«Անապատ (աշխարագրություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

23:20, 29 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Անապատ

Անապատ- ծայրահեղ չորային, ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությամբ շրջան է, որտեղ գոլորշիացումը ջրի բաց մակերեսից 7-ից 30 անգամ գերազանցում է մթնոլորտային տեղումների քանակին։

Տարածման շրջաններ

Անապատների բնական զոնան ընկած է մայրցամաքների բարեխառն, մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիների ներքին շրջաններում։ Անապատները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում (Անտարկտիդայում տիրապետում է Սառցային (անտարկտիկական սառցային անապատներ) զոնան)։

Կլիմա

Անապատների զոնան բնութագրվում է չոր, ցամաքային կլիմայով, օրական և տարեկան ջերմաստիճանների մեծ տատանումներով։ Անապատներում գոլորշունակությունը մի քանի անգամ գերազանցում է տեղումների քանակին, խոնավության գործակիցը կազմում է 0,1 - 0,2:

Ամռանը շատ շոգ է։ Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը +28 +30°C է, իսկ առավելագույնը` +58,1°C (Սահարա)։ Ավազը տաքանում է մինչև +80°C: Ձմռանը ցուրտ է։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -5 -10°C է, երբեմն` -50°C (բարեխառն գոտում)։ Տարեկան տեղումները քիչ են, առավելագույնը` 100 - 200 մմ., իսկ որոշ անապատներում` 50 մմ.: Տեղումների մեծ մասը դիտվում է գարնանը։

Հողեր

Անապատային զոնային հատուկ են գորշ-անապատային հողերը, որոնք հումուսով շատ աղքատ են։ Ընդարձակ տարածքներ են կազմում ավազային ու քարքարոտ տարածքները։ Շատ են աղուտներն ու աղատաշտակները։

Անապատների բուսազուրկ տարածքներում քամին առաջացնում է բարխաններ, դյուներ (ավազաթմբեր)։

Բուսական աշխարհ

Զոնայում բուսականությունը շատ աղքատ է։ Բույսերը քսերոֆիլ են, ունեն երկար առանցքային արմատներ` հարմարված չոր ցամաքային կլիմային։ Ուղտափուշի վերգետնյա մասը 1 - 1,5 մ. է, իսկ առանցքային արմատը` 10 - 15 մ.: Բույսերից շատերը զուրկ են տերևներից։

Անապատներում տարածված է սաքսաուլը, ուղտափուշը, օշան, օշինդրը, անապատային ակացիան, կակտուսները, անապատային բոշխը, վելվիչին, էֆեմերները, էֆեմերոիդները։

Անապատով հոսող գետերի հուների երկարությամբ սովորաբար աճում է փարթամ բուսականություն (բարդի, ուռենի, բոշխ, կաղամախի, եղեգ և այլն)։ Այս շրջաններին անվանում են թուգայներ:

Կենդանական աշխարհ

Անապատային զոնայի կենդանական աշխարհը նույնպես աղքատ է։ Կենդանիները հարմարված են շոգ ու չոր կլիմայական պայմաններին։ Ուղտը մեկ շաբաթ կարող է առանց ջրի դիմանալ։ Որոշ սողուններ բոլորովին ջուր չեն խմում և բավարարվում են սննդի մեջ եղած ջրի քանակով։ Վայրի ավանակը` Կուլան ծարավը հագեցնելու համար ժամում անցնում է 60 կմ. տարածք։

Անապատներում շատ են սողունները (մողեսներ, օձեր), կրծողները (ավազամկներ, գետնասկյուռներ, ճագարամկներ), սարդերը, կարիճները: Երբեմն հանդիպում են այծքաղներ, ջայլամ, բորենի, անապատային աղվես, առյուծ (հազվադեպ), իսկ գետափնյա փարթամ բուսականության պայմաններում` վագրեր, վարազներ, եղեգնակատուներ:

Յուրացում

Քաղցրահամ ջրի առկայության դեպքում անապատները կարող են դառնալ մշակովի տարածքներ, որոնք կոչվում են օազիսներ: Այստեղ մշակում են բամբակ, բրինձ, խաղող, նուռ, թուզ, սեխ, ձմերուկ։ Ոռոգման և պարարտացման դեպքում օազիսներում տարեկան կարելի է ստանալ 2 - 3 բերք։

Խոշոր անապատներ

Անվանում	Տարածք, հազ. կմ²	Առավելագույն բարձրություն, մ.	Առավելագույն ջերմաստիճան, °С	Նվազագույն ջերմաստիճան, °С	Տեղումների տարեկան միջին քանակը, մմ.
Միջին Ասիա և Ղազախստան
Կարակում	350	100 - 500	+ 50	−35	70 - 100
Ուստյուրտ և Մանգիստաու	200	200 - 300	+ 42	−40	80 - 150
Կզլկում	300	50 - 300	+ 45	−32	70 - 180
Մերձարալական Կարակում	35	400	+ 42	−42	130 - 200
Բետպակ-Դալա	75	300 - 350	+ 43	−38	100 - 150
Մույունկում	40	100 - 660	+ 40	−45	170 - 300
Կենտրոնական Ասիա
Տակլա Մական	271	800 - 1500	+ 37	−27	50 - 75
Ալաշան	170	800 - 1200	+ 40	−22	70 - 150
Բեյշան	175	900 - 2000	+ 38	−24	40 - 80
Օրտոս	95	1100 - 1500	+ 42	−21	150 - 300
Ցայդամ	80	2600 - 3100	+ 30	−20	50 - 250
Գոբի	1050	900 - 1200	+ 45	−40	50 - 200
Իրանական բարձրավանդակ
Դաշտե-Կևիր	55	600 - 800	+ 45	−10	60 - 100
Դաշտե-Լուտ	80	200 - 800	+ 44	−15	50 - 100
Ռեգիստան	40	500 - 1500	+ 42	−19	50 - 100
Արաբական թերակղզի և Մերձավոր Արևելք
Ռուբ-էլ-Խալի	60	100 - 500	+ 47	−5	25 - 100
Մեծ Նեֆուդ	80	600 - 1000	+ 54	−6	50 - 100
Դեխնա	54	450	+ 45	−7	500 - 100
Սիրիական անապատ	101	500 - 800	+ 47	−11	100 - 150
Հյուսիսային Աֆրիկա
Սահարա	7000	200 - 500	+ 59	−5	25 - 200
Լիբիական անապատ	1934	100 - 500	+ 58	−4	25 - 100
Նուբիական անապատ	1240	350 - 1000	+53	−2	25
Հարավային Աֆրիկա
Նամիբ	150	200 - 1000	+ 40	−4	2 - 75
Կալահարի	600	900	+ 42	−9	100 - 500
Կարու	120	450 - 750	+ 44	−11	100 - 300
Հինդուստան թերակղզի
Թար	300	350 - 450	+ 48	−1	150 - 500
Թխալ	26	100 - 200	+ 49	−2	50 - 200
Հյուսիսային Ամերիկա
Մեծ Ավազան	1036	100 - 1200	+ 41	−14	100 - 300
Մոհավե	30	600 - 1000	+ 56,7	−6	45 - 100
Սոնորա	355	900 - 1000	+ 44	−4	50 - 250
Չիուաուա	100	900 - 1800	+ 42	−6	75 - 300
Հարավային Ամերիկա
Ատակամա	90	300 - 2500	+ 30	−15	10 - 50
Պատագոնիա	400	600 - 800	+ 40	−21	150 - 200
Ավստրալիա
Մեծ Ավազային անապատ	360	400 - 500	+ 44	+ 2	125 - 250
Գիբսոնի անապատ	240	300 - 500	+ 47	0	200 - 250
Մեծ Վիկտորիա անապատ	350	200 - 700	+ 50	−3	125 - 250
Սիմպսոնի անապատ	300	0 - 200	+ 48	−6	100 - 150

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Անապատներ կատեգորիայում։

Սա աշխարհագրության մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA

@@ Տող 42. / Տող 42. @@
 |colspan="6" |'''[[Միջին Ասիա]] և [[Ղազախստան]]'''
 |-
-| [[Կարակում]] || 350|| 100 — 500|| + 50 || −35|| 70 — 100
+| [[Կարակում]] || 350|| 100  -  500|| + 50 || −35|| 70  -  100
 |-
-| [[Ուստյուրտ]] և [[Մանգիստաու]] || 200 || 200 — 300 || + 42 || −40 || 80 — 150
+| [[Ուստյուրտ]] և [[Մանգիստաու]] || 200 || 200  -  300 || + 42 || −40 || 80  -  150
 |-
-| [[Կզլկում]] ||300 ||50 — 300 ||+ 45 || −32 ||70 — 180
+| [[Կզլկում]] ||300 ||50  -  300 ||+ 45 || −32 ||70  -  180
 |-
-| [[Մերձարալական Կարակում]] || 35 || 400 || + 42 || −42 || 130 — 200
+| [[Մերձարալական Կարակում]] || 35 || 400 || + 42 || −42 || 130  -  200
 |-
-|[[Բետպակ-Դալա]] || 75 || 300 — 350 || + 43 || −38 || 100 — 150
+|[[Բետպակ-Դալա]] || 75 || 300  -  350 || + 43 || −38 || 100  -  150
 |-
-|[[Մույունկում]] || 40 || 100 — 660 || + 40 || −45 || 170 — 300
+|[[Մույունկում]] || 40 || 100  -  660 || + 40 || −45 || 170  -  300
 |-
 |colspan="6" |'''[[Կենտրոնական Ասիա]]'''
 |-
-| [[Տակլա Մական]] || 271 || 800—1500 || + 37 || −27 || 50 — 75
+| [[Տակլա Մական]] || 271 || 800 - 1500 || + 37 || −27 || 50  -  75
 |-
-| [[Ալաշան]] || 170 || 800 — 1200 || + 40 || −22 || 70 — 150
+| [[Ալաշան]] || 170 || 800  -  1200 || + 40 || −22 || 70  -  150
 |-
-| [[Բեյշան]] || 175 || 900 — 2000 || + 38 || −24 || 40 — 80
+| [[Բեյշան]] || 175 || 900  -  2000 || + 38 || −24 || 40  -  80
 |-
-| [[Օրտոս]] || 95 || 1100 — 1500 || + 42 || −21 || 150—300
+| [[Օրտոս]] || 95 || 1100  -  1500 || + 42 || −21 || 150 - 300
 |-
-| [[Ցայդամ]] || 80 || 2600 — 3100 || + 30 || −20 || 50 — 250
+| [[Ցայդամ]] || 80 || 2600  -  3100 || + 30 || −20 || 50  -  250
 |-
-| [[Գոբի անապատ|Գոբի]] || 1050 || 900 — 1200 || + 45|| −40 || 50 — 200
+| [[Գոբի անապատ|Գոբի]] || 1050 || 900  -  1200 || + 45|| −40 || 50  -  200
 |-
 |colspan="6" |'''[[Իրանական բարձրավանդակ]]'''
 |-
-|[[Դաշտե-Կևիր]] || 55 || 600 — 800 || + 45 || −10 || 60 — 100
+|[[Դաշտե-Կևիր]] || 55 || 600  -  800 || + 45 || −10 || 60  -  100
 |-
-|[[Դաշտե-Լուտ]] || 80 || 200 — 800 || + 44 || −15 || 50 — 100
+|[[Դաշտե-Լուտ]] || 80 || 200  -  800 || + 44 || −15 || 50  -  100
 |-
-|[[Ռեգիստան]] || 40 || 500 — 1500 || + 42 || −19 || 50 — 100
+|[[Ռեգիստան]] || 40 || 500  -  1500 || + 42 || −19 || 50  -  100
 |-
 |colspan="6" |'''[[Արաբական թերակղզի]] և [[Մերձավոր Արևելք]]'''
 |-
-|[[Ռուբ-Էլ-Խալի|Ռուբ-էլ-Խալի]] || 60 || 100 — 500 || + 47 || −5 || 25 — 100
+|[[Ռուբ-Էլ-Խալի|Ռուբ-էլ-Խալի]] || 60 || 100  -  500 || + 47 || −5 || 25  -  100
 |-
-|[[Մեծ Նեֆուդ]] || 80 || 600 — 1000 || + 54 || −6 || 50 — 100
+|[[Մեծ Նեֆուդ]] || 80 || 600  -  1000 || + 54 || −6 || 50  -  100
 |-
-|[[Դեխնա]] || 54 || 450 || + 45 || −7 || 500 — 100
+|[[Դեխնա]] || 54 || 450 || + 45 || −7 || 500  -  100
 |-
-|[[Սիրիական անապատ]] || 101 || 500 — 800 || + 47 || −11 || 100 — 150
+|[[Սիրիական անապատ]] || 101 || 500  -  800 || + 47 || −11 || 100  -  150
 |-
 |colspan="6" |'''[[Հյուսիսային Աֆրիկա]]'''
 |-
-|[[Սահարա]] || 7000 || 200 — 500 || + 59 || −5 || 25 — 200
+|[[Սահարա]] || 7000 || 200  -  500 || + 59 || −5 || 25  -  200
 |-
-|[[Լիբիական անապատ]] || 1934 || 100 — 500 || + 58 || −4 || 25 — 100
+|[[Լիբիական անապատ]] || 1934 || 100  -  500 || + 58 || −4 || 25  -  100
 |-
-|[[Նուբիական անապատ]] || 1240 || 350 — 1000 || +53 || −2 || 25
+|[[Նուբիական անապատ]] || 1240 || 350  -  1000 || +53 || −2 || 25
 |-
 |colspan="6" |'''[[Հարավային Աֆրիկա]]'''
 |-
-| [[Նամիբ անապատ|Նամիբ]] || 150 || 200 — 1000 || + 40 || −4 || 2 — 75
+| [[Նամիբ անապատ|Նամիբ]] || 150 || 200  -  1000 || + 40 || −4 || 2  -  75
 |-
-|[[Կալահարի անապատ|Կալահարի]] || 600 || 900 || + 42 || −9 || 100 — 500
+|[[Կալահարի անապատ|Կալահարի]] || 600 || 900 || + 42 || −9 || 100  -  500
 |-
-|[[Կարու]] || 120 || 450 — 750 || + 44 || −11 || 100 — 300
+|[[Կարու]] || 120 || 450  -  750 || + 44 || −11 || 100  -  300
 |-
 |colspan="6" |'''[[Հինդուստան թերակղզի]]'''
 |-
-|[[Թար]] || 300 || 350 — 450 || + 48 || −1 || 150 — 500
+|[[Թար]] || 300 || 350  -  450 || + 48 || −1 || 150  -  500
 |-
-|[[Թխալ]] || 26 || 100 — 200 || + 49 || −2 || 50 — 200
+|[[Թխալ]] || 26 || 100  -  200 || + 49 || −2 || 50  -  200
 |-
 |colspan="6" |'''[[Հյուսիսային Ամերիկա]]'''
 |-
-|[[Մեծ Ավազան]] ||  1036 || 100 — 1200 || + 41 || −14 || 100 — 300
+|[[Մեծ Ավազան]] || 1036 || 100  -  1200 || + 41 || −14 || 100  -  300
 |-
-|[[Մոհավե]] || 30 || 600 — 1000 ||  + 56,7 || −6 || 45 — 100
+|[[Մոհավե]] || 30 || 600  -  1000 || + 56,7 || −6 || 45  -  100
 |-
-|[[Սոնորա]] || 355 || 900 — 1000 || + 44 ||  −4 || 50 — 250
+|[[Սոնորա]] || 355 || 900  -  1000 || + 44 || −4 || 50  -  250
 |-
-|[[Չիուաուա]] || 100 || 900 — 1800 || + 42 || −6 || 75 — 300
+|[[Չիուաուա]] || 100 || 900  -  1800 || + 42 || −6 || 75  -  300
 |-
 |colspan="6" |'''[[Հարավային Ամերիկա]]'''
 |-
-|[[Ատակամա անապատ|Ատակամա]] || 90 || 300 — 2500 || + 30 || −15 || 10 — 50
+|[[Ատակամա անապատ|Ատակամա]] || 90 || 300  -  2500 || + 30 || −15 || 10  -  50
 |-
-|[[Պատագոնիա]] || 400 || 600 — 800 || + 40 || −21 || 150 — 200
+|[[Պատագոնիա]] || 400 || 600  -  800 || + 40 || −21 || 150  -  200
 |-
 |colspan="6" |'''[[Ավստրալիա]]'''
 |-
-|[[Մեծ Ավազային անապատ]] ||  360 ||  400—500 || + 44 || + 2 || 125 — 250
+|[[Մեծ Ավազային անապատ]] || 360 || 400 - 500 || + 44 || + 2 || 125  -  250
 |-
-|[[Գիբսոնի անապատ]] || 240 || 300 — 500 || + 47 || 0 || 200 — 250
+|[[Գիբսոնի անապատ]] || 240 || 300  -  500 || + 47 || 0 || 200  -  250
 |-
-|[[Մեծ Վիկտորիա անապատ]] ||  350 || 200 — 700 || + 50 || −3 || 125 — 250
+|[[Մեծ Վիկտորիա անապատ]] || 350 || 200  -  700 || + 50 || −3 || 125  -  250
 |-
-|[[Սիմպսոնի անապատ]] || 300 || 0 — 200 || + 48 || −6 || 100 — 150
+|[[Սիմպսոնի անապատ]] || 300 || 0  -  200 || + 48 || −6 || 100  -  150
 |}