, սև բանգին, կատվախոտը, դաղձը և այլն։ Արյան բարձր ճնշումն իջեցնող միջոց են սխտորը, հովվամաղախը, մորենին, ընկուզենին և այլն։ Միզամուղ հատկություն ունեն կուժկոտրուկը, կռատուկը, ճարճատուկը, դաշտային ձիաձետը, գիհին, եգիպտացորենը և այլն։ Լեղամուղ են մասրենին, կանթեղախոտը, անթառամը, գաղձը և այլն։ Ստամոքսի հիվանդությունների դեպքում օգտագործում են տուղտը, նշենին, հորթալեզուն, ոսկեհազարուկը, հոնը, մատուտակը, եզան լեզուն, խատուտիկը, շնչառական ուղիների հիվանդությունների դեպքում՝ տուղտը, խուլեղինջը, դաղձը, ուրցը, տատրակը և այլն։ Քրտնաբեր հատկություններ ունեն ազնվամորին, թանթրվենին, լորենին և այլն։ Ցավամոքիչ են ընձախոտը, շիկատակը, սև բանգին, կակաչը, արջընկույզը և այլն։
Դեղաբույսերի կիրառությունը
Հավաքած դեղաբույսեր դեղաբույսերը սովորաբար չորացնում են հատուկ չորանոցներում կամ ստվերում (բացառությամբ մի քանիսի, որոնց թարմ հումքից ստանում են եթերայուղեր և հյութեր)։ Չորացած դեղաբույսերը օգտագործում են թուրմեր, եփուկներ պատրաստելու համար, քիմիադեղագործական արդյունաբերության մեջ (հիմնականում մաքուր ներգործող նյութեր ստանալու համար)։
Դեղաբույսերից ստացված և քիմիաբուժական պատրաստուկներին ներկայացվող պահանջները (արդյունավետություն, անվտանգություն և այլն) նույնն են։ Չի կարելի միմյանց հակադրել դեղաբույսերը և սինթետիկ դեղամիջոցները կամ բնական հումքից ստացված միացությունները։ Հմուտ օգտագործման դեպքում բոլոր դեղամիջոցները լրացնում են միմյանց։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Thymus Vulgaris. PDR for Herbal Medicine. Mon%-tvale, NJ: Medical Economics Company. p. 1184.
- ↑ Pierce, Andrea. 1999. American Pharmaceutical Association Practical Guide to Natural Medicines. New York: Stonesong Press. P. 338-340.
- ↑ Grieve, Maud (1931). «Thyme». A Modern Herbal. -- Hypertext version of the 1931 edition
- ↑ Ramsewak, Russel S.; Nair, Muraleedharan G.; Stommel, Manfred; Selanders, Louise (April 2003). «In vitro antagonistic activity of monoterpenes and their mixtures against 'toe nail fungus' pathogens». Phytotherapy Research. 17 (4): 376–379. doi:10.1002/ptr.1164. PMID 12722144.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|