«Պրագմատիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

05:20, 17 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ

Պրագմատիզմը (հին հունարեն՝ πράγμα՝պրագմա – գործ, գործողություն) փիլիսոփայական ուղղություն է , որը որպես ճշմարտության չափանիշ համարում է պրակտիկան։ Այն համարվում է ամերիկյան փիլիսոփայության ամենագլխավոր ուղղությունը։ Հիմնադիրներն են Չարլզ Պիրսը, Վիլյամ Ջեյմսը և Ջոն Դյուին։ Պրագմատիզմի ձևավորման վրա իրենց ազդեցությունն են թողել պոզիտիվիզմի և կյանքի փիլիսոփայության մի շարք գաղափարներ:

Ճշմարտության պրագմատիստական ընկալումը

Ըստ պրագմատիստական փիլիսոփայության ներկայացուցիչների`կարևորը ոչ թե ճշմարտությունն է , այլ ամուր հավատն ու համոզմունքներն են։ Երբ մենք ինչ որ բանի նկատմամբ ունենում ենք ամուր , անքակտելի կարծիք, ապա մենք այլևս չենք հետաքրքրվում դա ճշմարիտ է արդյոք, թե ոչ։ Այսինքն , պրագմատիզմը պնդում է, որ ճշմարտությունը հատկանիշ է , որը ոչինչ չի ավելացնում տվյալ առարկան նկարագրելիս, քանի որ յուրաքանչյուրս ունենք սեփական համոզմունքներ տվյալ առարկայի նկատմամբ։ Այս առումով ճշմարտությունը ճանաչելու համար մեծ դեր ունի կասկածը։ Իսկ ինքը ճշմարտությունը կարող է լինել` ա) համոզմունք , որը բերում է համապատասխան վարքի, գործողությունների, որոնք օգտակար են մարդու գոյատևման համար, բ) մեծամասնության վերջնական համոզմունք` որպես երկար ուսումնասիրության օրինաչափ և անհրաժեշտ արդյունք։ «Համոզված եմ, հետևաբար` ճշմարիտ եմ»- ահա պրագմատիզմի վերաբերմունքը ճշմարտության վերաբերյալ։

Դեդուկցիա, ինդուկցիա և աբդուկցիա

Ցանկացած իմացություն ծնվում է փաստերից, որոնք ի հայտ են գալիս ուսումնասիրությունների, հետազոտությունների ժամանակ։ Իսկ դատողությունները, որոնք հետազոտությունը հասցնում են դրական արդյունքի, լինում են երեք տեսակի` դեդուկցիա, ինդուկցիա և աբդուկցիա։ Ըստ Պիրսի` կենտրոնական դերը այստեղ պատկանում է աբդուկցիային, սակայն այս դատողությունների միջև եղած սահմանները շատ դժվար է գծել։ Աբդուկցիան դեդուկցիայի և ինդուկցիայի լրացումն է։ Այն , որ Դեկարտը առավելությունը տալիս էր դեդուկցիային, իսկ Բեկոնը` ինդուկցիային, չի խանգարում, որպեսզի երկու կողմի ներկայացուցիչներն էլ ընդունեն, որ մարդկային իմացությունը կարող է ընթանալ կամ ընդհանուրից դեպի մասնավորը, կամ հակառակ` մասնավորից դեպի ընդհանուրը։ Հիպոթեզները պետք է ձևակերպվեն հարցական եղանակով և պետք է ստուգվեն փորձով : Դեդուկցիայի և ինդուկցիայի համար կենտրոնական հասկացությունը հիպոթեզն է։ Աբդուկցիայի մեթոդով ծնվում են հիպոթեզները։

Ինստրումենտալիզմ

Ջոն Դյուին իր պրագմատիստական հայացքներն արտահայտելիս, առաջ է քաշում պրագմատիզմի ավելի օրիգինալ տարբերակ, որը ստացել է «ինստրումենտալիզմ» անվանումը։ Ըստ Դյուիի` իմացությունը սկսվում է պրոբլեմատիկ իրավիճակներից, որոնց բախվում է մարդը իր կենսագործունեության ընթացքում։ Իսկ այդ իրավիճակների վերլուծությունը բերում է հիպոթեզների, որոնք կարող են լինել ինչպես ճիշտ, այնպես էլ սխալ։ Դրա համար էլ անհրաժեշտ է հետզոտել յուրաքանչյուր հիպոթեզ։ Բանականությունը գոյություն չունի մարդուց անկախ, այն ձևավորվում է մարդու գործունեության ընթացքում։ Այսինքն բանականությունը հենց մարդու գործունեության արդյունք է։ Այն որպես գործիք է ծառայում մարդու համար` ստեղծված պրոբլեմային իրավիճակներից դուրս գալու և շրջապատին հարմարվելու նպատակով։

Գրականություն

ИСТОРИЯ ФИЛОСОФИИ под ред. B.B. Васильева, A.A. Кротова, Д.В. Бугая, Москва, Академический Проект 2005
ՍԵՅՐԱՆ ԶԱՔԱՐՅԱՆ, ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ,ԵՐԵՎԱՆ 2005

Արտաքին հղումներ

iph.ras.ru կայքում

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-'''Պրագմատիզմը'''  ({{lang-grc|πράγμα}}՝պրագմա – գործ, գործողություն) [[Փիլիսոփայական ուղղություններ և դպրոցներ|փիլիսոփայական ուղղություն]] է , որը որպես [[ճշմարտություն|ճշմարտության]] չափանիշ համարում է [[պրակտիկա]]ն։  Այն համարվում է [[ամերիկյան փիլիսոփայություն|ամերիկյան փիլիսոփայության]] ամենագլխավոր ուղղությունը։  Հիմնադիրներն են [[Չարլզ Պիրս]]ը, [[Վիլյամ Ջեյմս]]ը և [[Ջոն Դյուի]]ն։  Պրագմատիզմի ձևավորման վրա իրենց ազդեցությունն են թողել [[պոզիտիվիզմ]]ի և [[կյանքի փիլիսոփայություն|կյանքի փիլիսոփայության]] մի շարք գաղափարներ:
+'''Պրագմատիզմը''' ({{lang-grc|πράγμα}}՝պրագմա – գործ, գործողություն) [[Փիլիսոփայական ուղղություններ և դպրոցներ|փիլիսոփայական ուղղություն]] է , որը որպես [[ճշմարտություն|ճշմարտության]] չափանիշ համարում է [[պրակտիկա]]ն։ Այն համարվում է [[ամերիկյան փիլիսոփայություն|ամերիկյան փիլիսոփայության]] ամենագլխավոր ուղղությունը։ Հիմնադիրներն են [[Չարլզ Պիրս]]ը, [[Վիլյամ Ջեյմս]]ը և [[Ջոն Դյուի]]ն։ Պրագմատիզմի ձևավորման վրա իրենց ազդեցությունն են թողել [[պոզիտիվիզմ]]ի և [[կյանքի փիլիսոփայություն|կյանքի փիլիսոփայության]] մի շարք գաղափարներ:
 ==Ճշմարտության պրագմատիստական ընկալումը==
-Ըստ պրագմատիստական փիլիսոփայության ներկայացուցիչների`կարևորը ոչ թե [[ճշմարտություն]]ն է , այլ  ամուր [[հավատ]]ն ու համոզմունքներն են։  Երբ մենք ինչ որ բանի նկատմամբ  ունենում ենք ամուր , անքակտելի կարծիք, ապա մենք այլևս չենք հետաքրքրվում դա ճշմարիտ է արդյոք, թե ոչ։  Այսինքն , պրագմատիզմը պնդում է, որ [[ճշմարտություն]]ը հատկանիշ է , որը ոչինչ չի ավելացնում տվյալ առարկան նկարագրելիս, քանի որ յուրաքանչյուրս ունենք սեփական համոզմունքներ տվյալ առարկայի նկատմամբ։  Այս առումով [[ճշմարտություն]]ը ճանաչելու համար մեծ դեր ունի կասկածը։   Իսկ ինքը ճշմարտությունը  կարող է լինել` ա) [[համոզմունք]] , որը բերում է համապատասխան վարքի, գործողությունների, որոնք օգտակար են մարդու գոյատևման համար, բ) մեծամասնության վերջնական համոզմունք` որպես երկար ուսումնասիրության  օրինաչափ և անհրաժեշտ արդյունք։  «Համոզված եմ, հետևաբար` ճշմարիտ եմ»- ահա պրագմատիզմի վերաբերմունքը ճշմարտության վերաբերյալ։
+Ըստ պրագմատիստական փիլիսոփայության ներկայացուցիչների`կարևորը ոչ թե [[ճշմարտություն]]ն է , այլ ամուր [[հավատ]]ն ու համոզմունքներն են։ Երբ մենք ինչ որ բանի նկատմամբ ունենում ենք ամուր , անքակտելի կարծիք, ապա մենք այլևս չենք հետաքրքրվում դա ճշմարիտ է արդյոք, թե ոչ։ Այսինքն , պրագմատիզմը պնդում է, որ [[ճշմարտություն]]ը հատկանիշ է , որը ոչինչ չի ավելացնում տվյալ առարկան նկարագրելիս, քանի որ յուրաքանչյուրս ունենք սեփական համոզմունքներ տվյալ առարկայի նկատմամբ։ Այս առումով [[ճշմարտություն]]ը ճանաչելու համար մեծ դեր ունի կասկածը։ Իսկ ինքը ճշմարտությունը կարող է լինել` ա) [[համոզմունք]] , որը բերում է համապատասխան վարքի, գործողությունների, որոնք օգտակար են մարդու գոյատևման համար, բ) մեծամասնության վերջնական համոզմունք` որպես երկար ուսումնասիրության օրինաչափ և անհրաժեշտ արդյունք։ «Համոզված եմ, հետևաբար` ճշմարիտ եմ»- ահա պրագմատիզմի վերաբերմունքը ճշմարտության վերաբերյալ։
 ==Դեդուկցիա, ինդուկցիա և աբդուկցիա==
-Ցանկացած իմացություն ծնվում է փաստերից, որոնք ի հայտ են գալիս ուսումնասիրությունների, հետազոտությունների ժամանակ։  Իսկ դատողությունները, որոնք հետազոտությունը հասցնում են դրական արդյունքի, լինում են երեք տեսակի` [[դեդուկցիա]], [[ինդուկցիա]] և [[աբդուկցիա]]։  Ըստ [[Չարլզ Պիրս|Պիրսի]]` կենտրոնական դերը այստեղ պատկանում է [[աբդուկցիա]]յին, սակայն այս դատողությունների միջև եղած սահմանները շատ դժվար է գծել։  [[Աբդուկցիա]]ն [[դեդուկցիա]]յի և [[ինդուկցիա]]յի լրացումն է։  Այն , որ [[Ռենե Դեկարտ|Դեկարտը]] առավելությունը տալիս էր [[դեդուկցիա]]յին, իսկ [[Ֆրենսիս Բեկոն|Բեկոնը]]` [[ինդուկցիա]]յին, չի խանգարում, որպեսզի երկու կողմի ներկայացուցիչներն էլ ընդունեն, որ մարդկային իմացությունը կարող է ընթանալ կամ ընդհանուրից դեպի մասնավորը, կամ հակառակ` մասնավորից դեպի ընդհանուրը։
+Ցանկացած իմացություն ծնվում է փաստերից, որոնք ի հայտ են գալիս ուսումնասիրությունների, հետազոտությունների ժամանակ։ Իսկ դատողությունները, որոնք հետազոտությունը հասցնում են դրական արդյունքի, լինում են երեք տեսակի` [[դեդուկցիա]], [[ինդուկցիա]] և [[աբդուկցիա]]։ Ըստ [[Չարլզ Պիրս|Պիրսի]]` կենտրոնական դերը այստեղ պատկանում է [[աբդուկցիա]]յին, սակայն այս դատողությունների միջև եղած սահմանները շատ դժվար է գծել։ [[Աբդուկցիա]]ն [[դեդուկցիա]]յի և [[ինդուկցիա]]յի լրացումն է։ Այն , որ [[Ռենե Դեկարտ|Դեկարտը]] առավելությունը տալիս էր [[դեդուկցիա]]յին, իսկ [[Ֆրենսիս Բեկոն|Բեկոնը]]` [[ինդուկցիա]]յին, չի խանգարում, որպեսզի երկու կողմի ներկայացուցիչներն էլ ընդունեն, որ մարդկային իմացությունը կարող է ընթանալ կամ ընդհանուրից դեպի մասնավորը, կամ հակառակ` մասնավորից դեպի ընդհանուրը։
-[[Հիպոթեզ]]ները պետք է ձևակերպվեն հարցական եղանակով և պետք է ստուգվեն փորձով : Դեդուկցիայի և ինդուկցիայի համար կենտրոնական հասկացությունը հիպոթեզն է։  [[Աբդուկցիա]]յի մեթոդով ծնվում են [[հիպոթեզ]]ները։
+[[Հիպոթեզ]]ները պետք է ձևակերպվեն հարցական եղանակով և պետք է ստուգվեն փորձով : Դեդուկցիայի և ինդուկցիայի համար կենտրոնական հասկացությունը հիպոթեզն է։ [[Աբդուկցիա]]յի մեթոդով ծնվում են [[հիպոթեզ]]ները։
 ==Ինստրումենտալիզմ==
-[[Ջոն Դյուի]]ն իր պրագմատիստական հայացքներն արտահայտելիս, առաջ է քաշում պրագմատիզմի ավելի օրիգինալ տարբերակ, որը ստացել է «ինստրումենտալիզմ» անվանումը։  Ըստ Դյուիի` իմացությունը սկսվում է պրոբլեմատիկ իրավիճակներից, որոնց բախվում է մարդը իր կենսագործունեության ընթացքում։  Իսկ այդ իրավիճակների վերլուծությունը բերում է [[հիպոթեզ]]ների, որոնք կարող են լինել ինչպես ճիշտ, այնպես էլ սխալ։  Դրա համար էլ անհրաժեշտ է հետզոտել յուրաքանչյուր հիպոթեզ։
+[[Ջոն Դյուի]]ն իր պրագմատիստական հայացքներն արտահայտելիս, առաջ է քաշում պրագմատիզմի ավելի օրիգինալ տարբերակ, որը ստացել է «ինստրումենտալիզմ» անվանումը։ Ըստ Դյուիի` իմացությունը սկսվում է պրոբլեմատիկ իրավիճակներից, որոնց բախվում է մարդը իր կենսագործունեության ընթացքում։ Իսկ այդ իրավիճակների վերլուծությունը բերում է [[հիպոթեզ]]ների, որոնք կարող են լինել ինչպես ճիշտ, այնպես էլ սխալ։ Դրա համար էլ անհրաժեշտ է հետզոտել յուրաքանչյուր հիպոթեզ։
-[[Բանականություն]]ը գոյություն չունի մարդուց անկախ, այն ձևավորվում է մարդու գործունեության ընթացքում։  Այսինքն բանականությունը հենց մարդու գործունեության արդյունք է։  Այն որպես գործիք է ծառայում մարդու համար` ստեղծված պրոբլեմային իրավիճակներից դուրս գալու և շրջապատին հարմարվելու նպատակով։
+[[Բանականություն]]ը գոյություն չունի մարդուց անկախ, այն ձևավորվում է մարդու գործունեության ընթացքում։ Այսինքն բանականությունը հենց մարդու գործունեության արդյունք է։ Այն որպես գործիք է ծառայում մարդու համար` ստեղծված պրոբլեմային իրավիճակներից դուրս գալու և շրջապատին հարմարվելու նպատակով։
 == Գրականություն ==