«Մանավազյաններ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

04:44, 1 Դեկտեմբերի 2013-ի տարբերակ

Մանավազյաններ, Մանաւազեաններ նախարարական տոհմ Արշակունեաց (Արշակունյաց) Հայաստանում։ Մանաւազեանների ժառանգական կալուածքն էր Հարք գաւառը՝ Մանաւազակերտ կենտրոնով։ Ըստ ավանդության, Մանաւազեանները կոչուել են Հայկ Նահապետի որդի՝ Մանաւազ, Մանավազ կամ Մենուաս նախնու անունով։ 330-ական թուականներին Մանաւազեաններն անհաշտ կռիվներ են մղել իրենց ազգակից իշխանական տոհմերի՝ Բզնունիների ու Որդունիների դեմ։ Չկարողանալով հաշտեցնել կռվող կողմերին՝ Տրդատ Գ Մեծի որդու՝ Խոսրով Գ Կոտակ թագաւորի (330-ՅՅՑթթ.) հրամանով սպարապետ Վաչէ Մամիկոնեանը ոչնչացրել է նրանց և բռնագրավել տիրույթները։ Հարք գաւառը տրվել է Աղբիանոսեանների կամ Աղբիանոսյանների եպիսկոպոսական տոհմին։

Պատմաբան Մնացական Ռաֆիկի Խաչատրեանը կողմնակից է այն տեսակէտին, որ Արշակունեաց արքայատոհմը տուեալ իրադրութիւնում հենց ինքն էր միջնախարարական բախումների հրահրողը։ Բանն այն է, որ Հայոց արքունիքը որոշել էր իր վերահսկողութիւնը սահմանել Հայոց Ոստանից դէպի Մեծ Հայքի սահմանները գնացող մայրուղիներիների նկատմամբ, այդպիսով քաղաքական, ռազմական, տնտեսական տեսակէտներից ամրապնդելով թագաւորական կենտրոնաձիգ իշխանութիւնը և, ընդ որում թերևս նաև ապահովելով ճանապարհներից ստացուող որոշակի լրացուցիչ եկամուտ։ Բնական է, որ այդ ծրագրում յատուկ դեր ունէր "Արքայական մայրուղին", որը Արտաշատից ձգւում էր դէպի Տիգրանակերտ։ Այս ծրագիրն իրականացնելիս Արշակունեաց գահակալին յաջողուեց իրար դեմ հանել մայրուղիների վրայ գտնուող նախարարությունները, եթէ անգամ նրանք միմեանց սահմանակից չէին, մասնաւորապէս՝ Մանաւազեաններին, Բզնունիներին ու Որդունիներին։ Աշխարհագրական այսպիսի իրադրութիւնը հակամարտող երէք նախարարական տոհմերին հարկադրում էր միմեանց դեմ պայքարել Արշակունիների տիրոյթների վրայով, ինչն էլ Հայոց արքայի համար առիթ դարձաւ՝բնաջնջելու հակամարտող տոհմերից Մանաւազեաններին ու Որդունիներին։ Արդիւնքում արքունիքին յաջողուեց.

1. միմեանց ձեռքերով ոչնչացնել տալ Մեծ Հայքում կարևոր ռազմավարական դիրք զբաղեցնող հին՝ "հայկազեան" նախարարական տոհմերից երկուսը, որոնց յետագայ գոյութիւնն անցանկալի էր եկուոր՝ պարթևազն Արշակունիների արքայական գահատոհմի համար,

2. յարքունիս գրաւել կարևոր նշանակութիւն ունեցող այն գաւառները, որոնք պատկանում էին վերոյիշեալ տոհմերին. ընդ որում դրանցից Հարք գաւառը տրուել է արքունիքին լիովին հնազանդ եպիսկոպոսական (նախկինում՝ քրմական) նշանաւոր տոհմին՝ Աղբիանոսեաններին։

Այսպիսով ներքին քաղաքականութիւնն իրականցնելիս Տրդատ Գ-ին որդի Խոսրով Բ-ն իրեն դրսևորեց որպէս ուժեղ կամքով օժտուած գահակալ։ Նա իր վճռականութեամբ ու դաժանութեամբ որոշակիօրէն անգամ գերազանցեց նախորդ Արշակունի արքաներին։ Արքայական կենտրոնաձիգ իշխանութեան ամրապնդման և հզօրացման Արշակունի արքաների վարած այս քաղաքականութեանն էլ հենց զոհ գնաց Մանաւազեանների հինաւուրց տոհմը։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-'''Մանավազյաններ''', '''Մանաւազեաններ''' նախարարական տոհմ [[Արշակունի|Արշակունեաց]] ([[Արշակունի|Արշակունյաց]]) Հայաստանում։ [[Մանաւազեաններ]]ի ժառանգական կալուածքն էր [[Հարք]] [[գաւառ]]ը՝ Մանաւազակերտ կենտրոնով։ Ըստ ավանդության, [[Մանաւազեան]]ները կոչուել են [[Հայկ Նահապետ]]ի որդի` [[Մանաւազ]], [[Մանավազ]] կամ [[Մենուաս]] նախնու անունով։ 330-ական թուականներին [[Մանաւազեան]]ներն անհաշտ կռիվներ են մղել իրենց ազգակից իշխանական տոհմերի՝ [[Բզնունիներ]]ի ու [[Որդունիներ]]ի դեմ։ Չկարողանալով հաշտեցնել կռվող կողմերին՝ [[Տրդատ Գ Մեծ]]ի որդու` [[Խոսրով Գ]] [[Կոտակ]] [[թագաւոր]]ի (330-ՅՅՑթթ.) հրամանով [[սպարապետ]] [[Վաչէ Մամիկոնեան]]ը ոչնչացրել է նրանց և բռնագրավել տիրույթները։ [[Հարք]] գաւառը տրվել է [[Աղբիանոսեաններ]]ի կամ [[Աղբիանոսյաններ]]ի եպիսկոպոսական տոհմին։
+'''Մանավազյաններ''', '''Մանաւազեաններ''' նախարարական տոհմ [[Արշակունի|Արշակունեաց]] ([[Արշակունի|Արշակունյաց]]) Հայաստանում։ [[Մանաւազեաններ]]ի ժառանգական կալուածքն էր [[Հարք]] [[գաւառ]]ը՝ Մանաւազակերտ կենտրոնով։ Ըստ ավանդության, [[Մանաւազեան]]ները կոչուել են [[Հայկ Նահապետ]]ի որդի՝ [[Մանաւազ]], [[Մանավազ]] կամ [[Մենուաս]] նախնու անունով։ 330-ական թուականներին [[Մանաւազեան]]ներն անհաշտ կռիվներ են մղել իրենց ազգակից իշխանական տոհմերի՝ [[Բզնունիներ]]ի ու [[Որդունիներ]]ի դեմ։ Չկարողանալով հաշտեցնել կռվող կողմերին՝ [[Տրդատ Գ Մեծ]]ի որդու՝ [[Խոսրով Գ]] [[Կոտակ]] [[թագաւոր]]ի (330-ՅՅՑթթ.) հրամանով [[սպարապետ]] [[Վաչէ Մամիկոնեան]]ը ոչնչացրել է նրանց և բռնագրավել տիրույթները։ [[Հարք]] գաւառը տրվել է [[Աղբիանոսեաններ]]ի կամ [[Աղբիանոսյաններ]]ի եպիսկոպոսական տոհմին։
-[[Պատմաբան]] [[Մնացական Ռաֆիկի Խաչատրեան]]ը կողմնակից է այն տեսակէտին, որ [[Արշակունեաց]] [[արքայատոհմ]]ը տուեալ իրադրութիւնում հենց ինքն էր միջնախարարական բախումների հրահրողը։ Բանն այն է, որ Հայոց արքունիքը որոշել էր իր վերահսկողութիւնը սահմանել Հայոց [[Ոստան]]ից դէպի [[Մեծ Հայք]]ի սահմանները գնացող մայրուղիներիների նկատմամբ, այդպիսով քաղաքական, ռազմական, տնտեսական տեսակէտներից ամրապնդելով [[թագաւորական կենտրոնաձիգ իշխանութիւն]]ը և, ընդ որում թերևս նաև ապահովելով ճանապարհներից ստացուող որոշակի լրացուցիչ եկամուտ։ Բնական է, որ այդ ծրագրում յատուկ դեր ունէր "Արքայական մայրուղին", որը [[Արտաշատ]]ից ձգւում էր դէպի [[Տիգրանակերտ]]։ Այս ծրագիրն իրականացնելիս Արշակունեաց գահակալին յաջողուեց իրար դեմ հանել մայրուղիների վրայ գտնուող նախարարությունները, եթէ անգամ նրանք միմեանց սահմանակից չէին, մասնաւորապէս` [[Մանաւազեան]]ներին, [[Բզնունի]]ներին ու [[Որդունի]]ներին։ Աշխարհագրական այսպիսի իրադրութիւնը հակամարտող երէք նախարարական տոհմերին հարկադրում էր միմեանց դեմ պայքարել [[Արշակունի]]ների տիրոյթների վրայով, ինչն էլ Հայոց արքայի համար առիթ դարձաւ՝բնաջնջելու հակամարտող տոհմերից [[Մանաւազեան]]ներին ու [[Որդունի]]ներին։ Արդիւնքում արքունիքին յաջողուեց.
+[[Պատմաբան]] [[Մնացական Ռաֆիկի Խաչատրեան]]ը կողմնակից է այն տեսակէտին, որ [[Արշակունեաց]] [[արքայատոհմ]]ը տուեալ իրադրութիւնում հենց ինքն էր միջնախարարական բախումների հրահրողը։ Բանն այն է, որ Հայոց արքունիքը որոշել էր իր վերահսկողութիւնը սահմանել Հայոց [[Ոստան]]ից դէպի [[Մեծ Հայք]]ի սահմանները գնացող մայրուղիներիների նկատմամբ, այդպիսով քաղաքական, ռազմական, տնտեսական տեսակէտներից ամրապնդելով [[թագաւորական կենտրոնաձիգ իշխանութիւն]]ը և, ընդ որում թերևս նաև ապահովելով ճանապարհներից ստացուող որոշակի լրացուցիչ եկամուտ։ Բնական է, որ այդ ծրագրում յատուկ դեր ունէր "Արքայական մայրուղին", որը [[Արտաշատ]]ից ձգւում էր դէպի [[Տիգրանակերտ]]։ Այս ծրագիրն իրականացնելիս Արշակունեաց գահակալին յաջողուեց իրար դեմ հանել մայրուղիների վրայ գտնուող նախարարությունները, եթէ անգամ նրանք միմեանց սահմանակից չէին, մասնաւորապէս՝ [[Մանաւազեան]]ներին, [[Բզնունի]]ներին ու [[Որդունի]]ներին։ Աշխարհագրական այսպիսի իրադրութիւնը հակամարտող երէք նախարարական տոհմերին հարկադրում էր միմեանց դեմ պայքարել [[Արշակունի]]ների տիրոյթների վրայով, ինչն էլ Հայոց արքայի համար առիթ դարձաւ՝բնաջնջելու հակամարտող տոհմերից [[Մանաւազեան]]ներին ու [[Որդունի]]ներին։ Արդիւնքում արքունիքին յաջողուեց.
-. միմեանց ձեռքերով ոչնչացնել տալ [[Մեծ Հայք]]ում կարևոր ռազմավարական դիրք զբաղեցնող հին` "հայկազեան" նախարարական տոհմերից երկուսը, որոնց յետագայ գոյութիւնն անցանկալի էր եկուոր` պարթևազն [[Արշակունիներ]]ի [[արքայական]] [[գահատոհմ]]ի համար,
+. միմեանց ձեռքերով ոչնչացնել տալ [[Մեծ Հայք]]ում կարևոր ռազմավարական դիրք զբաղեցնող հին՝ "հայկազեան" նախարարական տոհմերից երկուսը, որոնց յետագայ գոյութիւնն անցանկալի էր եկուոր՝ պարթևազն [[Արշակունիներ]]ի [[արքայական]] [[գահատոհմ]]ի համար,
-. յարքունիս գրաւել կարևոր նշանակութիւն ունեցող այն գաւառները, որոնք պատկանում էին վերոյիշեալ տոհմերին. ընդ որում դրանցից Հարք գաւառը տրուել է արքունիքին լիովին հնազանդ եպիսկոպոսական (նախկինում` քրմական) նշանաւոր տոհմին` Աղբիանոսեաններին։
+. յարքունիս գրաւել կարևոր նշանակութիւն ունեցող այն գաւառները, որոնք պատկանում էին վերոյիշեալ տոհմերին. ընդ որում դրանցից Հարք գաւառը տրուել է արքունիքին լիովին հնազանդ եպիսկոպոսական (նախկինում՝ քրմական) նշանաւոր տոհմին՝ Աղբիանոսեաններին։
 Այսպիսով ներքին քաղաքականութիւնն իրականցնելիս Տրդատ Գ-ին որդի Խոսրով Բ-ն իրեն դրսևորեց որպէս ուժեղ կամքով օժտուած գահակալ։ Նա իր վճռականութեամբ ու դաժանութեամբ որոշակիօրէն անգամ գերազանցեց նախորդ Արշակունի արքաներին։ Արքայական կենտրոնաձիգ իշխանութեան ամրապնդման և հզօրացման Արշակունի արքաների վարած այս քաղաքականութեանն էլ հենց զոհ գնաց Մանաւազեանների հինաւուրց տոհմը։