«Քրդերեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չNo edit summary
֊ոչ չեզոք հատվածներ, անհրաժեշտ է նշել աղբյուրներ
Տող 5. Տող 5.
==Բնութագիր==
==Բնութագիր==


Քրդերենը ինքնատիպ լեզու է: Ինչպես բոլոր ժողովուրդներինը, այնպես էլ քուրդ ժողովուրդի լեզվի ծագումը սերտ կերպով զուգակցվում է նրա պատմական զարգացման հետ: Պատմության ընթացքում շատ նվաճողներ՝ հույները, հռոմեացիները, արաբները, սելջուկ թուրքերը, մոնղոլները և ուրիշներ, ամեն կերպ ձգտել են ասիմիլյացիայի ենթարկել քրդերին և վերացնել քրդերի լեզուն, սակայն այդ բանը նրանց չի հաջողվել: Քրդերը կարողացել են պահպանել ո՛չ միայն իրենց գոյությունը, այլ նաև իրենց լեզուն ու կուլտուրան: Քրդերենը պատկանում է հնդեվորոպական լեզվախմբի իրանական ճյուղին: Նա իր մեջ ունի նաև հնագույն միդիական լեզվի էլեմենտներ: Գտնվելով մոտ հարաբերությունների մեջ հարևան այնպիսի ժողովուրդների հետ, ինչպիսին են հայերը, պարսիկները, թուրքերը և արաբները, քրդական լեզուն որոշ ազդեցություն է կրել նրանցից և ինքն էլ իր հերթին ազդել է նրանց վրա: Չնայած այդ բոլորին նա պահպանել է իր ինքնուրունությունը:
Ինչպես բոլոր ժողովուրդներինը, այնպես էլ քուրդ ժողովուրդի լեզվի ծագումը սերտ կերպով զուգակցվում է նրա պատմական զարգացման հետ: Քրդերենը պատկանում է հնդեվորոպական լեզվախմբի իրանական ճյուղին: Նա իր մեջ ունի նաև հնագույն միդիական լեզվի տարրեր{{փաստ}}: Գտնվելով մոտ հարաբերությունների մեջ հարևան այնպիսի ժողովուրդների հետ, ինչպիսին են հայերը, պարսիկները, թուրքերը և արաբները, քրդական լեզուն որոշ ազդեցություն է կրել նրանցից և ինքն էլ իր հերթին ազդել է նրանց վրա:


Քրդերենը արևելյան հարուստ, արտահայտիչ-գեղեցիկ լեզուներից մեկն է, օգտագործելի գիտության, գրականության և այլ ասպարեզներում: Քրդերենը, սկսած Քրդստանի հյուսիսից մինչև հարավ ինքնուրույն և միասնական լեզու է եղել: Սակայն միասնությունը խախտվեց արաբական Խալիֆաթի տիրապետության ժամանակաշրջանում, այսինքն մեր թվարկության VII դարից, իսլամի հանդես գալուց հետո: Արաբները և ընդհանրապես մուսուլմանական աշխարհը քրդերենը խիստ ենթարկեցին ղուրանի լեզվին մի կողմից, մյուս կողմից Քրդստանի միասնության խախտումը պատճառ դարձավ քրդական միասնության խախտմանը: Չնայած դրան քուրդ ժողովուրդը չմոռացավ իր մայրենի լեզուն: Բազմաթիվ քուրդ գրողներ և բանաստեղծներ իրենց աշխատությունները գրում էին արաբական շրիֆտով, բայց լեզուն քրդերենն էր:
Քրդերենը, սկսած Քրդստանի հյուսիսից մինչև հարավ ինքնուրույն և միասնական լեզու է եղել{{փաստ}}: Սակայն միասնությունը խախտվեց [[արաբական Խալիֆաթ]]ի տիրապետության ժամանակաշրջանում, այսինքն մեր թվարկության [[7 դար]]ից, [[իսլամ]]ի հանդես գալուց հետո: Արաբները և ընդհանրապես մուսուլմանական աշխարհը քրդերենը խիստ ենթարկեցին [[ղուրան]ի լեզվին մի կողմից, մյուս կողմից Քրդստանի միասնության խախտումը պատճառ դարձավ քրդական միասնության խախտմանը: Չնայած դրան բազմաթիվ քուրդ գրողներ և բանաստեղծներ իրենց աշխատությունները գրում էին [[արաբական այբուբեն]]ով, բայց լեզուն քրդերենն էր{{փաստ}}:


Ժամանակակից քրդերենը ունի մի շարք բարբառներ,որոնցից հիմնականները երկուսն են՝ հյուսիս-արևմտյան և հարավ-արևելյան: Ամենատարածված բարբառը, որով խոսում են մոտ 24 միլիոն քրդեր, հանդիսանում է հյուսիս-արևմտյանը (Կուրմանջի): Կուրմանջի բարբառով խոսում են Թուրքիայի, Հայաստանի, Իրանի որոշ շրջանների, հյուսիսային Իրաքի և ԱՊՀ երկրների քրդերը: Երկրորդ բարբառը՝ հարավ-արևելյան կամ քուրդի բարբառը որով խոսում են Իրանի՝ Մեհաբադի, Սանհենդեջի և Քերմանշահի, նաև Իրաքի՝ Ռևանդուզի, Էրբիլիայի, Քիրքիքի և Սուլեյմանի քրդերը:
Ժամանակակից քրդերենը ունի մի շարք բարբառներ,որոնցից հիմնականները երկուսն են՝ հյուսիս-արևմտյան և հարավ-արևելյան: Ամենատարածված բարբառը, որով խոսում է մոտ 24 միլիոն քուրդ, հանդիսանում է հյուսիս-արևմտյանը ([[Կուրմանջի]]): Կուրմանջի բարբառով խոսում են Թուրքիայի, Հայաստանի, Իրանի որոշ շրջանների, հյուսիսային Իրաքի և ԱՊՀ երկրների քրդերը: Երկրորդ բարբառը՝ հարավ-արևելյան կամ [[քուրդի]] բարբառն է, որով խոսում են Իրանի՝ Մեհաբադի, Սանհենդեջի և Քերմանշահի, նաև Իրաքի՝ Ռևանդուզի, Էրբիլիայի, Քիրքիքի և Սուլեյմանի քրդերը:


== Գրադարձություն ==
== Գրադարձություն ==

11:57, 12 Հուլիսի 2013-ի տարբերակ

Քրդերեն (زمانێ كوردی, Zimanê Kurdî), հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի հնդիրանական լեզվախմբին պատկանող լեզու։ Քրդերեն խոսում են աշխարհում 21 միլիոն մարդ [1]։ Քրդերեն խոսում են Թուրքիայում, Իրաքում, Իրանում, Սիրիայում, Հայաստանում, Լիբանանում և այլ երկրներում, որտեղ կա քուրդ բնակչություն։

Ժամանակակից քրդերենը ունի մի շարք բարբառներ, որոնցից հիմնականները երկուսն են՝ հյուսիս-արևմտյան և հարավ-արևելյան: Ամենատարածված բարբառը, որով խոսում է քրդերի մեծամասնությունը, հանդիսանում է հյուսիս-արևմտյանը (կուրմանջի): Կուրմանջի բարբառով խոսում են Թուրքիայի, Հայաստանի, Իրանի որոշ շրջանների, հյուսիսային Իրաքի և ԱՊՀ երկրների քրդերը: Երկրորդ բարբառը՝ հարավ-արևելյան կամ քուրդի բարբառը, որով խոսում են Իրանի ՝ Մեհաբադի, Սանհենդեջի և Քերմանշահի, նաև Իրաքի՝ Ռևանդուզի, Էրբիլիայի, Քիրքիքի և Սուլեյմանի քրդերը:

Բնութագիր

Ինչպես բոլոր ժողովուրդներինը, այնպես էլ քուրդ ժողովուրդի լեզվի ծագումը սերտ կերպով զուգակցվում է նրա պատմական զարգացման հետ: Քրդերենը պատկանում է հնդեվորոպական լեզվախմբի իրանական ճյուղին: Նա իր մեջ ունի նաև հնագույն միդիական լեզվի տարրեր[փա՞ստ]: Գտնվելով մոտ հարաբերությունների մեջ հարևան այնպիսի ժողովուրդների հետ, ինչպիսին են հայերը, պարսիկները, թուրքերը և արաբները, քրդական լեզուն որոշ ազդեցություն է կրել նրանցից և ինքն էլ իր հերթին ազդել է նրանց վրա:

Քրդերենը, սկսած Քրդստանի հյուսիսից մինչև հարավ ինքնուրույն և միասնական լեզու է եղել[փա՞ստ]: Սակայն միասնությունը խախտվեց արաբական Խալիֆաթի տիրապետության ժամանակաշրջանում, այսինքն մեր թվարկության 7 դարից, իսլամի հանդես գալուց հետո: Արաբները և ընդհանրապես մուսուլմանական աշխարհը քրդերենը խիստ ենթարկեցին [[ղուրան]ի լեզվին մի կողմից, մյուս կողմից Քրդստանի միասնության խախտումը պատճառ դարձավ քրդական միասնության խախտմանը: Չնայած դրան բազմաթիվ քուրդ գրողներ և բանաստեղծներ իրենց աշխատությունները գրում էին արաբական այբուբենով, բայց լեզուն քրդերենն էր[փա՞ստ]:

Ժամանակակից քրդերենը ունի մի շարք բարբառներ,որոնցից հիմնականները երկուսն են՝ հյուսիս-արևմտյան և հարավ-արևելյան: Ամենատարածված բարբառը, որով խոսում է մոտ 24 միլիոն քուրդ, հանդիսանում է հյուսիս-արևմտյանը (Կուրմանջի): Կուրմանջի բարբառով խոսում են Թուրքիայի, Հայաստանի, Իրանի որոշ շրջանների, հյուսիսային Իրաքի և ԱՊՀ երկրների քրդերը: Երկրորդ բարբառը՝ հարավ-արևելյան կամ քուրդի բարբառն է, որով խոսում են Իրանի՝ Մեհաբադի, Սանհենդեջի և Քերմանշահի, նաև Իրաքի՝ Ռևանդուզի, Էրբիլիայի, Քիրքիքի և Սուլեյմանի քրդերը:

Գրադարձություն

Քրդական լատինատառ Մաշտոցատառ    Քրդական լատինատառ Մաշտոցատառ
а ա n ն
b բ o о
с ջ p պ
ç չ q ք
d դ r ր
е ա s ս
ê է ş շ
f ֆ t տ
g գ u ու
h հ û ը
i ը v վ
î ի w վ
j ժ x խ
k կ y հյ
l լ z զ
m մ - -

Ծանոթագրություններ

  1. Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" Աշխարհի 100 ամենաշատը խոսվող լեզուները 2007 թ-ին