«Մեծ կիսագնդեր»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 4. | Տող 4. | ||
'''Մեծ կիսագնդերը''' [[գլխուղեղ]]ի ամենամեծ բաժինն են:Բաղկացած են գալարապատ մակերեսով գորշ նյութից՝ կեղևից և նրա տակ գտնվող սպիտակ նյութից:Վերջինիս մեջ տեղադրված են գորշ նյութի կուտակումներ՝ հիմային կորիզներ (ենթակեղևային կենտրոններ): |
'''Մեծ կիսագնդերը''' [[գլխուղեղ]]ի ամենամեծ բաժինն են:Բաղկացած են գալարապատ մակերեսով գորշ նյութից՝ կեղևից և նրա տակ գտնվող սպիտակ նյութից:Վերջինիս մեջ տեղադրված են գորշ նյութի կուտակումներ՝ հիմային կորիզներ (ենթակեղևային կենտրոններ): |
||
Գլխուղեղի կեղևն ունի 3-4 մմ հաստություն,պարունակում է մոտ 14-18 միլիարդ նյարդային բջիջ ու առավել շատ ուղեկից բջիջներ:Կեղևի ընդհանուր մակերեսը մոտ 2200 սմ<sub>2</sub> է:Կիսագնդերի կեղևը ծալքավոր է,կան մեծ թվով գալարներ,ակոսներ,որոնք մեծացնում են նրա մակերեսը:Յուրաքանչյուր կիսագունդ հիմնականում կազմված է 4 բլթերից՝ ճակատային,գագաթային,ծոծրակային և քունքային: |
Գլխուղեղի կեղևն ունի 3-4 մմ հաստություն,պարունակում է մոտ 14-18 միլիարդ նյարդային բջիջ ու առավել շատ ուղեկից բջիջներ:Կեղևի ընդհանուր մակերեսը մոտ 2200 սմ<sub>2</sub> է:Կիսագնդերի կեղևը ծալքավոր է,կան մեծ թվով գալարներ,ակոսներ,որոնք մեծացնում են նրա մակերեսը:Յուրաքանչյուր կիսագունդ հիմնականում կազմված է 4 բլթերից՝ ճակատային,գագաթային,ծոծրակային և քունքային: |
||
== Մեծ կիսագնդերի նշանակությունը == |
== Մեծ կիսագնդերի նշանակությունը == |
||
18:27, 21 Սեպտեմբերի 2013-ի տարբերակ
Մեծ կիսագնդերը գլխուղեղի ամենամեծ բաժինն են:Բաղկացած են գալարապատ մակերեսով գորշ նյութից՝ կեղևից և նրա տակ գտնվող սպիտակ նյութից:Վերջինիս մեջ տեղադրված են գորշ նյութի կուտակումներ՝ հիմային կորիզներ (ենթակեղևային կենտրոններ):
Գլխուղեղի կեղևն ունի 3-4 մմ հաստություն,պարունակում է մոտ 14-18 միլիարդ նյարդային բջիջ ու առավել շատ ուղեկից բջիջներ:Կեղևի ընդհանուր մակերեսը մոտ 2200 սմ2 է:Կիսագնդերի կեղևը ծալքավոր է,կան մեծ թվով գալարներ,ակոսներ,որոնք մեծացնում են նրա մակերեսը:Յուրաքանչյուր կիսագունդ հիմնականում կազմված է 4 բլթերից՝ ճակատային,գագաթային,ծոծրակային և քունքային:
Մեծ կիսագնդերի նշանակությունը
Գլխուղեղի մեծ կիսագնդերը կարգավորում են օրգանների ու նրանց համակարգերի փոխհամաձայնեցված գործունեությունը,ապահովում օրգանիզմի ու արտաքին միջավայրի փոխհարաբերությունը,մարդու և բարձրակարգ կենդանիների վարքագիծը,նրանց անհատականությունը:Ռուս ֆիզիոլոգ Ի.Պ.Պավլովն այն անվանել է բարձրագույն նյարդային գործունեություն:Պավլովի ուսմունքը բարձրագույն նյարդային գործունեության մասին զարգացրել է Է.Հ.Հասրաթյանը:Ըստ նրա մեծ կիսագնդերի կեղևում ներկայացված են բոլոր ենթակեղևային բաժինները:Ուստի կեղևն իրականացնում է օրգանիզմի բազմատեսակ ֆունկցիաներն ընդհանրացնող գործունեություն:Մեծ կիսագնդերի կեղևում տարբերում են տեսողության,լսողության,խոսքի,հավասարակշռության,համի ու հոտի,մաշկային,մկանային զգայությունների կենտրոններ:
Մեծ կիսագնդերի բաժինները
Մաշկամկանային զգայության գոտին տեղավորված է գլխուղեղի կեղևի հետին կենտրոնական գալարում և ազդակներ է ստանում մարմնի հակառակ կեսից:Այս գոտու հիմնական մակերեսը զբաղեցնում են ձեռքերից,կոկորդից ու լեզվից հաղորդվող ազդակներն ընկալող նեյրոնները,որը պայմանավորված է վարքագծում տվյալ օրգանի նշանակությունը:Շարժողական գոտին զբաղեցնում է առջևի կենտրոնական գալարի շրջանը,որի մեծությունն ուղիղ համեմատական է ոչ թե մկանների զանգվածին,այլ շարժումների բարդությանը:Շարժողական գոտու գրգռումն ուղեկցվում է մարմնի հակառակ կեսի շարժումներով,իսկ մեծ մակերեսով նրա ախտահարումն առաջացնում է կաթված:
Տեսողական գոտին տեղադրված է ծոծրակային բլթում:Նրա նեյրոնների քանակը գերազանցում է այլ զգայական կենտրոնների նեյրոններին:Այս գոտու որոշ նեյրոնների վնասվելը հանգեցնում է կուրության,իսկ նեյրոնների մեկ այլ խմբի վնասվածքի դեպքում տեսողության պահպանում է,բայց անհետանում է տեսողական հիշողությունը:Լսողական գոտին տեղադրված է քունքային բլթում:Նրա երկկողմանի հեռացումն առաջացնում է խլություն:Հոտառական գոտին տեղադրված է քունքային բլթի ներսի մակերեսին:Համի զգայարանի ներկայացուցչությունը գտնվում է հետին կենտրոնական գալարի ստորին մասում,որտեղ ուրվագծվում է բերանի խոռոչի ու լեզվի զգայությունը:Մեծ կիսագնդերի ճակատային և գագաթային բլթերում գտնվող նեյրոններն իրականացնում են տրամաբանական,մտածողության,հիշողությունը,վարքի նպատակահարմար ռեակցիաներ:
Մարդու ուղեղում կան գոյացություններ,որոնք բացակայում են կենդանիների ուղեղում:Միաժամանակ որոշ բարձրագույն ֆունկցիաներ կատարվում են կիսագնդերի մեկի մասնակցությամբ:Ձախ կիսագնդի ճակատային բլթում գտնվում է խոսքի շարժողական կենտրոնը,որը կարգավորում է խոսքին մասնակցող մկանների համաձայնեցված գործունեությունը:Այս կենտրոնի քայքայումից առաջանում է համրություն:Քունքային բլթում տեղադրված է բառերի իմաստը հասկանալու կենտրոնը:Նրա վնասումից զարգանում է խոսքի լսողության խլություն:Գրելու կենտրոնը տեղադրված է ճակատային բլթի հետին մասում,իսկ կարդալու կենտրոնը՝ գագաթային բլթի անկյունային գալարում:Աջ կիսագունդը մասնակցում է պատկերավոր մտածողության գործընթացներում (դեմքերի ճանաչում,երաժշտական և գեղարվեստական գործունեություն):
Մեծ կիսագնդերի սպիտակ նյութի մեջ կան գորշ նյութի կուտակումներ՝ հիմային հանգույցներ,որոնք կոչվում են նաև ենթակեղևային կորիզներ:Նրանք մասնակցում են շարժումների կազմակերպմանն ու կարգավորմանը:Որոշ կորիզներ վնասվելուց առաջանում է սակավաշարժություն,գլխի ու վերջույթների մկանների դող,քայլելիս խանգարվում են փոխհամաձայնեցված շարժումները: