«Տարտու»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
| Տող 76. | Տող 76. | ||
[[Հյուսիսային Խաչակրաց արշավանքներ]]ի ընթացքում 13-րդ դարի սկզբում ''Տարբատու'' (կամ ''Տարբատա'', Տարտու) ամրոցը մի քանի անգամ խաչակիրներ [[Լիվոնյան ասպետներ]]ի կողմից գրավվել են և էստոնացիների կողմից հետ են վերադարձվել: |
[[Հյուսիսային Խաչակրաց արշավանքներ]]ի ընթացքում 13-րդ դարի սկզբում ''Տարբատու'' (կամ ''Տարբատա'', Տարտու) ամրոցը մի քանի անգամ խաչակիրներ [[Լիվոնյան ասպետներ]]ի կողմից գրավվել են և էստոնացիների կողմից հետ են վերադարձվել: |
||
1224 թ Վյաչկո իշխանի կողմից լրացուցիչ զորքեր ամրոց մտցնելուց հետո, այն դարձավ գերմանական խաչակիրների կողմից Տարտուի վերջին պաշարումն ու հաղթանակը: Հետագայում Տարտուն հայտնի որպես Դորպատ (Տարբատում) դարձավ զգալի նշանակություն ունեցող առևտրային կենտրոն հետագա [[միջին դարեր]]ի ընթացքում և կիսաանկախ [[Դորպատի եպիսկոպուսություն |Դորպատի եպիսկոպուսության]] մայրաքաղաք: |
1224 թ Վյաչկո իշխանի կողմից լրացուցիչ զորքեր ամրոց մտցնելուց հետո, այն դարձավ գերմանական խաչակիրների կողմից Տարտուի վերջին պաշարումն ու հաղթանակը: Հետագայում Տարտուն հայտնի որպես Դորպատ (Տարբատում) դարձավ զգալի նշանակություն ունեցող առևտրային կենտրոն հետագա [[միջին դարեր]]ի ընթացքում և կիսաանկախ [[Դորպատի եպիսկոպուսություն |Դորպատի եպիսկոպուսության]] մայրաքաղաք: |
||
1262 թ [[Ալեքսանդր Նևսկի|Ալեքսանդր Նևսկու]] որդի [[Դմիտրի Պերասլավցի]]ն հարձակվեց Դորպատի վրա, գրավեց և ոչնչացրեց քաղաքը: Նրա զորքը չկարողացավ գրավել Թում բլրի վրա գտնվող եպիսկոպոսի ամրոցը: Այս իրադարձությունը տեղ է գտել գերմանական և հին արևելասլավոնական գրառումներում, որոնք նաև վկայում են եպիսկոպոսի ամրոցի մոտ գերմանական առևտրականների և արհեստավորների բնակություն հաստատելու մասին: |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
Պատկեր:Rüütli-tn.JPG|Րյույուտլի փողոցը Տարտուի պատմական կենտրոնում |
Պատկեր:Rüütli-tn.JPG|Րյույուտլի փողոցը Տարտուի պատմական կենտրոնում |
||
09:50, 8 Դեկտեմբերի 2013-ի տարբերակ
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Տարտու | |||||
| էստ․՝ Tartu | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Էստոնիա | ||||
| Քաղաքապետ | Ուրմաս Կրուուսե | ||||
| Հիմնադրված է | մինչ 1262թ թ. | ||||
| Այլ անվանումներ | Դորպատ | ||||
| Մակերես | 38.8 կմ² | ||||
| Կլիմայի տեսակ | բարեխառն, խոնավ | ||||
| Պաշտոնական լեզու | Էստոներեն | ||||
| Բնակչություն | 103.284 մարդ (2010) | ||||
| Խտություն | 2538 մարդ/կմ² | ||||
| Ազգային կազմ | Էստոնացիներ | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+2, ամառը UTC+3 | ||||
| Փոստային դասիչ | 50050–51111 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | T | ||||
| Պաշտոնական կայք | tartu.ee/?lang_id=2 | ||||
| |||||
Տարտուն (էստոներեն՝ Tartu) Էստոնիայի երկրորդ մեծ քաղաքն է։ Ի տարբերություն Էստոնիայի քաղաքական և ֆինանսական մայրաքաղաք՝ Տալլինի, Տարտուն հաճախ դիտարկվում է որպես գիտական և մշակութային կենտրոն հատկապես այն պատճառով, որ այն Էստոնիայի ամենահին և ամենահայտնի համալսարանի տունն է։ Տարտուում է գտնվում նաև Էստոնիայի Գերագույն Դատարանը և Կրթության և Գիտության նախարարությունը: Տեղակայված լինելով Տալլինից 186 կմ հարավ արևելք, Տարտուն Էստոնիայի կենտրոնում է և գտնվում է մայր գետի՝ Էմայոգի վրա, որը կապում է Էստոնիայի երկու ամենամեծ լճերը: Քաղաքը սպասարկում է Տարտուի օդակայանը:
Հին Էստոնիայի Տարբատու ամրոցը [1] հիմնադրվել է հինգերորդ դարում: [2] Քաղաքի պատմական անուններն են գերմանական Դորպատ Dorpat (13-րդ դարից) և ռուսական Յուրյև (Юрьев, 1030) Դերպտ (Дерпт).
Պատմական անուններ
Տարտուն իր պատմության ընթացքում լինելով տարբեր տիրակալների հսկողության ներքո, մի քանի անուններ է ստացել տարբեր լեզուներով: Նրանց մեծ մասը առաջացել են ավելի վաղ հիշատակվող էստոներեն Տարբատու անվանումից: Գերմաներեն, շվեդերեն և լեհերեն քաղաքը հայտնի էր և երբեմն նաև ներկայում որպես Dorpat , որպես Տարբատուի տարատեսակ: Ռուսերեն, հայտնի էր որպես Յուրյեվ (Yuryev) Յարոսլավ Իմաստունի անունով և Դերպտ (Derpt), a variant of Դորպատի տարբերակ (1918 թվականից ի վեր օգտագործվում է էստոներեն Տարտու անվանումը). Զուգահեռաբար քաղաը լատվիերենով կոչվում էր Տերբատա , իսկ ֆիններեն Տարտտո։
Ծագում
Հնագիտական տվյալները վկայում են, որ առաջին մշտական բնակավայրը ժամանակակից Տարտուի տարածքում հիմնադրվել է դեռեւս 5 - րդ դարում։[3][4] Դեռևս 7 - րդ դարում Թումի բլրի արևելյան լանջին տեղաբնակները կառուցել են փայտե ամրություններ ( Toomemägi):
Առաջին գրավոր հիշատակումը տարածաշրջանի վերաբերյալ կատարվել են 1030 թ Կիևյան Ռուսիայի գրագիրների կողմից: Կիևի իշխան Յարոսլավ Իմաստունը այդ տարի գրոհեց Տարտուի վրա, [փա՞ստ], կառուցեց իր ամրոցը և այն անվանեց Յուրյեվ (բառացիորեն "Յուրիի" – Յուրիի (Գևորգի ռուսականացված ձևը) Յարոսլավի քրիստոնեական անունը): Կիևյան տիրակալները հարկեր էին հավաքում հին Էստոնիայի Ուգանդա կոմսության շրջակայքից, հավանաբար մինչև 1061 թ., երբ գրառումների համաձայն, Յուրյեվը հրկիզվեց մեկ այլ Չուդ ցեղի կողմից: Կիևյան Ռուսիան կրկին վերահսկում էր Տարտուն 1133-ից ենթադրաբար մինչև 1176/1177.[5] 12-րդ դարում Տարտուն Չուդ տարածքի ամենահայտնի սլավոնական բնակավայրն էր: [6]
Միջնադարյան եպիսկոպոսության
Հյուսիսային Խաչակրաց արշավանքների ընթացքում 13-րդ դարի սկզբում Տարբատու (կամ Տարբատա, Տարտու) ամրոցը մի քանի անգամ խաչակիրներ Լիվոնյան ասպետների կողմից գրավվել են և էստոնացիների կողմից հետ են վերադարձվել: 1224 թ Վյաչկո իշխանի կողմից լրացուցիչ զորքեր ամրոց մտցնելուց հետո, այն դարձավ գերմանական խաչակիրների կողմից Տարտուի վերջին պաշարումն ու հաղթանակը: Հետագայում Տարտուն հայտնի որպես Դորպատ (Տարբատում) դարձավ զգալի նշանակություն ունեցող առևտրային կենտրոն հետագա միջին դարերի ընթացքում և կիսաանկախ Դորպատի եպիսկոպուսության մայրաքաղաք: 1262 թ Ալեքսանդր Նևսկու որդի Դմիտրի Պերասլավցին հարձակվեց Դորպատի վրա, գրավեց և ոչնչացրեց քաղաքը: Նրա զորքը չկարողացավ գրավել Թում բլրի վրա գտնվող եպիսկոպոսի ամրոցը: Այս իրադարձությունը տեղ է գտել գերմանական և հին արևելասլավոնական գրառումներում, որոնք նաև վկայում են եպիսկոպոսի ամրոցի մոտ գերմանական առևտրականների և արհեստավորների բնակություն հաստատելու մասին:
-
Րյույուտլի փողոցը Տարտուի պատմական կենտրոնում -
-
-
Ծանոթագրություններ
- ↑ (pseudomythology - Taaralinn )In the fifth century Estonians built the first fortress at Tarbatu – from which both
the modern Estonian name of Tartu and the Germanic name of Dorpat derive: Batten, Alan Henry (1988). Resolute and Undertaking Characters. Springer. ISBN 978-90-277-2652-0.
{{cite book}}: Cite has empty unknown parameter:|coauthors=(օգնություն) - ↑ Ludvíková, Vlasta (1976). The Soviet Union: A Guide and Information Handbook. Collet.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (օգնություն) - ↑ «Tartu». Encyclopædia Britannica. Վերցված է 2013-01-26-ին.
- ↑ Mäesalu, Ain (2001-10-12). «Vene kroonikate Jurjev oli tõenäoliselt siiski Tartu» (Estonian). Sirp. Վերցված է 2013-01-26-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Freymuth, Otto (1927). «Tartu orduajal» (Estonian). Վերցված է 2013-01-26-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Юрьев уездный город Лифляндской губернии» (Russian). Dic.academic.ru. 1957-03-14. Վերցված է 2009-05-06-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)